UYGARLIK TARİHİ II - Deneme Sınavı - 8

Montesquieu, iktidarın sınırlandırılmasına ilişkin görüşler ileri sürmüş, aristokratik liberalizmi savunmuştur. Onun demokrasiye en önemli katkısı, kuvvetler ayrılığına ilişkin görüşleridir. Ona göre kuvvet kuvveti durdurmalıdır. Özgürlüklerin sağlanmasının ön koşulu budur. Onun bu görüşü demokrasinin temeli olacaktır. Rousseau ise halkın iktidarını ve her alanda eşitliği yani mutlak demokrasiyi savunmaktadır. Onun amacı, eşitlikçi, demokratik bir toplum düzeni oluşturmaktır.

Rousseau, “Toplum Sözleşmesi”nde halk egemenliğinin sonucu olarak doğrudan doğruya demokrasiyi savunur. Yasalar yasa koyucular tarafından hazırlansa bile bunları onaylayan halk meclisleri olduğuna göre, yasama yetkisi halkın elindedir ve son söz halka aittir. Ancak kapitalist sistem içinde kalabalık bir nüfusla halk egemenliğini gerçekleştirmenin zorluğu karşısında Rousseau, “Emredici Vekâlet” kavramıyla bu sorunu çözmeye çalışmıştır. Seçmenlerin ve vekillerin olduğu bu yapıda seçmenler vekillerine direktifler verecek, vekiller de bunları uygulayacaktır. Direktifler yerine getirilmediği takdirde ise seçmenler vekilleri azledebileceklerdi. Yani Emredici Vekâlet yoluyla, doğrudan doğruya bireyin temsil edilmesine çalışılacaktır. Burada önemli olan bir diğer nokta da vekillerin çeşitli sınıf veya toplulukların değil, doğrudan halkın vekili olmalarıdır.

Voltaire, siyasal özgürlüğünü elde etmek isteyen burjuvazinin en etkili temsilcilerinden biri olmuştur. Özellikle düşünce özgürlüğünü sağlamak için büyük mücadele vermiştir. Şu sözleri onun düşünce ve ifade özgürlüğüne bakış açısını çok iyi yansıtmaktadır: “Söylediklerinizin hiçbirinde sizinle aynı düşüncede değilim; ancak onları söyleme hakkınızı ölünceye değin savunacağım.” Katolikliğe ve kiliseye karşı savaş açan Voltaire, Katolikliği peşin yargılar, boş inançlar ve bağnazlıkla eşdeğer görmektedir. Ancak bir yandan da dinin sosyal yararına inanmakta ve bağnazlıktan arınmış bir dini savunmaktadır. “Dine inanmalı fakat papazlara asla...” diyerek din adamlarını eleştirmektedir. Özetle Voltaire’in Tanrı’sı, Newton’unki gibi kalbe değil akla seslenmektedir.

Son Emevî hükümdarı III. Hişâm'dir.

Doğadaki hiçbir şeyin keyfî olmadığını ve doğanın evrensel matematik
kanunlarına bağlı olduğunu savunan Descartes’ın bu görüşleri Newton’un
düşüncelerine temel olacaktır. Nitekim Newton da genel çekim yasasını bularak
tüm evreni tek bir çekim yasasının hâkim olduğu dev bir makine olarak görecektir.
Birbirine yakın iki cismin ağırlıklarıyla doğru orantılı olarak birbirini çektiğini
ileri süren Newton, böylece gezegenlerin güneş etrafında sabit bir yörünge ile
dönme nedenine de açıklık getirecektir.
Bu dönemde yaşanan, doğa ile ilgili bilimsel gelişmeler sonucunda, insanlığın
evrene bakış açısı değişmiş; evrenin tam bir uyum ve düzen içinde olduğu ve bu
düzenin doğa yasaları sayesinde mükemmel bir saat gibi işlediği düşüncesi hâkim
olmuştur. Bu düşünce, Aydınlanma Çağı düşünürlerinin kuramlarının temelini
oluşturacak ve Modern Çağ’a geçişi sağlayan bir dönüm noktası olacaktır.

Aydınlanma Çağı edebiyatta düz yazı çağı olarak anılmaktadır. Özellikle matbaanın
yaygınlaşması ve eserlerin ulusal dillerde çevrilmeye başlanması edebî eserlerin geniş çevrelere ulaşmasını sağlamıştır. Bu dönemde edebiyata ve sanata duyulan
ilgi ekonomik gelişmişlikle de paralellik gösterir.

Liberal bireyciliğin babası sayılan Locke, mutlak iktidarın sınırlandırılmasına
ilişkin görüşleriyle burjuvazinin sözcülüğünü yapmıştır. Nitekim siyasetle ilgili
Hükümet Üzerine İki Deneme adlı eserini 1690 yılında, yani burjuva devriminin zaferle
sonuçlandığı tarihte kaleme almış ve burjuvazinin ideallerini dile getirmiştir.
Bunlar arasında hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması, özellikle mülkiyet
hakkının tanınması ve mutlak iktidarın sınırlandırılması başta gelmektedir. Gerçekte
ihtiyaç duyulan, değişen ekonomik yapıya uygun bir siyasal yapılanmayı sağlamaktır.
Bir başka deyişle kapitalist sistemin devamı için ihtiyaç duyulan kurumların
oluşturulması gerekiyordu.

Montesquieu’ya göre “kuvvet kuvveti durdurmalı” yoksa özgürlük olmaz. Onun bu görüşü Batı demokrasisinin temeli olacaktır. Devletin üç ayrı görevi olduğundan söz eder; yasaları yapmak, bunları uygulamak ve suçluları cezalandırmak. Böylece her güce bir karşı güç oluşturularak, kuvvetin kuvveti durdurması sağlanacaktı. Yürütme gücünün krala verilmesini, yasama gücünün ise halk ve soylulardan oluşan iki meclise
verilmesini savunan Montesquieu’nun amacı; kral, soylular ve halk arasındaki siyasi ve sosyal dengeyi sağlamaktır. Öte yandan krala veto hakkı vermiş, yargı üzerinde de yasamanın yetkisini tanımıştır. Aslında Montesquieu, sınırlı yani meşruti monarşiyi savunmuştur.

Rousseau, burjuvazinin Yükseliş Dönemi’nde halkın iktidarını, her alanda eşitliği ve mutlak demokrasiyi savunur. Üstelik demokrasinin gerçekleşmesine ilişkin herhangi bir belirtinin olmadığı bir dönemde demokrasiyi savunmuştur. Bu, onun ilerici yönünü oluşturmaktadır. Rousseau’nun amacı eşitlikçi bir demokratik toplum oluşturmaktır. Araştırmacılar, Rousseau’nun, milleti, egemenliğin sahibi olarak görmesi itibarıyla, egemenliğin kaynağı yönünden “milli egemenliği”, egemenliğin kullanımı yönünden ise “halk egemenliğini” savunduğunu ileri sürerler.

Amerika'ya gelen göçmenlerin çoğunluğu 16. ve 17. yüzyıllarda İngiltere’de kilisede reform yapmaya çalışan, Tanrı önünde eşitlik ilkesine inanmaları nedeniyle eşitliğe bağlı ve dinî kuralların basitleştirilmesini isteyen, Prütan hareketinin takipçisiydiler. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

10 Mayıs 1775’te Philadelphia’da toplanan İkinci Continental Kongre, Amerikan Kıta Ordusu adıyla bir ordu kurulmasına ve ordunun komutanlığına da George Washington’un getirilmesine karar vermiştir. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

Thomas Jefferson’un hazırladığı Bağımsızlık Bildirisi 4 Temmuz 1776’da Kongre tarafından kabul edilmiştir. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri’ni 3 Eylül 1783’te tanımak zorunda kalmıştır. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

Hukuki bakımdan bazı sınıflara tanınan ayrıcalıklar (imtiyaz) Fransız Devrimi'nin sosyal nedenlerinden biridir. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

İslâm ordusu, Müslümanlardan oluşan bir başka orduyla karşı karşıya gelmiştir. İslâm tarihinde Cemel Vak‘ası (656) adı verilen bu savaş, Hz. Ayşe’nin bindiği devenin etrafında cereyan ettiği için bu şekilde isimlendirilmiştir.

Muaviye b. Ebû Süfyan, dört halife döneminden sonra Emevî Devletini kurmuştur.

Belçika'nın Hollanda’dan ayrılarak bağımsız bir devlet olması 1830 Devrimi'nin bir sonucu olarak meydana gelmiştir. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

1848 Devrimi sonrası İtalya, Prusya, Hollanda ve Belçika’da krallar uyruklarına birtakım haklar ve imtiyazlar vermek zorunda kalmışlardır. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Rusya’nın tarihî emellerine ulaşmak istemesi (Boğazlar-Panslavizm) özel nedenlerdendir.

Fransa’nın 1871 Sedan Savaşı’nda Almanya’ya kaptırdığı Alsas Loren’i geri almak istemesi özel nedenlerdendir.