UYGARLIK TARİHİ II - Deneme Sınavı - 3

Karayolunu güvenli görmeyen Haçlıların, daha sonra seferlerini deniz yoluyla yapmayı tercih etmeleri, aynı zamanda ticaretin gelişmesini de sağladı. Önce Haçlıları, arkadan hacıları taşıyan şövalyeler, gemicilik ve ticaretle uğraşır hâle geldiler. Akdeniz’e kıyısı olan ticaretin tohumunu attılar. Sonuç olarak Haçlı Seferleri denizaşırı, kıtalar arası ticareti başlatmış oldu. Ticaret sayesinde zenginleşen, kentlerde oturan, bu yüzden kendisine kent soylu anlamına gelen burjuvazi denilen tüccar sınıfı 15.yüzyıldan itibaren yükselişe geçti. Ticaretle uğraşarak zenginleşen burjuvazi, ekonomik yapıda ağırlığını hissettirdi. Aristokratların zenginliği toprağa dayalıydı ve toprakların bir sınırı vardı. Oysa burjuvazinin zenginliği ticaretten kaynaklanıyordu ve ticaretin, üstelik denizaşırı ticaretin sınırı yoktu. Dolayısıyla ticaretten elde edilen servet, aristokratların topraktan elde ettiği serveti kısa sürede geçecekti. Değişim kaçınılmazdı.

Burjuvazi: Yeniçağ Batı Avrupa’sının sınıfsal yapısı içinde yükselen sınıfı oluşturan, zenginliği ticarete dayalı olan, ekonomik yapıda üstünlüğü ele geçiren ve sonrasında siyasal yapıda hak arayışları içine giren, döneme damgasını vuran bir sınıf.

İşte bu yeni dünya görüşü, Aydınlanma Felsefesi olarak adlandırılmıştır. Aydın­lanma Felsefesi İngiltere’de başlayarak Fransa’ya geçmiş ve Fransız İhtilali’nin dü­şünsel yönünü oluşturmuştur. Aydınlanma düşünürleri 1789 Fransız Devrimi’nin öncüleri olmuşlardır. Almanya’yı da etkileyen Aydınlanma Felsefesi, her ülkede o ül­kenin sosyopolitik yapısına göre şekillenmiştir. Aydınlanma Felsefesinin İngiltere’de deneyci, Fransa’da akılcı, Almanya’da ise mistik akılcı yönü ön plana çıkmıştır. Ay­dınlanma düşüncesinin temelini bireyin özgürlüğü düşüncesi oluşturmuştur.

Aydınlanma Çağı, toplumsal yaşamın ve düşünüşün aklın rehberliğinde ye­niden düzenlendiği bir çağ olmuştur. Kant’ın “Aklını kendin kullanma cesaretini göster!” sözü, Aydınlanma Felsefesinin bu yönüne vurgu yapmaktadır. Nitekim insanın aklını kullanma cesareti bu dönemin parolası olmuştur. Aklın kullanılma­sı da bilimin gelişmesinin önünü açmış; doğa bilimleri, deney ve gözlemin, aklın uygulama aracı olarak kullanılması sonucunda büyük bir gelişme göstermiştir. Newton ve Kopernik ile insanın evrene ilişkin görüşleri köklü bir değişime uğra­mış; Decartes ve Kant ile bu değişimin felsefi yönü oluşturulmuştur.

Aydınlanma Çağı’nın sanat anlayışının hazırlık evresi Rönesans Dönemi olmuş­tur. Ancak bu yüzyılda aklın egemenliği sanat anlayışına da yansımış ve resim sanatı daha demokratik bir içerik kazanmıştır. Heykelde ise daha duygusal ve ha­reketli figürler öne çıkmıştır. Mimaride klasik Rönesans mimarisi ile barok üslubun birleştirilerek yeni bir tarzın oluşturulduğu görülür. Versailles Sarayı bu mimarinin en güzel örneklerin­den biridir.

Rönesans Dönemi’nde İtalya’da din dışı müziğin ilk örneği olarak ortaya çıkan opera, 18. yüzyılda da egemenliğini sürdürmüştür. Ancak bu dönemde Georg Fri­edrich Handel (1685-1759), Christoph Gluck (1714-1787) ve Wolfgang Amedeus Mozart (1756-1791) gibi daha çok Alman sanatçılar öne çıkmıştır. Handel aynı zamanda oratoryo müziğinin de ilk bestecisidir. Ayrıca Johann Sebastian Bach (1685-1750) da orkestra, oda müziği ve sonat gibi müziğin pek çok türüne katkıda bulunmuştur.

Görüldüğü gibi 18. yüzyılda pek çok alanda olduğu gibi müzik alanında da bir devrim yaşanmıştır. İlk senfoni ve quartet örneklerini veren Franz Joseph Haydn (1732-809) ile her türden çok sayıda eser besteleyen Mozart, Çağ’a isimlerini ver­mişlerdir. Haydn ve Mozart Çağı olarak da bilinen 18. yüzyılda müziğin merkezi olarak Viyana sivrilmeye başlar. Sonuç olarak 18. yüzyıl her alanda gelişmelerin olduğu renkli bir yüzyıldır.

Locke da Hobbes gibi devletin oluşu­munu bir sözleşmeye dayandırır. Ancak Hobbes’tan ayrıldığı nokta, insanların doğal yaşama halinde yani devlet kurulmadan önce tam bir eşitlik ve özgürlük içinde olduğu ve insanların temelde iyi olduğu görüşüdür. Yani Hobbes’taki gibi “insan insanın kurdu” değildir. Toplum sözleşmesine duyulan ihtiyaç ise herke­sin eşit ve özgür olduğu bir ortamda, herhangi bir suçu cezalandırma hakkının da yine herkeste bulunmasının neden olacağı karışıklıktır. Bu ortamda insanlar kendilerini, kendi güçleriyle korumaya çalışacaklar, bu da zayıfların ezilmesine neden olacaktır. Dolayısıyla insanlar sözleşmeyle yalnızca “cezalandırma hakları­nı” devrediyorlar, karşılığında da güvenliklerinin sağlanmasını istiyorlardı. Ayrıca doğuştan sahip olunan haklara da devletin müdahale etmesine izin verilmiyordu. Sonuçta bu devleti insanlar, kendi iradeleriyle ve kendi istekleriyle kurmuşlardır.

Görüldüğü gibi temel hak ve özgürlükler, özellikle de mülkiyet hakkı güven­ce altına alınmıştır. Böylece iktidar da sınırlandırılmış oluyordu. Ayrıca hakla­rın güvence altına alınmadığı durumlarda, insanların baş kaldırma hakkı ortaya çıkıyordu. En önemlisi de çalışmanın mülkiyet hakkını doğurduğu görüşü idi. Böylece mülkiyetin dokunulmazlığı ilan ediliyordu. Ayrıca devletin ekonomi üze­rindeki etkinliği azaltılarak, ekonomik liberalizm savunuluyordu. Sonuç olarak bütün bu görüşler, burjuvazinin işine yarıyordu.

İktidarın sınırlandırılması ve bu amaçla yasa yapan ve bunları uygulayan güç­lerin ayrı ellerde toplanması gerektiğine ilişkin görüşleriyle Locke, demokratikleş­me yolundaki önemli kilometre taşlarından biri sayılır.