UYGARLIK TARİHİ II - Deneme Sınavı - 15

Heracleius dönemi, siyasal ve kültürel bakımdan Bizans tarihinin bir dönüm
noktasıdır. Heracleius ile Geç Roma Dönemi sona ermiş ve asıl Bizans Devleti
başlamıştır. Heracleius dönemine kadar devlet dili olarak kabul edilen Latince
yerini Grekçe’ye (Eski Yunanca) bırakmış, böylece devlet batıdan koparak doğululaşmıştır. Kilisenin kullandığı dil, resmi devlet dili olmuştur Ayrıca Roma imparatorlarına verilen imparator, caesar, augustus ünvanları yerini Grekçe basileos ünvanına bırakmıştır.

III. Leon 726 yılında çıkardığı bir emirle Aziz ve Meryem tasvirlerini tahrip
etme (İkonoklasm) hareketini başlattı

Caesoropapistik; Tevrat’taki David (Davud) gibi rahip-kral yönetici modelidir. Doğru cevap D'dir.

Feodal toplum, zayıfın daha güçlü kişilerden koruma talep ettiği ve bunun için onun himayesine girdiği bir düzeni betimleyen terimdir. Bu terim, istilalar sırasında toplumun savunmasız kalan fertlerine gereksinim duydukları acil korumayı sağlayabilecek ve takip eden dönemlerde ortaya çıkan kıtlıkta onları gözetebilecek güçlü lordların yani efendilerin hâkim olduğu politik, sosyal ve ekonomik bir sistemdir. Kısaca, güçlü savaş lordlarının daha güçsüz kişilerce egemen güç olarak kabul edildiği zayı arın kendilerini bu efendilere emanet ederek karşılığında sadakatle hizmet sözü verdikleri bir toplum yapısıdır. Karşılıklı sadakate dayalı bu ilişkiler ağında savaş lordlarının sadık bir orduya sahip olabilmesi ve belli bir bölgedeki egemenliklerini meşru kılabilmeleri için bir asalet unvanına ya da o bölgenin mülkiyetine sahip olması her zaman için bir gereklilik değildi. Doğru cevap C'dir.

PALAIOLOGOS HANEDANI DÖNEMİ VE ÇÖKÜŞ (1261-1453)
Palaiologos Hanedanı Dönemi, edebiyat ve sanatın yükselişi yanında içerde ve
dışarda savaşlarla dolu son bir çırpınışın hikâyesidir.

Heracleius (610-641), Bizans tarihinin en büyük imparatorlarından biriydi. Tahta
çıktığında ülke ekonomik ve mali bakımdan mahvolmuş, bir harabeye dönmüştü. İdare mekanizması çökmüş haldeydi. Ücretli asker sistemi artık işlemiyordu;
çünkü hazinede para yoktu ve asker kaynakları da kurumuştu. Devletin çekirdek
arazisi Anadolu işgal altındaydı. Balkan yarımadasında Avarlar ve Slavlar tehdit
oluşturuyordu; İran istila dalgası Anadolu içlerine girmişlerdi. Devleti bu genel
çöküşten sadece bir içten yenilenme kurtarabilirdi.
Bu kritik dönemde Bizans ordu ve idare düzeni köklü değişikliğe uğradı. Thema
Sistemi denilen yeni bir idari-askeri düzene geçildi. Ortaçağ Bizans Devletinin eyalet idaresine damgasını vuran sistemin temelleri atıldı. Bizans’ın hakimiyetindeki
Anadolu toprakları askeri bölgelere (themalara) ayrıldı. Thema sözcüğü aslında
ordu demektir. Anadolu themaları da eksarhlıklar gibi askerî nitelikte idari birliklerdi. Her birinin başında askeri ve sivil yetkilere sahip bir komutan (strategos) bulunurdu. Bir thema eski eyaletleri de kapsadığından, komutanlar eski valilerden de
üstündü. Themalar aynı zamanda askerî birliklerin iskân bölgeleriydi.

Orta Bizans Dönemi Sanatı: Bizans sanatının kendine özgü karakterini bulduğu dönemdir (842-1204). İslam uygarlığı ile beraber, İlkçağ’ın bilgi ve Doğu’nun sanat zevkini egemen kıldıkları bir dönemdir.

İtalya, Anadolu, Yunanistan, Mısır, Filistin ve Suriye’de yapılan bazilikaların
birçoğu günümüze kadar gelebilmiştir. 6. yüzyılda bazilikaların üzeri tonoz kemerler ya da kubbelerle örtülmüştür. Kubbeli bazilikaların en görkemli örneği
Hagia Sophia (Ayasofya) kilisesidir. Bu eser dikdörtgen plân üzerine oturmuştur.
Bunun batısına yerleştirilen narteks, yani giriş bölümü vardır. Narteksin önüne
de bir atrium (iç avlu) gelmiştir. Ayasofya’nın dış yüzeyindeki tuğlaları sıvalıdır.
Yine tuğla ile örülen kubbeler kurşunla kaplıdır. İç duvarlar, payandalar ve zemin
çeşitli mermerlerle; tonoz ve kubbeler ise mozaiklerle kaplanmıştır. 1453’den sonra cami olarak kullanılan Hagia Sophia (Ayasofya), 1933’ten sonra müze hâline getirilmiştir.

Constantinopolis’in yeni başkent olmasından sonra imparatorluğun çeşitli
bölgelerinden, özellikle Atina, Mısır ve Suriye’den gelen bilginler başkenti bir bilim merkezi haline getirmişlerdi. Başkentteki ilk yüksekokul veya üniversite II.
Theodosius tarafından kurulmuştu.

Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye göçü - Hicret- bir dönüm noktasıdır ve haklı olarak Müslüman takvimine başlangıç teşkil etmiştir. Tarihler (M.S. 622) Rebiü’l-evvel ayının 12. gününü işaret ederken Hz. Muhammed, Medine’ye ulaştı. Mekke’de, Peygamberi olduğu dini tebliğ etmeye çalışırken Medine’de siyasî ve sosyal işlerle de meşgul olan bir önder haline gelmiştir.

Müslümanların, Kureyşlilerle üçüncü büyük karşılaşması, Hendek savaşında olmuştur. Yaklaşık 10.000 kişilik bir Mekke ordusu Medine’ye gelerek şehri kuşatmıştır. Selman-ı Farisî’nin, Fars ülkesinde saldırıya uğrayan bir şehrin hendek kazılarak savunulacağı görüşü, Müslümanlar tarafından ilgiyle karşılanmıştır. Yirmi gün süren savaşta kazılan hendekler, Kureyş’i büyük şaşkınlığa uğratmış ve tükenen erzak da dağılmalarına sebep olmuştur.

Selman-ı Farisî: Hz. Peygamber’in en önemli arkadaşlarından biri olup, aslen İranlı’dır. Mabeh b. Buzahşah olan ismini, Hz. Peygamber Selman olarak değiştirdi. Farisî (İranlı) mahlasıyla birlikte Selman-ı Farisî adıyla anıldı.

Hz. Peygamber’in vefatından önce gerçekleştirdiği askerî seferlerin sonuncusu Tebük Seferi (630) olmuştur. Burada bir savaş yapılmamış, kuzey sınırlarını emniyet altına almak için bir dizi anlaşma imzalanmıştır.

Hz. Osman Dönemi (644-656): Hz. Osman devrinin ilk yıllarında fetih hareketlerine devam edilmiştir. Taberistan alınmış ve Türkistan’a ilk akınlar başlamıştır. Şam valisi Muaviye, Anadolu’nun bazı bölgeleri ile Kıbrıs ve Rodos’u fethetmiş ve Kıbrıs yıllık vergiye bağlanmıştır. Ayrıca, Afrika’nın kuzey kısımları ele geçirilmiştir.

Zımmî: Fethedilen bölgelerdeki müsamaha edilen dinlerin mensupları anlamına gelmektedir. Ehl-i kitaplar eğer İslâm egemenliğinde yaşıyorsa bunlara Ehl-i Zimmet veya Zımmî denir. İslâm hukuku, dört din mensubunu genellikle Ehl-i Kitap kabul
etmiştir. Bunlar Hıristiyanlar, Musevîler, Mecusiler ve Sabiîlerdir. İslâm hukukuna göre, Zımmîlerin varlıkları ve güvenlikleri İslâm devletinin sorumluluğu altındadır.

Cizye, İslam hukukuna göre zımmî statüsünde kabul edilenlerden himâye ve güvenlik için alınan vergi'dir.

II. Yezid’in ölümüyle Emevî halifesi olan kardeşi Hişâm (724-743) döneminde Türkistan bölgesinde Türklere karşı yapılan savaş, bu dönemin tamamını kapsar. Özellikle, Hazarlar’a karşı verilen mücadele, uzun süre başarıya ulaşmasa da Mervân b. Muhammed, Hazarları mağlup etmeyi başarmıştır. Hazarlar, Müslüman olmak şartıyla barışı kabul etmişlerdir. Hişâm döneminde, Endülüs valisi Anbese b. Süheym-i Kelbî komutasındaki ordu İspanya’daki fetihlerine devam etmiştir.