UYGARLIK TARİHİ I

I. Theodosius İ.S. 395 yılında Roma İmparatorluğu’nu Batı ve Doğu olarak kalıcı bir şekilde oğulları arasında bölmüştür.

Dakia; bugünkü Romanya'nın o dönemdeki adıdır.

Dioecesis: Eyaletlerin toplandığı büyük idari bölge.

Sebasteion: Tanrıça Roma ve tanrılaşmış Roma imparatoruna tapmak için inşa edilen tapınak.

Basilika: Mahkeme ve borsa binası. 

Limes: Sınır boyunda kurulan kaleler ve surlardan oluşan savunma sistemi.

Synkretik: Pek çok değişik pagan tanrısının kültleri ve dolayısıyla özelliklerinin birleştirilmesi ile ortaya çıkan karışık kültler.

Bu savaşta Kartaca
Generali Hannibal, savaş sanatının en ünlü taktik hamlelerinden birini gerçekleştirdi.
Filleri de içeren büyük bir orduyla İspanya’dan Fransa’ya geçip, Alp Dağları’
nı aşarak İtalya’ya girdi. İ.Ö. 216’da gerçekleşen Cannae Meydan Savaşl’nda, Roma
ordusunu yendi.

Optimatlar: Kan bağı,
memuriyet veya büyük
toprak sahipliği vasıflarıyla,
güç ve sonrasında asalet
unvanları kazanan eski
patricius ve plepler ile
memurlardan oluşan sınıftır.

Suyun arazideki eğimleri ve çukur yerleri aşması için inşa edilen kemerler üzerinde yükselen su köprüleri aquadukt olarak adlandırılır.

Amfitiyatro: Planı tam daire şeklinde olan tiyatro yapısı, Türkiye’de bu form nadir olarak kullanılmıştır, yarım daire planlı tiyatroların bu kelime ile adlandırılması yanlıştır.

Atriumlu ev: Odaları merkezi ve tepesi açık bir avlunun etrafında yer alan ev planı tipi.

Roma Hamamları: Sadece yıkanma amacıyla sınırlı kalmayan, eğitim, spor ve kültürel faaliyetler için de kullanılan çok mekânlı ve çok amaçlı büyük yapılar.

Zafer Takı: Bir zaferi kutlamak için inşa edilen anıtsal kapı.

Romalılar bilim tarihinde önemli keşiflere imza atmamış olsalar da, mevcut bilginin, özellikle kendilerinden önceki Yunan kültürünün keşiflerinin pratiğe geçirilmesi ve yayılmasında büyük rol oynamışlardır. Bu nedenle günümüzde özellikle fen bilimlerinde pek çok bilimsel terim hâlâ Latincedir. Örneğin tıp gibi dallarda Roma Dönemi’nin bilimsel eserlerinin İslam dünyasına da büyük etkileri olmuş, bazı Roma Dönemi yazılı eserleri sadece Arapça çevirileri ile günümüze ulaşabilmiş, Arapça nüshalar sonradan Avrupa dillerine çevrilmiştir.

2. Pön Savaşı sırasında Makedonya Krallığı da Romalılara karşı savaş açtı. Sürmekte
olan savaşa Seleukos Kralı III. Antiokhos Makedonların yanında katıldı.

Bu cumhuriyetin en önemli kurumu, üyeleri patriciuslar tarafı
ndan oluşturulan Comitia Curiata idi.

Atlılar (Equestrii): Para
zenginliği ile asil unvanı
kazanan sınıf.

Patricius, (çoğulu Patricii): Roma kentinin yerel aristokrasisi. Doğru cevap C'dir.

Plep: Köken olarak aşağı tabakadan gelen veya sonradan Roma vatandaşlığına alınan yurttaşlardır. Doğru cevap A'dır.

Caesar’ı yenemeyen Pompeius İtalya’dan Balkanlara çekilmek zorunda kaldı.
Caesar önce Pompeius taraftarlarının bulunduğu İspanya’yı ele geçirdi. Sonra Pompeius’u Yunanistan’da Pharsalus Savaşı’nda (İ.Ö. 48) yendi. Pompeius, Mısır’a kaçtı ve burada öldürüldü. Mısır’a kadar Pompeius’u kovalayan Caesar, burada tahta Kraliçe VII. Kleopatra’yı geçirdi. Anadolu’ya geçerek Pontus ordusunu Zela (Tokat/Zile)’da yendi. Ünlü “veni, vidi, vici” (geldim, gördüm, yendim) sözünü bu savaştan sonra söylemiştir. İ.Ö. 45’te Pompeius taraftarlarının en sonuncularını da Afrika’da ve İspanya’da yenerek Roma’nın mutlak hâkimi olarak İtalya’ya döndü.

Antoninuslar devri imparatorlarının büyük kısmı eyaletlerden gelen ve Roma vatandaşlık hakkını sonradan elde etmiş ailelerden gelmekteydi. Belki de bu dönemde Romalı olma fikri, Latin kökenli eski ailelerin soyundan gelmekten öte, köken önemsenmeden bir devlete ait vatandaş olmaya doğru dönüşmüş; artan sayılarda halk kitleleri Roma vatandaşlık hakkı kazanmışlardır. Özellikle memuriyetlerde yükselen ve çoğu yoksul veya eyalet kökenli ailelerden gelen bu yeni zümre sayesinde yetenekli olanlar üst makamlara ulaşabilmiştir. Bu sayede Roma İmparatorluğu edebiyat, hukuk, bilim, mimari, sanat gibi dallarda da en üst seviyesine ulaşmıştır. Doğru cevap B'dir.

Hristiyanlık, İmparator Augustus zamanında Hz. İsa tarafından kurulmuştur. İ.S. 1. ve 2. yüzyıllarda özellikle fakir halk arasında gizlice bütün Roma İmparatorluğu sınırları içerisinde hızla yayılmıştır. Doğru cevap A'dır.

İ.S. 293 yılında sınır güvenliği için bu yönetim tarzı biraz daha geliştirilerek iki yeni Caesar tayin edilmiştir. Konstantius, Galya ve Britanya’yı, Galerius ise Suriye ve Mısır’ı idare etmekle görevlendirildiler. Böylece 4’lü yönetim tarzı, yani tetrarşi kurulmuş oldu. Doğru cevap D'dir.

Roma Dönemi’nde büyük teknolojik icatlar yapılmamış olsa da mevcut bilgilerin endüstriyel uygulaması yaygınlaşmıştır. Örneğin Geç Hellenistik Dönem’de Lübnan kıyılarında keşfedilen camın üflenerek hızlı üretimi tekniği, Augustus zamanında hızla bütün Roma topraklarına yayılmış ve kolaylaşan üretim sayesinde cam yaygın ve ucuz bir meta hâline gelmiştir. Doğru cevap A'dır.

Efsanelere göre Roma kenti, Troyalı Aeneas’ın soyundan gelen torunları Romulus ve Remus tarafından İ.Ö. 753 yılında kurulmuştur. Ancak arkeolojik buluntular şehrin İ.Ö. 1000 yıllarından itibaren iskân edildiğini göstermektedir. Roma kenti halkı ağırlıklı olarak Latinlerden oluşmuşsa da, burası Etrüsk egemenliği altındaydı ve Etrüsk kökenli krallar tarafından yönetilen bir şehir devletiydi. İ.Ö. 509 yılında Latinler, Etrüsk idaresine isyan ederek kraliyet ailesini Roma şehrinden kovmuş ve Roma Cumhuriyetini kurmuşlardır. Doğru cevap A'dır.

Roma Dönemi’nde yeni kurulan kentlerin birçoğunda Yunanlılar tarafından
keşfedilen ızgara tipi planlama kullanılmıştır. Modern şehirciliğin atası olan bu uygulamanın Roma Dönemi’nden kalan güzel bir örneği Nikaia (İznik) kentinde hâlâ görülebilir. Doğru cevap B'dir.

İ.S. 4. yüzyıl sonu - İ.S. 5. yüzyıl başında paganizm yasaklanmış, pagan tapınakları ve diğer mülkleri kiliseye devredilmiştir. Bu nedenle pek çok antik tapınak kiliseye dönüştürülmüştür. Örneğin Ankyra (Ankara)’daki Augustus Tapınağı ve Pergamon (Bergama)’daki Mısır kültlerine tapınılan Kızıl Avlu kiliseye dönüştürülen Anadolu’daki Roma tapınaklarının güzel örnekleridir. Doğru cevap D'dir.