UYGARLIK TARİHİ I

Sümerce yazılı kanunlar şunlardır; Urukagina Kanunu, Ur-Nammu Kanunu, Ana İttişu Kanunu, Lipit-İstar Kanunu.

Urukagina kanunu Sümer Kanunlarının en eskisi olarak kabul edilir.

Sümerler'de her şehrin bir tanrısı vardı; Lagaş - Ningirsu, Nippur - Enlil, Babil - Marduk, Assur - Assur, Uruk - İnanna ve Ur - Nanna.

Bugüne kadar bulunan Sümerce destanlar şunlardır; Yaradılış Destanı, Gılgamış Destanı, Lugalbanda Destanı, Enmerkar ve Aratta Beyi Destanı, Ninurta Destanı ve Kazma Destanı.

Mezopotamya kelimesi Yunanca “mesos”ara/orta ve “potamos”ırmak kelimelerinden türetilmiş“iki ırmak arası” anlamında bir coğrafi terimdir. Bu ad kuzeyde Toros Dağları’ndan güneyde Basra Körfezi’ne, doğuda Zagros Dağları’ndan batıda Suriye Çölü’ne kadar uzanan alan için kullanılmaktadır.

Tanrıların insanlarla olan maceralarını anlatan edebî eserlere mitos denir.

Tanrıların tapınak-ev anlamına gelen Zigguratların altında yaşadığına inanılıyordu. Zigguratlar Sümerlerden itibaren belli bir gelişim göstermiştir ve Mezopotamya’da en önemli mimari eser tiplerinden biri halini almıştır. Ziggurat, Sümerlerin mimariye kazandırmış olduğu bir yapı tipidir.

Gılgamış Sümer kral listesinde II. Uruk sülalesinin 5. kralı olarak görülür. O, yarı insan, yarı boğa olan arkadaşı Enkidu’nun ölmesinden dehşete kapılır ve günün birinde kendisinin de ölmesinden korkarak “ebedî hayatı”aramak üzere geziye çıkar. Destanın teması bu sırada yaşadıkları üzerinedir.

Hammurabi devrinin kültürel ve sosyal durumu ile Babil tanrılar sistemini ve dünyanın nasıl yaratıldığını gösteren destan Yaradılış Destanıdır

Dicle ve Fırat nehirleri Mezopotamya'ya hayat verir. Fırat Nehri, Doğu Anadolu'dan doğar. İki ana kolu olan Karasu ve Murat Suyunun birleşmesinden sonra Torosları aşarak güneye iner, Balih ve Habur nehirlerini alarak güneye doğru devam eder. Basra Körfezine 145 km kala Dicle nehri ile birleşir ve Şattülarap Nehri adıyla Basra Körfezi'ne dökülür. Dicle ise Toros Dağlarından doğar. Diyarbakır havzasında Pamukçay ve doğuya doğru Batman, Garzan ve Botan çaylarını alır. Daha sonra büyük Zap, Küçük Zap, Adhem, Diyala nehirleri ve son olarak Fırat ile birleşip Şattülarap Nehri adıyla Basra Körfezi'ne dökülür.

Gamar, tarih öncesinde Mezopotamya sınırları içerisinde yer alan yerleşim yerlerinden değildir.

Tel Sotto yöresinde, Proto-Hassuna döneminde küçük çocuklar çömlek içinde evlerin tabanları altına gömülmüştür.

Mezopotamya’da köy yaşamının başlangıcıyla yazılı belgelerin ortaya çıkışı arasındaki gelişmeler, taş alet ya da madencilikte kat edilen aşamayı gösteren adlar yerine ortak kültürel unsurları tanımlayan adlarla anılır. Fakat ticari anlaşmalar bu kültürel unsurlar içerisine o dönem şart ve koşullarından ötürü dahil olmamıştır.

İştar Kapısı, Yeni Babil Devleti döneminde,yeni yıl şenliklerinde kullanılan tören yoluna açılan ünlü eserdir.

Hammurabi kanunlarından sonra Mezopotamya'nın en önemli hukuk belgesi, Orta Asur dönemine ait olduğu kabul edilen Asur yasalarıdır. Bu yasaların diğer Mezopotamya kanunlarında gördüğümüz gibi ne bir proloğu ne de bir epilogu vardır. Kanunların başlıca konusu kadınlarla ilgili suçlar ve yine kadınların mülkiyet hakları ile ilgilidir. Orta Assur Kanunu sümer dilinde yazılmamıştır.

Sümerler muhtemelen ayın devrelerine dayalı bir takvimi kullanan ilk medeniyetti.[1] Sümer-Babil ayları yeni Ay'ın göründüğü gün başlıyordu. Saray astronomları mevsim hataları bariz hale geldiğinde takvimde gerekli düzenlemeleri yapıyorlardı. M.Ö. 380 civarında ay takvimlerine sabit düzenlemeler getirildi. 7 artık ay, 19 yıllık periyotlarda yıllara ekleniyordu. Daha sonra Yunan astronomlar da Ay yılını Güneş yılına uyarlayan çeşitli düzenlemeler yaptılar. Dolayısıyla eski Mezopotamya da ay takvimi ile ilgili bir çalışma yapılmamıştır.

Eski Mezopotamya Tarihi'nde Kuzey Mezopotamya'da Yukarı Habur Bölgesinde Tel Halaf Höyüğü'nde yaşayan insanlar boyalı çanak çömlekleriyle ünlü bir kültür yaratmışlardır. Bu insanlar tholos adı verilen ev biçimlerini kullanmışlardır.

Mezopotamya'da Paleolitik Çağ'dan itibaren insanlar yaşamaya başlamıştır. Musul'da bu döneme ait taş aletler bulunmuştur. Barda Balka Kamp Alanı Şanidar Mağarası'yla beraber insanların yaşadıkları önemli merkezlerdendir.

Sümer Erken Hanedanlar Dönemi'nin son kralı Ummalı Lugalzaggezi'dir. Lugalzaggezi ö dönemin en güçlü kıralı iken Sami kökenli Akkadlar'ın gelişi üzerine, Akkad kralı I. Sargon'a yenilmiştir (İ.Ö. 2334). Bu olaydan sonra Sümer Erken Hanedanlar dönemi sona ermiş ve Akkad Dönemi başlamıştır.

Gutiler bir dağ kavmiydi. Zagros dağlarından gelerek Akkad Krallığı'nı yıkmışlardır. Akkadlar Sümer Kültürünü benimsemiş ve bir Sümer-Akkad kültürü yaratmışlardı. Ancak Gutiler Sümer-Akad kültürünün taşıyıcısı olamamışlar ve bir süre sonra geldikleri Zagros Dağları'na çekilmişlerdir.