UYGARLIK TARİHİ I

Neolitik çağda çanak çömlek yapımı başlamıştır.

Lagaş

Gutiler

Assurlular

Babil

Sümerler

Uruk dönemi

Sümerler

Sümerler

Babilliler

Mezopotamya, Yunanca “mesos”=ara/orta ve “potamos”=ırmak kelimelerinden türetilmiş “iki ırmak arası” anlamında bir coğrafi terimdir. Bu ad kuzeyde Toros Dağları’ndan güneyde Basra Körfezi’ne, doğuda Zagros Dağları’ndan batıda Suriye Çölü’ne kadar uzanan alan için kullanılmaktadır.

Mezopotamya’da Paleolitik Çağ’dan (Yontma/Eski Taş Çağı) itibaren insanlar yaşamaya başlamışlardır. Kuzey yarım kürenin büyük bir kısmı buzullarla kaplı olmasına rağmen Mezopotamya bu soğuk iklimden etkilenmemiş ve insanlar için çok uygun bir yaşam alanı olmuştur.

Neolitik Çağ, Yeni Taş Çağı ya da Cilalı Taş Çağı gibi isimler verilir. İnsanoğlu ilk köyleri kurmaya başladı. Dal ve kamış üzerinin çamur sıvalı ya da taş temelli kerpiç duvarlı ilk kalıcı konutlar yapıldı. Bunu üretim izledi. Buğday, arpa, bezelye ve mercimek tarımı yapıldı, koyun, keçi, sığır, köpek ve domuz gibi hayvanlar evcilleştirildi. Mezopotamya’da bulunmayan obsidyen Doğu Anadolu’dan ticaretle getirtildi. Ticaretle ilgili olarak ilk mühürler Neolitik Çağ’da ortaya çıktı. İ.Ö. 7000’lerde kile elle şekil verilerek ilk kez çanak çömlek yapılmaya ve kullanılmaya başlandı.

Halaf Dönemi’nde insanlar tholos adı verilen ev tiplerini kullanmışlardır. Tholos: Çapı 3 ile 7 m. arasında değişen yuvarlak planlı, kubbeli bir oda ile bu odaya eklenmiş dikdörtgen planlı bir başka odadan oluşuyordu. Balçık, kerpiç ya da taştan yapılıyorlardı.

Sümer, Erken Hanedanlar Dönemi’nde, çivi yazılı belgelere göre İ.Ö. 3. binyılın ortalarında Kiş Kralı Mesilim, Umma kenti ile Lagaş kenti arasında çıkan sınır anlaşmazlığında arabuluculuk yapmıştır. Ancak Lagaş yöneticisi Ur-Nanşe, Ur ve Umma kentleriyle savaşıp onları yendi. Ur-Nanşe’nin torunu Eannatum, Umma ile çatışmayı sürdürerek Umma’ya karşı zafer kazandı. Bunu kutlamak için Akbabalar Steli olarak adlandırılan ünlü kabartmayı yaptırmıştır.

Eski Mezopotamya Tarihi:

Sümerler, Erken Hanedanlar Dönemi (İ.Ö. 2900-2350) Sümerler, İ.Ö. 4. binyılın sonlarına doğru Mezopotamya’da görülmüşlerdir.

Akkadlar (İ.Ö. 2350-2150), Sami kökenli bir topluluktur. Sümerler Dönemi’nde Mezopotamya’ya göçen bu topluluk Sümer kültürünü benimsemiştir.

Assurlular ve Babilliler; III. Ur Sülalesi’nin çöküşünden sonra kuzeyde büyük bir siyasi güç olarak Assur, güneyde ise din ve kültür merkezi olarak Babil öne çıkmıştır.

Babil, Assur’un tüm topraklarına egemen olmuştur. Nabukadnezzar, Babil’i görkemli bir kent hâline getirmiştir. Yeni yıl şenliklerinde kullanılan tören yoluna açılan ünlü İştar Kapısı, Babil Kulesi ve dünyanın yedi harikasından biri olan Asma Bahçeleri bu dönemde son şeklini almıştır.

Mezopotamya’da bugüne kadar bulunan kanunlar yazılış sırasına göre şunlardır:

Sümerce Yazılı Kanunlar:

a) Urukagina Kanunu

b) Ur-Nammu Kanunu

c) Ana İttişu Kanunu

d) Lipit-İstar Kanunu

Akkadca Yazılı Kanunlar:

a) Eşnunna Kanunu

b) Hammurabi Kanunu

c) Orta Assur Kanunları

Tanrıların, tapınak-ev anlamına gelen zigguratların altında yaşadığına inanılırdı. Zigguratlar Sümerlerden itibaren belli bir gelişim göstermiştir ve Mezopotamya’nın en önemli mimari eser tiplerinden biridir. Ziggurat, Sümerlerin mimariye kazandırdığı bir yapı tipidir. Birçok kentte, bir dizi platform ve üzerindeki tapınaktan oluşan ziggurat bulunmaktaydı. Zigguratlar tanrıların evi olması yanında yazıcı okulu, kütüphane ve arşiv işlevlerini de görmekteydi. En değerli metinler tapınakta saklanırdı.

Gılgamış Sümer kral listesinde II. Uruk sülalesinin 5. kralı olarak görülür. O, sevgili arkadaşı yarısı insan, yarısı boğa olan Enkidu’nun bir hastalıktan ölmesinden dehşete kapılır ve günün birinde kendisinin de ölmesinden korkarak “ebedî hayatı” aramak üzere geziye çıkar. Bir tanrıça ona bu gezinin boşuna olduğunu, çünkü şimdiye kadar tanrıların yalnız Tufan kahramanı Utanapiştim’i “ebedî hayat” ile ödüllendirdiklerini, bunun gizini ona ancak tufan kahramanının söyleyebileceğini açıklar. Bunun üzerine Gılgamış, büyük zorluklarla bir nehirden geçerek öteki dünyaya ulaşır. Utanapiştim Tufan olayını bütün ayrıntısıyla ona anlatır ve sonra da ebedî hayatı veren bir bitkiyi kendisine verir. Fakat Gılgamış, dönüşte yorgun ve bitkin bir hâlde nehrin kenarına geldiği zaman, suya girme arzusu duyar, fakat bu sırada bir yılan gelerek ebedî hayat otunu yer.