UYGARLIK TARİHİ I - Deneme Sınavı - 29

Dorların Yunanistan’ı işgali ile başlayan bu dönemde en büyük gelişme, polis adı verilen kent devletlerinin ortaya çıkmasıdır. Bu şehir devletlerinin en önemlileri Atina, Sparta, Thebai, Megara ve Korinthos’dur. Daha önceki dönemlerde kabileye dayalı, bir basileus (kral) yönetiminde kent devletleri vardı. Bu dönemde, günden güne ilerleyen sosyal ve siyasal yaşam sonucunda kral, yanına kendisine yardım edecek memurlar almak zorunda kalmıştır.

Günümüz Batı Uygarlığı’nın temelinde yer alan İyonya Uygarlığı bu topraklarda kurulmuştur. Bununla birlikte, söz konusu bölgelerde yaşayan çok daha eski Anadolu toplumları bulunmaktaydı. Bu bağlamda Yunan Uygarlığı’nın kökenini sadece antik Yunanistan’a dayandırmak yerine, en erken dönemlerden başlayarak antik Çağ boyunca Anadolu ve Yunanistan arasında devam eden karşılıklı bir etkileşimin varlığını kabul etmek daha doğru bir yaklaşım olacaktır. İ.Ö. 6. yüzyıldan itibaren İyonyalılar felsefe, tarih yazımı, biyoloji ve mimari olmak üzere pek çok alanda kendini geliştirmiş ve Yunanistan’ı etkilemiştir.

Tanrıların insan şeklinde düşünülmeye ve tanımlanmaya başlaması bunların heykellerini içine alabilecek ve koruyabilecek tapınakların yapılmasını sağlamıştır.

İ.Ö. 8-6. yüzyıllar Yunanistan’da Arkaik Çağ adı ile bilinmektedir. Demokrasi'nin gelişimi Arkaik Çağ’da olmuştur.

Thales: Antik dünyanın 7 bilgesinden biri olan filozof, İ.Ö. 624-548 yılları arasında yaşamıştır. Lidyalılar ile Persler arasındaki Kızılırmak Savaşı esnasında; İ.Ö. 28 Mayıs 585’deki güneş tutulmasını önceden hesaplamıştır. Taraflara, savaşırlarsa günün kararacağını söyleyerek kazandığı saygınlık sayesinde savaşı durdurduğu söylenir.

Yunanlı gençlerin düşünsel ve bedensel yönden eğitilip, öğrenim gördükleri ve spor etkinliklerinde bulundukları önemli bir sosyalleşme mekânı gymnasium' dur. İçinde hamam, giyinme odaları, derslikler ve benzeri mekânlar bulunur. Paleastra ise genelde gymnasiuma bağlı ve güreşlerin yapıldığı alandır. Sttadyum, sporla bağlantı bir diğer önemli mekândır. 183 metrelik bir uzunluk birimine ve bu uzunlukta koşu yapılan yere stadyum denir. Yunan toplum yaşamında son derece önemli rolü olan yapılardan bir diğeri tiyatrodur. Mimari olarak orkestra, theatron (oturma sıraları) ve skene (sahne)’den oluşur. Yunan tiyatrosu yamaca inşa edilmiş ve oturma sıraları yamacın eğimine oturtulmuştur. Günümüzde herhangi bir antik tiyatroyu gezen kişi genelde yanlış olarak yapıya amfitiyatro demektedir. Oysa amfitiyatrolarda oturma sıraları tam bir daire oluşturacak biçimde orkestrayı çevreler. Anadolu’daki tiyatroların büyük bölümünde oturma sıraları yarım daire biçimindeki alana yerleştirilmiştir.

Klasik Çağ’da Yunan dünyasında mitolojiden ya da çok tanrılı dinden kopuş ve doğal olayların yine doğal nedenlerle açıklanması gerektiği inancı hâkim olmaya başlamıştır. Bu dönemde bilimle felsefe hep bir arada olmuş, başlangıçta doğa felsefesi ön plandayken, sonlara doğru pratik felsefe ağırlık kazanmıştır. Bu felsefe sistemlerinde tanrı, insan ve doğa, bir düşünce bağlantısı içinde kavranmaya başlamıştır.

Hellenizm: Büyük İskender’in Asya seferi ile Yunan kültürünün Yunanistan sınırlarından çıkarak Doğu Akdeniz ve Ön Asya’nın eski ve köklü kültürleri ile karışması ve kaynaşması sonucunda oluşan evrensel kültür.

Romalılar, İ.Ö. 275 yıllarına gelindiğinde müttefiklerini ve arazilerini güney İtalya’daki Yunan kentlerine de yaymaya başladılar. Sadece Tarentum kenti bu ittifaka katılmayarak artan Roma baskısına karşı savaştı. Ancak sonuçta Tarentum kenti de Romalılara teslim oldu. Böylece Roma Cumhuriyeti İtalya Yarımadası’nın tamamını ele geçirmiş oldu.

Kartaca Devleti: Fenikeli kolonistlerce Kuzey Afrika’da kurulmuştu. Başkenti bugünkü Tunus’ta bulunan Kartaca Devleti, Kuzey Afrika’nın batısına, İspanya ve Fransa’nın deniz kıyısı bölgelerine ve adalara sahip güçlü bir devletti.

Comitia Curiata: Üyelerini patriciusların oluşturduğu meclis.

Plep: Köken olarak aşağı tabakadan gelen veya sonradan Roma vatandaşlığına alınan yurttaşlar.

İ.Ö. 79 yılında Sulla’nın ölümü, Marius taraftarlarının tekrar ayaklanmasına ne- den oldu. Hatta İspanya’yı Roma Devleti’nden kopararak burada yeni bir devlet kurdular. Sulla’nın yerine geçen ve kendisini diktatör ilan eden General Pompeius İ.Ö. 72’de bu isyanı bastırdı ve İspanya’yı geri kazandı. Bu arada İtalya’da ayakla- nan köleleri de yenerek kahraman olarak Roma’ya geri döndü. Ancak İ.Ö. 70 yılında Pompeius tekrar güçlenmeye başlayan Halkçı Partinin tarafına geçti ve senatoda Sulla Dönemi’nde geçmiş olan kanunları yürürlükten kaldırdı.

Konsül: Devleti yönetmek için Comitia Curiata üyeleri arasından her yıl seçilen iki üye.

Atlılar (Equestrii): Para zenginliği ile asil unvanı kazanan sınıf.

Triumvirlik: Devlet yönetimin üç kişi arasında paylaşılması.

Hadrianus Dönemi Roma İmparatorluğu’nun her tarafı için en görkemli dönemdir. Hadrianus, yönetimi sırasında uzun gezilere çıkarak pek çok sorunu ye- rinde incelemiş ve çözmüştür. Bu gezilerin iki tanesi Anadolu içlerine kadar uzanır.

Ancak Hristiyanlar Roma’nın diğer kültlerine ve özellikle tanrılaştırılmış Roma imparatorlarına inanmadıkları için Roma devletinin düşmanı sayılarak şiddetli bir baskı altına alınmışlardır. Buna rağmen bu dinin po- pülerliği sonucu İ.S. 4. yüzyılda I. Constantinus zamanında Hristiyanlık önce serbest bırakıldı, sonra da Roma İmparatorluğu’nun resmî dini oldu. Hatta İ.S. 4. yüzyıl sonu - İ.S. 5. yüzyıl başında paganizm yasaklanmış, pagan tapınakları ve diğer mülkleri kiliseye devredilmiştir.

İ.Ö. 2. binyılın başlarında yükselen kavimlerden biri olan Assurluların oluşturdukları geniş ticaret ağı onların Mezopotamya kültürünü farklı bölgelere yaymasına ve farklı kültürleri de Mezopotamya’ya taşımasına neden olmuştur. Anadolu’da İ.Ö. 1950-1750 yılları arasında yaşanan Assur Ticaret Kolonileri Çağı’nda Assurlu tüccarlar Anadolu’ya ticaret yapmaya gelmişlerdir. Anadolu’nun yazı ile tanışması ve tarihî çağlara girmesi de yine Assurlu tüccarlar sayesinde olmuştur.

Neolitik Çağ’da tarımdan hemen sonra gerçekleşen en önemli yenilik, hayvanların evcilleştirilmesidir. Köpek Mezolitik Çağ’da evcilleştirilmiştir. Bu nedenle köpek, evcilleştirilen ilk hayvan olma özelliğine sahiptir.