UYGARLIK TARİHİ I - Deneme Sınavı - 18

Kapitalizm, Yeniçağ'da Batı Avrupa'da ortaya çıkan, üretici güçlerin üretim araçlarından ayrılığı esasına dayanan, sermaye sahibi girişimci bir sınıf ile işçi sınıfının ekonomik ilişkisine dayalı sisteme verilen isimdir. Kapitalizm feodal sistemin içinden çıkmıştı ama onun zıttı bir üretim biçimine dayanıyordu. Kendi kendine yeterli, kapalı ekonomik yapı, yerini dışa açık, ticarete ve sermaye birikimine dayalı bir sisteme bıraktı. Ana malın yani sermayenin esas olduğu bu sistem üretici kitlenin üretim araçlarından ayrılığı esasına dayanıyordu. Değişen bu sistemin sürekliliğini sağlamak gerekiyordu. Bunun için daha çok ham madde ve iş gücüne ihtiyaç vardı. Bu ihtiyaç siyasal birliğini tamamlayan devletleri yeni arayışlara itti. Böylece coğrafi keşifler başladı. Keşfedilen yerlerden getirilen ham madde, iş gücü ve değerli madenler ile sistemin devamlılığı sağlandı. Büyük sömürge imparatorlukları kuruldu. Her bir devlet, diğerinden daha zengin ve güçlü olma peşindeydi. Bu da devletler arasındaki rekabeti arttırıyordu. Öte yandan hiçbir devletin daha güçlü konuma geçmemesi için de Yeniçağ’da dış politikada denge siyaseti izlendi.

I. Theodosius İ.S. 395 yılında Roma İmparatorluğu’nu Batı ve Doğu olarak kalıcı bir şekilde oğulları arasında bölmüştür.

Aydınlanma Felsefesi İngiltere’de başlayarak Fransa’ya geçmiş ve Fransız İhtilali’nin düşünsel yönünü oluşturmuştur.

Dakia; bugünkü Romanya'nın o dönemdeki adıdır.

Rasyonalizmin babas› say›lan Descartes, bilgiyi do¤adan ö¤renmenin gereklili¤ine dikkat çekmiflti. Bunun için rasyonel bir yöntem izlemifl; her fleyden flüphe ederek ve her fleyi sorgulayarak kesin bilgiye ulaflmaya çal›flm›flt›r. Bunu da Descartes, “Düflünüyorum o halde var›m!” söylemiyle ifade etmifltir.

Dioecesis: Eyaletlerin toplandığı büyük idari bölge.

Sebasteion: Tanrıça Roma ve tanrılaşmış Roma imparatoruna tapmak için inşa edilen tapınak.

Basilika: Mahkeme ve borsa binası. 

Limes: Sınır boyunda kurulan kaleler ve surlardan oluşan savunma sistemi.

Synkretik: Pek çok değişik pagan tanrısının kültleri ve dolayısıyla özelliklerinin birleştirilmesi ile ortaya çıkan karışık kültler.

Tüm evreni tek bir çekim yasasının hakim olduğunu iddia ederek çekim yasasını bulmuştur.

Bu savaşta Kartaca
Generali Hannibal, savaş sanatının en ünlü taktik hamlelerinden birini gerçekleştirdi.
Filleri de içeren büyük bir orduyla İspanya’dan Fransa’ya geçip, Alp Dağları’
nı aşarak İtalya’ya girdi. İ.Ö. 216’da gerçekleşen Cannae Meydan Savaşl’nda, Roma
ordusunu yendi.

Montesquieu

Optimatlar: Kan bağı,
memuriyet veya büyük
toprak sahipliği vasıflarıyla,
güç ve sonrasında asalet
unvanları kazanan eski
patricius ve plepler ile
memurlardan oluşan sınıftır.

a şıkkı doğrudur. V. seçeneğinde verilen “İngiltere de demokrasi tarihi bakımından Kıta Avrupa’sıyla aynı süreçleri yaşamıştı” ifadesi yanlıştır. Kıta Avrupası’ndan farklı bir süreç yaşayan İngiltere’de parlamento, kapitalist gelişimi ve serbest ticareti desteklemiştir.

Suyun arazideki eğimleri ve çukur yerleri aşması için inşa edilen kemerler üzerinde yükselen su köprüleri aquadukt olarak adlandırılır.

Amfitiyatro: Planı tam daire şeklinde olan tiyatro yapısı, Türkiye’de bu form nadir olarak kullanılmıştır, yarım daire planlı tiyatroların bu kelime ile adlandırılması yanlıştır.

Atriumlu ev: Odaları merkezi ve tepesi açık bir avlunun etrafında yer alan ev planı tipi.

Roma Hamamları: Sadece yıkanma amacıyla sınırlı kalmayan, eğitim, spor ve kültürel faaliyetler için de kullanılan çok mekânlı ve çok amaçlı büyük yapılar.

Zafer Takı: Bir zaferi kutlamak için inşa edilen anıtsal kapı.

c seçeneğinde verilen “Tarım tekniklerindeki iyileştirmeler ve makineleşme sonucu işsiz kalan veya topraksız nüfusun, kırsal alandan kentlere yönelmesi ve kentlerin nüfusunun yoğunlaşması” doğru seçenektir. Sanayi Devriminin toplumsal sonuçlarından biridir, diğer seçeneklerdeki ifadeler ekonomik sonuçlarıdır.

Romalılar bilim tarihinde önemli keşiflere imza atmamış olsalar da, mevcut bilginin, özellikle kendilerinden önceki Yunan kültürünün keşiflerinin pratiğe geçirilmesi ve yayılmasında büyük rol oynamışlardır. Bu nedenle günümüzde özellikle fen bilimlerinde pek çok bilimsel terim hâlâ Latincedir. Örneğin tıp gibi dallarda Roma Dönemi’nin bilimsel eserlerinin İslam dünyasına da büyük etkileri olmuş, bazı Roma Dönemi yazılı eserleri sadece Arapça çevirileri ile günümüze ulaşabilmiş, Arapça nüshalar sonradan Avrupa dillerine çevrilmiştir.

Siyasal birliğini sağlayan İspanya da Portekiz’in ardından sömürgeci yarışa girdi. İspanya hizmetinde yola çıkan Kristof Kolomb (1446-1506) yeni bir kıta buldu (1492). Gerçi kendisi Asya Kıtasına gittiğini düşünecektir ama Asya ile Avrupa arasında yeni bir kıtanın olabileceği ihtimali de düşünülmeye başlanmıştır. Nitekim Floransalı denizci Amerigo Vespucci (1454-1512) burasının yeni bir dünya olduğunu kanıtlamaya çalışır. Kolomb’un bulmuş olduğu bu yeni kıta da Amerigo Vespucci’nin ismiyle Amerika olarak adlandırılır.

2. Pön Savaşı sırasında Makedonya Krallığı da Romalılara karşı savaş açtı. Sürmekte
olan savaşa Seleukos Kralı III. Antiokhos Makedonların yanında katıldı.

Ortaçağ’ın feodal dinsel ideolojisine karşı tepki olarak, Yeniçağ’da bilimsel siyasal düşünüş gelişmeye başlayacak, din merkezli düşüncenin yerini, insan merkezli, aklı ve bilimi esas alan, deney ve gözleme dayalı olan bilimsel düşünce alacaktır. Her üretim biçimi kendi düşünce sistemini oluşturur. Burada esas olan bir önceki üretim biçiminin ideolojisini oluşturan düşünce sistemini reddederek, yaşanan değişimle ortaya çıkan yeni üretim biçiminin ideolojisini oluşturmaktır. Bunun nedeni ise şudur; her üretim biçimi kendi ekonomik düzenini oluşturur.Bu ekonomik düzen içinde, ekonomik ilişkileri ve faaliyetleri kontrolüne alan bir sınıfsal yapılanma ortaya çıkar. Ekonomiyi ele geçiren ve bu yolla maddi güç elde eden sınıf (burjuvazi) bu düzenin devamı için kendi ideolojisini oluşturur. Çünkü mevcut ideoloji bir önceki egemen sınıfların varlığını sürdürmelerine olanak tanıyan bir ideolojidir. Dolayısıyla şimdi bu yeni düzende yeni bir ideoloji oluşturulmalıdır ki yeni egemen güçlerin devamlılığı bu yeni ideoloji ile sağlanabilsin. Bu düzenle değişen ekonomik yapının korumacılığını üstlenerek sürekliliğini sağlayan ise siyasal yapılanmadır. Bu düzende ekonomi ne kadar sömürgeye dayalı ise sistemin koruyuculuğunun üstlenen siyasal yapılanmada o kadar baskıcı olacaktır.

Bu cumhuriyetin en önemli kurumu, üyeleri patriciuslar tarafı
ndan oluşturulan Comitia Curiata idi.

Yeniçağ’da düşünsel yapıya insanı merkez alan hümanizm akımının hakim olduğunu görüyoruz. Ortaçağ’daki feodal-dinsel ideolojiyi esas alan skolastizme karşı, Yeniçağ’da insanı temel alan akla dayalı bilimsel düşünce gelişmeye başlayacaktır. Döneme damgasını vuran Rönesans’ın ideolojisini hümanizm akımı oluşturacaktır. Hümanist düşünce sisteminde her şey yeniden incelenip sorgulanmaya başlanacaktır. İnsanın evren hakkındaki düşünceleri değişecektir. İnsan evrenin merkezinde yerini alacaktır. İnanan insanın yerine düşünen ve sorgulayan insan geçecektir. Bu hümanist insan, bağımsız olma arzusundadır. Hatta ırk, kavim ve aile bağlarından bile kurtulma çabası içindedir. Böylece egemen sınıf, tamamen bireycilik esasına dayalı kendi ideolojisini yaratma çabası içine girecektir. Bu durumda hümanist düşünürler de bilerek veya bilmeyerek burjuvazi bireyciliğine hizmet etmiş olacaklardır.

Atlılar (Equestrii): Para
zenginliği ile asil unvanı
kazanan sınıf.

Reformla birlikte, Hristiyanlıkta bölünmeler oldu, yeni mezhepler ortaya çıktı. Katolik Kilisesinin mutlak otoritesi kırılmış oldu. Papalığın ve din adamlarının aracılığı reddedildi. Ruhban sınıfından olanlarla olmayanlar arasındaki fark ortadan kaldırıldı. Reform, kilise dışındaki ekonomik, sosyal yaşamı ve düşünce yapısını da etkiledi. Bilim, sanat ve kültürün gelişmesinin önü açılmış oldu. Ekonomik yapıda ise kapitalizmin daha da güçlenmesi ile sonuçlandı. Protestanlık, kapitalizmle iç içe geçti.Öte yandan reform, mezhep çatışmalarına yol açtı. Katoliklerle Protestanlar arasında yoğun mücadeleler yaşandı. Sonuçta bu çatışmalar Avrupa’da Din Savaşları’nı ve Otuz Yıl Savaşları’nı başlattı. Pek çok insan hayatını kaybederken; Avrupa bu savaşların bedelini gerek nüfusu gerekse ekonomik hayatındaki olumsuz etkileriyle ödedi.

Patricius, (çoğulu Patricii): Roma kentinin yerel aristokrasisi. Doğru cevap C'dir.

Bir İslam devleti olan Osmanlı Devleti’nin sistemli fetih politikası, gaza anlayışıyla gerçekleştirildi. Fethin hemen ardından uygulanan iskan siyaseti ile de bu toprakları vatan olarak benimsediğini ve kalıcılığını göstermiş oldu. Fethedilen topraklarda yaşayan gayrimüslim halkın yerlerinde kalmalarına izin verildiği gibi her türlü can ve mal güvencesi de teminat altına alınıyordu. Böylece reform hareketin de korunmuş oluyordu. Ayrıca din ve geleneklerini yaşama özgürlüğü de tanınıyordu. Bu temel hak ve özgürlükler devlet güvencesi altına alınarak gayrimüslimler devlete zimmetlenmiş sayılıyordu. Gayrimüslimler için kullanılan zimmi kavramı da buradan geliyordu. Görüldüğü gibi Osmanlı Devleti, fethettiği topraklar üzerindeki gayrimüslim halkın can ve mal güvenliği ile din ve vicdan özgürlüğünü sağlama yükümlülüğünü üzerine almıştı. Hemen şunu da belirtelim ki din ve vicdan özgürlüğü sadece inanç ve ibadet ile sınırlı değildi. Gayri Müslimlerin evlenme, boşanma, vasiyet, miras gibi her türlü işlemlerde kendi hukuklarına tabi olmaları da sahip bulundukları din ve vicdan özgürlüğünün bir gereği olarak kabul edilmiştir. Kısaca gayrimüslimlere yaşantılarını kendi dini ve hukuki esaslarına ve geleneklerine göre düzenleme imkanı tanımış, hukuki özerklik verilmiştir.

Plep: Köken olarak aşağı tabakadan gelen veya sonradan Roma vatandaşlığına alınan yurttaşlardır. Doğru cevap A'dır.

Siyasal ilişkilerin yanı sıra Batı ile kültür alışverişine giren ilk Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmet olmuştur. Antik tarihe ve kültüre ilgi duyan Fatih, kütüphanesini tarih, coğrafya, tıp, felsefe konularında yazılmış çok çeşitli dillerdeki eserlerle doldurmuştur. İstanbul’da yaşayan gayri Müslim ve Avrupalı bilim adamlarıyla ve tüccarlarla ilişki içinde bulunan Fatih’in kütüphanesinde, İtalyan ve Katalan haritalarıyla; İtalyan sanatçıların mitolojik konulu gravürleri de yer alıyordu. Öte yandan rönesans sanatına karşı da ilgisiz kalmayan Fatih Sultan Mehmed, İtalyan sanatçılarına (Costanzo da Ferrara, Gentile Bellini) kendi madalya ve portrelerini yaptırarak, gücünü ve otoritesini göstermek; kendi imparator imajını Avrupa’ya yaymak istedi. Bu portreli madalyalar 15.yy Rönesans Avrupa’sının diplomatik ve kültürel etkileşiminin de bir örneğini oluşturdu. Bununla birlikte İtalyan sanatçılar da (Bellini, Antonio Pisonello, Vitello Carpaccio, Bernerdina Pintura vb.) resimlerinde Türk figürlerine, giysilerine, Türk desenlerine ve halılarına yer verdiler.

Caesar’ı yenemeyen Pompeius İtalya’dan Balkanlara çekilmek zorunda kaldı.
Caesar önce Pompeius taraftarlarının bulunduğu İspanya’yı ele geçirdi. Sonra Pompeius’u Yunanistan’da Pharsalus Savaşı’nda (İ.Ö. 48) yendi. Pompeius, Mısır’a kaçtı ve burada öldürüldü. Mısır’a kadar Pompeius’u kovalayan Caesar, burada tahta Kraliçe VII. Kleopatra’yı geçirdi. Anadolu’ya geçerek Pontus ordusunu Zela (Tokat/Zile)’da yendi. Ünlü “veni, vidi, vici” (geldim, gördüm, yendim) sözünü bu savaştan sonra söylemiştir. İ.Ö. 45’te Pompeius taraftarlarının en sonuncularını da Afrika’da ve İspanya’da yenerek Roma’nın mutlak hâkimi olarak İtalya’ya döndü.

Descartes

Antoninuslar devri imparatorlarının büyük kısmı eyaletlerden gelen ve Roma vatandaşlık hakkını sonradan elde etmiş ailelerden gelmekteydi. Belki de bu dönemde Romalı olma fikri, Latin kökenli eski ailelerin soyundan gelmekten öte, köken önemsenmeden bir devlete ait vatandaş olmaya doğru dönüşmüş; artan sayılarda halk kitleleri Roma vatandaşlık hakkı kazanmışlardır. Özellikle memuriyetlerde yükselen ve çoğu yoksul veya eyalet kökenli ailelerden gelen bu yeni zümre sayesinde yetenekli olanlar üst makamlara ulaşabilmiştir. Bu sayede Roma İmparatorluğu edebiyat, hukuk, bilim, mimari, sanat gibi dallarda da en üst seviyesine ulaşmıştır. Doğru cevap B'dir.

1776

Hristiyanlık, İmparator Augustus zamanında Hz. İsa tarafından kurulmuştur. İ.S. 1. ve 2. yüzyıllarda özellikle fakir halk arasında gizlice bütün Roma İmparatorluğu sınırları içerisinde hızla yayılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Voltaire - Rousseau - Swift

Adını Girit’in efsanevi kralı Minos’tan alan Minos Uygarlığı'nın merkezi Girit Adası’dır.

Hepsi

Yunanistan’ın Karanlık Çağı olarak bilinen bu dönem, İ.Ö. 800 civarında sona ermiştir.

J. Locke

İ.Ö. 800 civarında İyonya bölgesinde Panionion Birliği kurulmuş ve 12 büyük İyon kenti birliğe katılmıştır.  Bu 12 büyük kent: Miletos (Milet), Myus (Avflar Kalesi), Priene (Güllübahçe), Ephesos (Efes), Kolophon (De¤irmendere), Lebedos (Kısık Yarımadası), Teos (Seferhisar/Sığacık), Klazomenai (Urla), Erythrai (Ildırı), Phokaia (Foça), Samos (Sisam) ve Kios (Sakız) Adası’dır.

Voltaire

Hermes haber tanrısıdır.

a seçeneğinde verilen “Şeker Kanunu-Kağıt Para Kanunu-Damga Pulu Kanunu- Boston Liman Kanunu ” tarih sıralamasına göre verilmiştir.

İ.S. 293 yılında sınır güvenliği için bu yönetim tarzı biraz daha geliştirilerek iki yeni Caesar tayin edilmiştir. Konstantius, Galya ve Britanya’yı, Galerius ise Suriye ve Mısır’ı idare etmekle görevlendirildiler. Böylece 4’lü yönetim tarzı, yani tetrarşi kurulmuş oldu. Doğru cevap D'dir.