UYGARLIK TARİHİ I - Deneme Sınavı - 23

Konya Ovası’nda Çatalhöyük-Doğu, Beyşehir yakınlarında Erbaba, Mersin şehir merkezinde Yumuktepe, Niğde’de Köşkhöyük, Burdur yakınlarında Kuruçay, Höyücek, Antalya’da Bademağacı, Çukurova ve Amik Ovası, Edirne yakınlarında Hocaçeşme, Diyarbakır yakınlarında Çayönü, Şanlıurfa-Birecik yakınlarında Mezraa Teleilat Erken Neolitik Çağ'ın önde gelen yerleşmeleridir.

Çatalhöyük, binden fazla konuta sahip, 5-10 bin kişinin yaşadığı hesap edilen Yakın Doğu’nun bilinen en büyük kasabalarından biridir. Çatalhöyük halkı, köy aşamasını geçmiş, bir kent uygarlığı yaratmıştır. Höyüğün bulunduğu bölgede tarım ve hayvancılık için elverişli otlaklar ve sulak arazilerin varlığı, obsidyen yataklarına yakınlık, çevresinin ormanlarla kaplı olması gibi olumlu çevresel koşullar, Çatalhöyük sakinlerinin ileri bir uygarlık yaratmalarında çok etkili olmuştur.

Bu dönemin en önemli özelliği taş aletlerin yanında Neolitik Çağ'da başlayan bakır teknolojisinin gelişimini artırarak bakır kullanımının yaygınlaşmasıdır. Diğer önemli bir özellik ise özgün boya bezemeli çanak çömlek geleneğinin ortaya çıkmasıdır.

B şıkkı Mezolitik Çağ, C ve E şıkları Geç Neolitik Çağ, D şıkkı ise Tunç Çağ'a ait özellikleri anlatmaktadır.

Urartu Devleti’nin resmî dili Urartuca idi. Bu dilin temel özelliği Türkçenin de dahil olduğu bütün Asianik diller gibi bitişken oluşudur. Tek akrabası Hurricedir ve her iki dil de Kuzeydoğu Kafkasya dil ailesindendir. Ön Asya’daki diğer halklar gibi Urartular da çivi yazısı kullanmışlardır. Ayrıca mühürler ve kap kacak üzerinde resim yazısı da kullanılmıştı.

Friglerde inhumasyon ve kremasyon olmak üzere iki tip ölü gömme gelene¤i uygulanmıştır. Frig soyluları, ya tümülüs mezarlara ya da kayalara oyulmuş oda mezarlara gömülmekteydi. Tümülüs mezarlar, Anadolu’da daha önce görülmediği için, bu uygulamanın Frigler tarafından Avrupa’daki memleketlerinden getirildiği düşünülmektedir. Bu tip mezarlar, Doğu Avrupa ile Karadeniz’in kuzey ve doğusundaki topraklarda en azından İ.Ö. 2. binyıldan beri ortak bir özellik olarak bilinmektedir. Tek kişilik ve bir defa kullanılan tümülüs mezarlarda mezar odası ahşaptan bazen de basit bir çukur şeklinde yapılmıştır.

Mezar odalarını taştan inşa edenler Lidyalılardır.

İnsan denen canlının kültürel bir varlık olarak ortaya çıktığı, insanlık tarihinin başlangıç evresini oluşturan Paleolitik Çağ /Yontma Taş Devri, Besin Toplayıcılığı Dönemi olarak da tanımlanmaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Kilin elle şekillendirilip ateşte pişirilmesiyle elde edilen çanak çömleğin kullanılmaya başlandığı çağ Erken Neolitik Çağ'dır. Doğru yanıt B'dir.

Geç Neolitik Çağ döneminde Anadolu’nun gerçek üretimci köylü toplumları ortaya çıkmıştır. Ekonomide avcılık, önemini giderek yitirirken hayvan besiciliği ve özellikle tarım gelişmiştir. Çanak çömlek yapımı iyice yaygınlaşmıştır. Değişen yaşam şekli, etkisini sanatta da göstermiştir. Önemini yitiren av sahnelerinin yerini, toprağın bereketini kadının doğurganlığı ile özdeşleştirilen Toprak Ana / Ana Tanrıça almıştır. Doğru yanıt A'dır.

Erken Kalkolitik Çağ'ın en önemli özelliği taş aletlerin yanında Neolitik Çağ’da başlayan bakır teknolojisinin gelişimini artırarak bakır kullanımının yaygınlaşmasıdır. Diğer önemli bir özellik ise özgün boya bezemeli çanak çömlek geleneğinin ortaya çıkmasıdır. Doğru yanıt C'dir.

Anadolu’nun zenginliğini fark eden Assurlu tüccarlar, Anadolu’nun altın ve gümüşünü elde edebilmek için Mezopotamya ile Anadolu arasında yoğun bir ticaret ağı kurmuştur. Bu ticaretin Anadolu’ya sağladığı en büyük kazanç Assurlu tüccarlardan yazıyı öğrenmeleri olmuştur (İ.Ö. 2000/1900). Yazının Anadolu’ya girmesiyle Anadolu Uygarlık Tarihi’nin ikinci evresi, yani Anadolu’nun Tarihî Çağları başlamıştır. Doğru yanıt E'dir.

Mezopotamya ile başlayan örgütlenmiş, güçlü ticari ilişkiler ve yazının ortaya çıkması Orta Tunç Çağ'ı dönemine damga vuran en önemli gelişmelerdendir. Doğru yanıt D'dir.

Eski Assur Ticaret Kolonileri Çağ'ında ki ticaret düzeninde iki tip ticaret merkezi kurulmuştur. Bunlardan ilki ve önemli olanı Anadolu’da bu dönemin siyasi erkleri olan beyliklerin yakınlarında kurulmuş olan Assurca karum denen büyük pazar yerleridir. Diğer merkez ise Assurca vabartum denen yerleşmelerdi. Doğru yanıt C'dir.

Konuk anlamına gelen vabartum, tüccarların ana merkezler arasında konakladıkları, belki mallarını geçici olarak depoladıkları bir çeşit kervansaraydır. Doğru yanıt A'dır.

Potern (yeraltı geçidi); taş temelli, kerpiç bedenli surların altında açılan, bir tehlike anında veya ana kapının açılmaması gerektiği durumlarda, gizlice şehrin dışına çıkmayı sağlamak amacıyla kullanılan gizli geçitlerdir. Doğru yanıt B'dir.

Höyük: İnsanoğlunun bin yıllar boyunca aynı yerde üst üste kurmuş olduğu yerleşmelerin yıkıntılarının oluşturduğu yapay tepedir.

Akkad İmparatorluğu’nun kurucusu I. Sargon ve Naram-Sin’e ait yazılı belgelerde adının geçmesiyle birlikte Anadolu Ön Tarih / Protohistorik Çağı’na girmiştir. Bu yazılı belgelerde Anadolu toprakları için Hatti Ülkesi adı kullanılmıştır. Bu isim Anadolu’nun bugün için bilinen en eski ismidir. Hattiler, daha sonra kurulan Hitit Devleti’nde nüfusun büyük çoğunluğunu oluşturmuşlardır.

Karum: Liman ve rıhtım anlamına gelen yerleşmelerdir. Bu yerleşmelerde Assurlu tüccarlar belirli bir serbesti içinde yaşayıp ticaret yapmaktaydılar.

Kuşşaralı Labarna, Hattuş kentini başkent yapıp, kente Hattuşa, kendine de Hattuşili (Hattuşalı) adını verdi (İ.Ö. 1650-1620). Böylece feodal ve teokratik Hitit Devleti kuruldu.

Kadeş Antlaşması: Tarihin bilinen ilk büyük antlaşmasıdır. Hitit ile Mısır devletleri arasında İ.Ö. 1270 yılında imzalanmıştır. Antlaşma metni o zamanın diplomatik yazı dili olan Akad ve Mısır dillerinde hazırlanmıştır. Antlaşma II. Ramses ile Hitit tahtına çıkan III. Hattuşili arasında imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre Mısır ve Hitit ülkeleri arasında iyi barış ve iyi kardeşlik sonsuz olacaktır. Mısır ülkesinin kralı, Hatti ülkesine sonsuza kadar hiç saldırmayacak; Hatti ülkesinin kralı, Mısır ülkesine sonsuza değin saldırmayacaktır.

Birbirlerine komşu ve akraba olan feodal beyliklerin Assur’a karşı büyük bir mücadelesi sonucunda İ.Ö. 9. yüzyılın ortalarında başkent Tuşpa (Van Kalesi ve Eski Van şehri) olmak üzere Van ovasında merkezî Urartu Krallığı kurulmuştur.

Megaron: Batı Anadolu ve Ege dünyasında İ.Ö.3. binyıldan itibaren kullanılan, önde, dar kısa taraflarında bir giriş holü ve arkada ocaklı büyük bir salondan oluşan dikdörtgen planlı yapılardır.