UYGARLIK TARİHİ I - Deneme Sınavı - 16

Mısır kültürü, Nil Vadisi’nde gelişmiştir. Dar ve birkaç km genişlikte olan vadi kuzeyde Delta Bölgesi’nden güneyde Assuan’daki birinci çağlayana kadar uzanıyordu. Batı ve doğuda çöllerle, doğuda kıyıya paralel uzanan sıradağlarla, güneyi çağlayanlarla kuşatılmıştır. Bu bölgede bulunan kayalıklar geçişi zorlaştırmaktadır. Çağlayanların güneyinde ise Nubya yer almaktaydı. Ülkenin saldırıya en açık bölgesini kuzeyi oluşturmaktadır. Libya, Sina Yarımadası ve Suriye’ye Delta Bölgesi’nden geçitler vardır. Ülkenin bu şekilde dış dünyadan soyutlanmış olması homojen bir Mısır kültürünün oluşmasının ana nedenidir.

Ekvatoral yağışlar sonucu Nil Nehri mayıs ayında yükselmeye başlardı ve temmuzdan ekime kadar vadi üzerinden akardı. Bu mevsime eski Mısırlılarca “Taşkın” (akhet) denirdi.

Neolitik Çağ’da ve Sülaleler Öncesi Dönemde Aşağı Mısır’da Merimde (İ.Ö. 5. binyıl) ve El-Meadi (İ.Ö. 4. binyıl), Yukarı Mısır’da ise Badari Kültürü (İ.Ö. 4400-3800), ve Nagada (I, II, III) Kültürü (İ.Ö. 4000-3000) önemli kültürlerdir. Nome ise kabile niteliğindeki yönetim birimleridir.

Hierokonpolis’te bulunmuş olan, tapınağa adak olarak sunulmuş Narmer Levhası adı verilen levhadaki kabartmalarda, Yukarı Mısır’ın tacını giyen Kral Narmer Delta Bölgesi’ni ele geçirip, bir reisi esir alırken betimlenmiştir. Kral, levhanın diğer tarafında da Aşağı Mısır’ın tacını giymiş şekilde resmedilmiştir.

Nome: Eski Yunancada eyalet anlamına gelen “nomos”tan türemiştir. Köylerin birleşmesiyle kabile niteliğindeki nomeler oluşmuştur. Her nomenin bir yerel tanrı ya da tanrıçası vardı.

İ.Ö. 3000’lerde geliştirdikleri Mısır takvimi, Dünya Kültür Tarihi açısından önemli olmuştur. Nil Nehri’nin periyodik taşkınlarına dayanan bir takvimdir. Bu takvime göre bir yılda dörder aylık 3 mevsim (Taşkın, Ekin, Hasat) vardı. Buna dayanarak bir yılı 30 günlük 12 aya bölmüşler, buna 5 gün ekleyerek 365 günlük bir güneş yılı geliştirmişlerdir. Ancak 365 güne ilaveten altışar saatten 4 yılda bir oluşan “artık gün” olmadığı için Mısırlıların güneş yılı her dört yılda bir 1 gün geri kalıyordu. Güneş sistemi takvimler içinde yanlışı en az olan takvim Gregoryen takvimidir.

Hiyeratik Yazı: Kutsal yazı. Hiyerogliferin el yazısı hali olarak düşünülmelidir. Mısır rahipleri ve katipler tarafından kayıt tutmak için kullanılmıştır.

Diğer seçenekler ise; Hiyeroglif yazı (Eski Yunanca: hieros: kutsal, graphikos: oyma=hieroglyphikos) özellikle kutsal metinlerin taşa kazınmasında kullanılan resmî bir yazıydı. İ.Ö. 700’den sonra hiyeratik yazının basitleştirilmiş hâli olan demotik (Eski Yunanca: demotikos: halkla ilgili) denilen halk yazısı ortaya çıkmıştır. Bu yazı halkla ilgili hukuki metinlerde kullanılmıştır. İ.S. 3. yüzyıldan itibaren demotik yazının yerine kopt yazısı denilen bir yazı türü kullanılmıştır.

Mısır kralları İ.Ö. 3000’lerde kerpiçten yapılmış mastaba adı verilen mezarlara gömülmüşlerdir. Dik bir kuyu içinde, zemin seviyesinin altında bir mezar odası bulunur. Mezar odasının tam üzerinde zemin seviyesinde dikdörtgen planlı, kerpiç ya da taştan bir yapı yer alır. Yapının doğu yüzüne ölünün ruhunun (Ka) geçebileceğine inanılan sahte kapı yapılırdı. Burası aslında küçük bir odaydı. Kapının üzerinde ölünün unvanı ve adı yazılırdı.

Gökyüzü Tanrısı, şahin başlı Horus

Suların Tanrısı, timsah ya da timsah başlı Sobek

Yazma ve Sayma Tanrısı, balıkçıl kuşu başlı Thoth

Nekropolis Tanrısı, çakal başlı Anubis

Bereket Tanrısı, mumya biçimli insan şeklinde Min

Sümerler, Güney Mezopotamya’da her biri bir kralın yönetimindeki kent devletlerinde yaşadılar. Bunların hepsi merkezî bir tapınak etrafında kurulmuştu ve etrafları bir sur ile çevrili idi. Çevresinde ise köyler bulunmaktaydı. Eridu, Uruk, Ur, Lagaş, Kiş, Nippur, Umma gibi şehir devletleri bulunmaktaydı. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Akkadlar, Sümerlerden farklı olarak kent devletlerinden ziyade Evren veya Dünya krallığı kavramını Mezopotamya’ya getirmiştir. Akdeniz’e kadar bütün Mezopotamya’ya hâkim olmuşlar ve ülkeyi merkezî sistem ile yönetmişlerdir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Sümerler her çesit alımsatım işlerini, değiştokuş, kira ,ödünç verme ve faiz gibi ekonomik işlemleri ve sosyal hayatın evlenme, boşanma , miras ve evlatlık alma gibi olayları da belgelemişlerdir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Mezopotamya’da bugüne kadar bulunan kanunlar yazılış sırasına göre şunlardır: Sümerce Yazılı Kanunlar: 

I. Urukagina Kanunu -

IV. Ur-Nammu Kanunu-

III. Ana ittişu Kanunu-

II. Lipit-istar Kanunu.

Doğru yanıt A şıkkıdır.

Lipit-iştar Kanunları’nın  ilk üç maddesi, tabletin baş tarafı kırık olduğu için eksiktir. Varolan 37 madde gemi kiralama, gayrimenkul (tarla) mülkiyeti ve kiralaması, köle mülkiyeti, amme hukuku, vergi ihmali suçu, aile hukuku, hayvan kirası gibi konuları içermekteydi. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Akkadca Yazılı Kanunlar:-

Eşnunna Kanunu-

Hammurabi Kanunu-

Orta Assur Kanunları-

Doğru yanıt A şıkkıdır.

Zigguratlar tanrıların evi olması yanında yazcı okulu, kütüphane ve arşiv işlevlerini de görmekteydi. En değerli metinler tapınakta saklanırdı. Tapınaklara bağlı okullarda yetişen yazmanların yazdığı ya da kopya ettiği eserlerle arşivler daha da zenginleşmişlerdir. Tanrıların tapınak-ev anlamına gelen zigguratların altında yaşadığına inanılırdı. Zigguratlar Sümerlerden itibaren belli bir gelişim göstermiş ve Mezopotamya’nın en önemli mimari eser tiplerinden birisi olmuştur. Ziggurat, Sümerlerin mimariye kazandırdığı bir yapı tipidir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Tanrıların insanlarla olan maceralarını anlatan edebî eserlere mitos denir. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Sümerler edebiyatın her dalında ölmez eserler yaratmışlardır. Destani (epik) şiirin mucidi de Sümerlerdir. Sümer destanları Kahramanlık Çağı (Tufan öncesi) krallarının icraatlarını anlatırlar. Bugüne kadar bu türden Sümerce 7 destan bulunmuştur:

1. Yaradılış Destanı

2. Gılgamış Destanı

3. Lugalbanda Destanı

4. Enmerkar ve Aratta Beyi Destanı

5. Ninurta Destanı

6. Kazma Destanı

Doğru yanıt C şıkkıdır.

Mezopotamya’da bugüne kadar bulunan kanunlar yazılış sırasına göre şunlardır:

I. Sümerce Yazılı Kanunlar:

a) Urukagina Kanunu

b) Ur-Nammu Kanunu

c) Ana İttişu Kanunu

d) Lipit-İstar Kanunu

II. Akkadca Yazılı Kanunlar:

a) Eşnunna Kanunu

b) Hammurabi Kanunu

c) Orta Assur Kanunları

Doğru cevap A'dır.

Mezopotamya’da bugüne kadar bulunan kanunlar yazılış sırasına göre şunlardır:

I. Sümerce Yazılı Kanunlar:

a) Urukagina Kanunu

b) Ur-Nammu Kanunu

c) Ana İttişu Kanunu

d) Lipit-İstar Kanunu

II. Akkadca Yazılı Kanunlar:

a) Eşnunna Kanunu

b) Hammurabi Kanunu

c) Orta Assur Kanunları

Doğru cevap A'dır.