ULUSLARARASI TİCARETTE VERGİLENDİRME

Tarihsel süreç içerisinde dünya genelinde dış ticaretteki artışın en önemli nedenleri aşağıda sıralanmıştır. Bunlar;
• Ülkeler arasında malların maliyet farklılıkları sonucunda fiyatlarındaki farklılaşmalar,
• Ülkeler içindeki üretimlerin yetersiz olması,
• Kalite, ürün yeniliği ve AR-GE, tüketici tercihleri, pazarlama stratejileri vd. nedenler sonucunda mallardaki farklılaşmalardır.

Dış ticarete ekonomik nedenlerle müdahalelerin başlıcaları;
• Dış ödemeler bilançosundaki istikrarsızlıkların azaltılması,
• Yerli endüstriyi dış rekabete karşı koruma,
• Sanayileşme stratejisine göre müdahale,
• İstihdamın artırılması,
• Otarşi; kendi kendine yeterlilik,
• Kalkınmanın finansmanı için gerekli kamu gelirlerinin sağlanması,
• İç piyasadaki tekelleşme eğiliminin kırılmasıdır.

Ülkelerin dış ticarete ekonomik olmayan nedenlerle müdahalelerinin başlıcaları;
• Ülkenin güvenliği,
• Politik (dış politika aracı olarak kullanılması) nedenlerdir. 

Diğer seçeneklerde ekonomik nedenlerle yapılan müdahalelere yer verilmiştir.

Dış ticaret politikası araçlarının en önemlisi ve ilk akla gelen gümrük tarifeleridir. Günümüz ekonomik sistemlerindeki gelişmeler ve yenilikler sonucunda da alternatif çok sayıda yeni düzenleme ve araç ortaya çıkmıştır. Bu araçlar şunlardır;
• Gümrük tarifeleri,
• Gümrük tarifeleri dışındaki araçlar;
• Miktar kısıtlamaları,
• Tarife benzeri faktörler,
• Görünmez engeller,
• Gönüllü ihracat kısıtlamaları,
• İhracatın özendirilmesi,
• Bağlı ticaret.

Transit Rejimi: Serbest dolaşıma henüz girmemiş eşya ile ihracat eşyasının gümrük gözetimi altında Türkiye gümrük bölgesi içerisinde bir noktadan bir diğer noktaya taşınmasında uygulanan bir dış ticaret rejimidir. Bu dış ticaret rejiminde ana konu; eşyanın henüz serbest ticaret rejimine girmemiş olmasıdır.
Bu dış ticaret rejimi üç durumda devreye girmektedir. Bunlar; eşya, yurt dışından gelerek Türkiye üzerinden yurt dışına geçebilir. Eşya, yurt dışından Türkiye gümrük bölgesine gelip bir iç gümrük idaresine gidebilir. Eşya, Türkiye’deki bir iç gümrükten yurt dışına gidebilir.

Dâhilde İşleme Rejimi: Serbest dolaşıma girmiş ya da girmemiş olmasına bakılmaksızın gümrük bölgesine girmiş eşyanın her türlü işleme faaliyetine tabi tutulmasına imkân sağlayan bir dış ticaret rejimidir. Bu dış ticaret rejimi ihraç amaçlı eşyalar için uygulanmaktadır.

Katma Değer Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi her ne kadar uluslararası ticaret işlemleri üzerinden alınan vergiler arasında yer alsa da dış ticaret vergileri olarak kabul edilmemekte; hem dış ticaret hem de iç ticarete konu mal üzerinden alındığı için tüketim vergileri olarak kabul edilmektedirler.

En çok kayrılan ülke ilkesine göre Dünya Ticaret Örgütüne taraf olan bir ülkeye taviz verildiği zaman o tavizi Dünya Ticaret Örgütü üyesi olan tüm ülkelere vermek gerekmektedir.

Türkiye’nin Avrupa Birliği üye ülkeleri ile olan ihracatında yıllar itibariyle bir azalış söz konusu olmakla beraber en yoğun ilişkinin Almanya ile olduğu görülmektedir. Yine Almanya’yı izleyen en yüksek ihracat yapılan ülkeler; Birleşik Krallık, İtalya, Fransa, İspanya, Hollanda, Belçika ve Romanya şeklinde sıralanmaktadır.

Ortak ticaret politikası, 1957 yılında Roma Anlaşması ile devreye girmiş bir politikadır. Ortak ticaret politikasının en önemli amacı bütün üye ülkeler hep beraber aynı ticaret politikalarına tabi olacaklardır.

1800’lü yıllarla beraber özellikle de İkinci Dünya Savaşı ile hız kazanan küreselleşme süreci sonucunda uluslararası ticaret çok önemli boyutlara ulaşmıştır.

Tarihsel süreç içerisinde dünya genelinde dış ticaretteki artışın en önemli nedenleri aşağıda sıralanmıştır. Bunlar;
• Ülkeler arasında malların maliyet farklılıkları sonucunda fiyatlarındaki farklılaşmalar,
• Ülkeler içindeki üretimlerin yetersiz olması ve
• Kalite, ürün yeniliği ve AR-GE, tüketici tercihleri, pazarlama stratejileri vd. nedenler sonucunda mallardaki farklılaşmalardır.

1980’lerden sonra özellikle sanayileşmiş ülkelerin uygulamaya koyduğu dışa açık büyüme politikalarıyla dış ticaret politikaları yeni bir yapıya bürünmüştür.

İstihdamın arttırılması dış ticarete ekonomik nedenlerle yapılan bir müdahaledir.

Serbest dolaşıma giriş rejimi, Türkiye gümrük bölgesine getirilen eşyanın tabi olduğu birtakım hukuki ve fiili işlemlere tabi tutulmasına yönelik bir dış ticaret rejimidir.

Türkiye’nin 2009-2014 yılları arasındaki ithalatında en fazla paya sahip olan ilk beş Avrupa Birliği üye ülkesiyle olan dış ticaretinde en fazla binek otomobiller yer almaktadır.

Ayrımcı Vergileme ve Aşırı Vergi İadesi Yasağı İlkesi doğrultusunda Avrupa Topluluğunu Kuran Antlaşmanın (ATKA) 90. maddesi hükmüne göre; “hiçbir üye ülke diğer üye ülke mallarını, benzer yerli mallardan daha yüksek oranlarda vergilendiremez veya dolaylı vergi koyamaz” denilmektedir. Bu hüküm doğrultusunda hiçbir üye ülke yerli mallarını diğer ülkelere karşı kendi iç vergilendirme yöntemleri ile dolaylı ya da dolaysız koruyamaz.

Serbest Ticaret Anlaşması imzalanan ülkelere siyasi üstünlük sağlamak, Türkiye’nin taraf olduğu Serbest Ticaret Anlaşmalarından bir beklentisi değildir.

Avrupa Birliği’nin, Türkiye’nin en büyük dış ticaret ortağı olması Avrupa Birliği’nde vergilendirme politikalarının Türkiye açısından önemini daha da artırmaktadır. 1995 yılında uygulamaya konulan Gümrük Birliği ile Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki çok önemli bir ticari adım olarak tarihe geçmiştir.

Dahilde işleme rejimi