ULUSLARARASI TİCARETTE VERGİLENDİRME

OECD (Avrupa Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü) II. Dünya savaşından zarar gören Avrupa ülkeleri arasındaki ekonomik ve siyasi ilişkilerin yeniden inşasını sağlamak amacıyla kurulmuş uluslararası bir yapıdır. Çifte vergilendirme konusu OECD’nin gündemine 1950’li yıllardan itibaren girmiş ve konuya ilişkin hazırlanan taslaklar geliştirilerek 1977 yılında “Gelir ve Servet Vergilerinde Çifte Vergilendirmeyi Önleme Antlaşması Modeli” oluşturulmuştur (Öz, 2006, s.40).

• Ülkeler arasında vergi uyumlaştırmasını kolaylaştırır; Vergi uyumlaştırması, ülkelerin vergi sistemlerini, konu ve oran itibariyle birbirlerine yakınlaştırmalarıdır. Özellikle ülkeler arasında ortaya çıkabilecek zararlı vergi rekabetinin giderilmesi için global düzeyde vergisel farklılıkların azaltılması gerekmektedir. Çifte vergilendirmeyi önleme antlaşmaları ile antlaşmaya taraf olan ülkelerin vergi sistemindeki vergi konuları, vergi türleri ve vergi oranları birbirine yakınlaştırılmaktadır. Böylece ülkeler arasında vergi uyumuna katkı sağlanmış olmaktadır.

• Mükelleflerin vergiye karşı gönüllü uyumunu artırır; Mükelleflerin aynı dönemde farklı ülkelerde yaptıkları yatırımlardan ve diğer iktisadi faaliyetlerden dolayı ödedikleri vergiler artarsa, mükellefler vergiden kaçabilmek için çeşitli yöntemlere başvururlar. Eğer çifte vergilemeyi önleme antlaşmaları ile hangi kazancın hangi ülke tarafından vergilendirileceği belirlenir ve vergi yükü artışı önlenirse mükelleflerin vergiye karşı tepkileri de azalacaktır. Böylelikle vergi kayıp ve kaçağı otomatikman azaltılarak mükelleflerin vergiye gönüllü uyumuna katkıda bulunulmuş olacaktır.

• Yabancı sermaye girişini kolaylaştırır; Uluslararası ekonomik faaliyetlerin artırılmasında bir ülkeye giren yabancı sermaye önemli bir fonksiyon görmektedir. Yabancı sermayenin önündeki engellerden birisi ise yüksek vergilerdir. Zira yabancı sermayenin sağladığı kazanç hem yatırımın yapıldığı ülkede hem de sermayenin kaynağı olan şirketin mukim olduğu ülkede vergilendirilebilmektedir. Çifte vergilendirmeyi önleme antlaşmasıyla, yabancı sermayeyi caydıran bu sorun çözümlenerek ülkeye daha çok yabancı yatırımcı çekilebilir.

• Vergi adaletinin sağlanmasına katkıda bulunur; Küreselleşme koşullarının hâkim olduğu günümüzün ekonomik ve sosyal yapısında gelir dağılımında adalet ve vergi adaleti artık ülke sınırlarını aşarak sınır ötesi bir sorun hâline gelmiştir. Öyle ki aynı kazancı birden fazla ülke vergilendirdiği takdirde, mükellefler üzerinde aşırı vergi yükü oluşarak vergi adaleti bozulabilmektedir. Çifte vergilendirmeyi önleme antlaşmasıyla bu yük hafifletilerek vergi adaletinin sağlanmasına katkıda bulunmak mümkündür.

BM (Birleşmiş Miletler) Modeli, OECD Modelinde yer alan “gelirin kaynak ülkede değil de ikamet ülkede” vergilendirilmesinin özellikle gelirin elde edildiği gelişmekte olan ülkeler açısından hazine zararına yol açacağı amacıyla geliştirilmiş bir yöntemdir (Öz, 2005, s.41). BM Modeli, 1921 yılında Birleşmiş Milletlerin çifte vergilendirmeyi önleme konusunda aldığı bir karara dayanmaktadır (UN Model, 2001, s. xvi). Zamanla Birleşmiş Milletler Finansal Komitesi nezdinde çalışmalar geliştirilmiş ve olgunlaştırılarak nihayet 1980 yılında Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler Arasında Çifte Vergilendirme Antlaşması Modeli ortaya çıkartılmıştır. Model, gelişmeler ve yeni koşullara göre sürekli olarak revize edilmektedir.

• Birinci bölümde gelirin vergilendirilmesinde ikamet ilkesi anlatılmaktadır.

• İkinci bölümde ikamet ve işyeri kavramları tanımlanmıştır.

• Üçüncü bölümde gelirin türleri itibariyle vergilendirilmesi açıklanmıştır.

• Dördüncü bölümde servetin vergilendirilmesine ilişkin hükümlere yer verilmiştir.

• Beşinci bölümde çifte vergilendirmeyi önleme yöntemleri açıklanmıştır.

• Diğer bölümlerde çeşitli özel hükümlere yer verilmiştir.

OECD Modeli, gelişmiş ülkeler açısından faydalı iken gelişmekte olan ülkelerin vergi kaynaklarını azalttığı için gelişmekte olan ülkeler açısından zararlıdır.

-Nordik Vergi Antlaşması

07 Aralık 1989 Danimarka, Faroe Adaları, İzlanda Grönland, Finlandiya, Norveç ve İsveç

-Andean Vergi Antlaşması

30 Haziran 1972 Peru, Kolombiya, Venezuala, Ekvador ve Bolivya

-OCAM Vergi Antlaşması

29 Ocak 1971 Benin, Burkino Faso, Orta Afrika, Togo Cumhuriyeti, Fildişi Sahili, Gabon, Morityus, Nijerya, Ruanda ve Senegal

-Arab Vergi Antlaşması

03 Aralık 1973 Mısır, Irak, Ürdün, Kuveyt, Sudan, Suriye ve Yemen

Günümüzün küresel ekonomik yapısına uyum sağlayabilmek için devletler, uluslararası ticaretin önünde oluşabilecek engelleri kaldırma yönünde çeşitli politikalar uygulamaya koymaktadırlar. Bu amaca yönelik olarak çifte vergilendirmenin önlenmesi için hemen her devlet kendi vergi sisteminde bazı müesseselere yer vermektedir. Bu müesseselerle çifte vergilendirme önlenmeye çalışılmakta ancak bir taraftan da devlet kendi vergilendirme yetkisini sınırlamaktadır. Çifte vergilendirmenin önlenmesi için devletlerin yaptığı tek yanlı düzenlemeler (Öz, Çavdar, 2012, s. 57-58);

• İstisna yöntemi

• Mahsup yöntemi (Kredi Yöntemi) ve

• İndirim yöntemidir.

- Düzeyine göre sınıflandırmada; 

       Yatay çifte vergilendirme;

       Dikey çifte vergilendirme

- Ulusal –uluslararası açıdan sınıflandırmada;

       Ulusal Çifte Vergilendirme

       Uluslararası Çifte Vergilendirme

- Ekonomik-Hukuki açıdan sınıflandırmada;

       Ekonomik Anlamda Çifte Vergilendirme

       Hukuki Anlamda Çifte Vergilendirme

Yatay çifte vergilendirme; aynı düzeydeki vergi otoriteleri arasındaki çifte vergilendirmedir (Akdoğan, 2009, s.174). Örneğin bir devlet ile diğer devlet arasındaki çifte vergilendirme veya bir eyalet ile diğer eyalet arasındaki çifte vergilendirme yatay çifte vergilendirmedir.

• 1. Adım: Öncelikle toplam gelir üzerinden Türkiye’de %20 oranına göre vergi hesaplanacaktır.
  Toplam gelir= 120.000 + 80.000 = 200.000 TL
  Hesaplanan toplam vergi=200.000 x %20= 40.000 TL
• 2. Adım: Rusya’da elde edilen gelir üzerinden Rusya’da %15 vergi hesaplanacak ve
  Rusya’ya ödenecektir.
  Rusya’da Ödenen Vergi= 80.000 X %15=12.000 TL
• 3. Adım: Türkiye’de hesaplanan toplam vergiden Rusya’da ödenen vergi mahsup
  edilecektir. Böylece Türkiye’de ödenecek vergi bulunacaktır.
• Türkiye’de Ödenecek Vergi= 40.000-12.000=28.000 TL’dir. Doğru cevap C'dir.