ULUSLARARASI TİCARETTE VERGİLENDİRME

Ülkemizde serbest bölge ile ilgili ilk kanun 1927 yılında çıkarılmıştır. Ancak 1980'li yıllara kadar girişimler sonuçsuz kalmıştır. 1985 yılından itibaren Mersin ve Antalya başta ol- mak üzere serbest bölge sayıları hızla artış göstermiştir.Doğru cevap B'dir.

Liman veya havaalanlarına yakın olarak kurulan, daha çok ürünlerin depolanması, piyasaya hazır hâle getirilmesi gibi faaliyetlerin yapıldığı, transit ticaret için de uygun olan alanlar. Serbest ticaret bölgesi olarak tanımlanır Bu alanlarda istisnalar söz konusu olmakla birlikte sanayi üretimi söz konusu değildir. Doğru cevap A'dır.

Serbest bölgeler, firmaların vergi yükünden kurtulmak amacıyla gerçekleştirdiği "transfer fiyatlaması" uygulamalarına aracılık sağlayabilir. Uluslararası firmalar, üretimlerinden ziyade kârlarını bu bölgelere aktararak vergisel sorumluluklardan kaçınmak isteyebilirler. Doğru cevap D'dir

Günümüzde; "Akdeniz kıyısında, Mersin (1985), Antalya (1985) ve Adana-Yumurtalık Serbest Bölgeleri (1992), Ege Bölgesinde, Ege (1987), Denizli (2000) ve İzmir Serbest Bölgeleri (1997), Marmara Bölgesinde, İstanbul Atatürk Havalimanı (1990), İstanbul Endüstri ve Ticaret (1992), İstanbul Trakya (1990), Avrupa (1996), Kocaeli (2000), Tübitak-Marmara Araştırma Merkezi (1999) ve Bursa Serbest Bölgeleri (2000), Karadeniz kıyısında, Trabzon (1990), Rize (1997) ve Samsun Serbest Bölgeleri (1995), Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Mardin (1994) ve Gaziantep Serbest Bölgeleri (1998), İç Anadolu Bölgesinde, Kayseri Serbest Bölgesi (1997) faaliyetlerine devam etmektedir.

Ucuz iş gücü ve hammaddeden yararlanmak, vergisel ve diğer teşvik imkânlarından faydalanmak amacıyla kurulan endüstriyel üretim alanları serbest üretim bölgesi olarak tanımlanır. Üretim uluslararası piyasalara ihracat veya iç piyasanın tüketimi amacıyla yapılmaktadır Doğru cevap E'dir.

Kanuna göre istisnadan yararlanabilmek amacıyla; üretim faaliyetinin gerçekleştirilmesi, üretim faaliyetinin serbest bölgede yapılması, üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az %85'inin yurt dışına ihracı, vergi dairesine üretim ve istihdamla ilgili aylık ve yıllık bildirimlerin yapılması, istisna kapsamındaki ücretlerin muhtasar beyannameyle beyanı, gelir vergisinin tecil edilmesi ve yeminli mali müşavirler tarafından üretim ve satış tutarlarının "Serbest Bölge Faaliyet Tasdik Raporu" ile tespiti gereklidir. Doğru cevap A'dır.

Serbest bölgenin kurulması ilgili ülkenin insiyatifinde olmaktadır. Dolayısıyla karşılıklı anlaşmala gerek yoktur. Doğru cevap E'dir.

Belirtilen vergiler arasında KDV istisnadır. Belli koşullar çerçevesinde gelir ve kurumlar vergisinde istisna bulunmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Serbest bölge içinde verilen hizmetler, serbest bölgeler arasında verilen hizmetler ve yurt dışından serbest bölgeye ve bölgeden yurt dışına verilen hizmetler KDV'den istisnadır.

İkiz fabrikalar, Meksika kıyısında oluşturulmuş serbest üretim alanları olup, ABD'den gümrük ödenmeden getirilen parçaların montajlandığı ve daha sonra tekrar ABD'ye iraç edildiği bölgelerdir. ABD satış fiyatı üzerinden vergi almamakta sadece Meksika'daki katma değeri vergilendirmektedir. Doğru yanıt A'dır.

Serbest bölgeler, ülkenin ulusal sınırları içinde fakat gümrük sınırlarının dışında gümrük mevzuatından, vergilendirme başta olmak üzere hukuki ve idari düzenlemelerden kısmen veya tamamen muaf olan bölgelerdir.

Doğru cevap C'dir.

Genel olarak serbest bölgelerin kurulma amaçları şu şekilde özetlenebilir (Tümenbatur, 2012):
• Sanayi malı ihracatının ve döviz girişlerinin artırılması,
• Yabancı sermaye ve teknoloji transferinin sağlanması,
• Uluslararası finansman imkânlarından faydalanılması,
• Ulusal firmaların dünya piyasalarını takip ederek, uluslararası fiyatlardan faydalanmaları ve ucuz girdi teminin sağlanması,
• Yeni iş fırsatlarının oluşumunu sağlayarak, istihdam probleminin çözümünde bir araç olarak kullanılması,
• Ülkeye getirilen hammadde ve ara mallarının nihai üretimde kullanılması sonucu katma değer oluşturulması,
• İthalatın daha ucuza yapılabilmesi,
• Bankacılık faaliyetlerinin dış piyasalara açılmasının teşvik edilmesi,
• Re-export ve transit ticaret uygulamalarından ekonomik faydalar sağlanması.

Serbest bölgeler genel olarak Uluslararası firmaların değil,Ulusal firmaların dünya piyasalarını takip ederek, uluslararası fiyatlardan faydalanmaları ve ucuz girdi teminin sağlanması hedefini gütmektedirler.

Doğru cevap A'dır.

Serbest Üretim Bölgesi: Ucuz iş gücü ve hammaddeden yararlanmak, vergisel ve diğer teşvik imkânlarından faydalanmak amacıyla kurulan endüstriyel üretim alanlarıdır. Üretim uluslararası piyasalara ihracat veya iç piyasanın tüketimi amacıyla yapılmaktadır.

Doğru cevap B'dir.

İthalat açısından sağlanan faydalar 5 başlık altında incelenebilir (Akal, 2002 s. 55-56; Akyürek, 1983 s. 18-19): i) Serbest bölgeye, ev sahibi ülkede ihtiyaç duyulan malların getirilip depolama imkânının olması, sipariş ile malın sevkiyatı arasındaki süreyi kısaltacaktır. ii) Serbest bölgelerde malların depolanması, ev sahibi ülkedeki ithalatçıların yurt içine çok fazla stok yaparak önemli bedeller ödemesini engelleyecek, gümrük vergisinin tamamını bir kerede ödemekten kaçınmalarını sağlayacaktır. iii) Ev sahibi ülkeye mal alacak ithalatçılar, serbest bölgede daha önceden depolanmış malı inceleyerek son kullanma tarihi geçen ya da kusurlu malları almayacaklar ve fire oranlarını azaltacaklardır. Aksi hâlde ilgili mallar için gümrük vergisi ödenmesi gerekecektir. iv) İthalatçı serbest bölgeye depoladığı malları ev sahibi ülkeye getirmeden önce piyasa araştırması yapabilir. İlgili talebe göre satış yapılacağından oluşabilecek zararlar telafi edilmiş olur. v) Ev sahibi ülkeye ithalat yapacak olan firmalar ilgili malları serbest bölgeden karşıladıkları takdirde depolama, işçilik, sigorta gibi maliyetlerini azaltacaklardır.

Doğru cevap C'dir.

5810 Sayılı Kanunla serbest bölgeler Türkiye’nin AB tam üyeliğinin gerçekleştiği zamana kadar gümrük rejimi uygulamaları açısından Türkiye gümrük bölgesi sınırları dışında sayılmış fakat menşe uygulamaları açısından Türkiye gümrük sınırları içerisinde öngörülmüştür. Türkiye’den serbest bölgeye gönderilen veya serbest bölgeden Türkiye’ye gönderilen mallar dış ticaret rejimi hükümlerine tabi olmakta, Türkiye’den serbest bölgeye gönderilen mallar ihraç edilmiş sayılırken, serbest bölgeden Türkiye’ye gönderilen mallar ithal mallar statüsünde değerlendirilmektedir. Doğru cevap A'dır.

5810 Sayılı Kanun’un 7. Maddesinin a bendiyle 3218 Sayılı Serbest Bölgeler Kanunu’nun geçici 3. Maddesinin 2. Bendi aşağıdaki şekliyle değiştirilmiş, 2004 sonrası için düzenleme yapılmıştır:
“Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi içeren yılın vergilendirme döneminin sonuna kadar; serbest bölgelerde üretim faaliyetinde bulunan mükelleflerin bu bölgelerde imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançları gelir veya kurumlar vergisinden müstesnadır….”

Doğru cevap C'dir.

Katma Değer Vergisi 60 No’lu Sirküsünde serbest bölge ile ilgili istisnalar açıklanmıştır (KDV 60 Nolu Sirkü, 2011):
• Türkiye sınırları içerisinde veya ülke sınırları dışındaki herhangi bir firmanın serbest bölgenin içinde sunmuş oldukları bakım, onarım, temizlik, montaj gibi hizmetler KDV’den istisnadır.
• Herhangi bir serbest bölgeden başkaca serbest bölgelere yapılan hizmetler KDV’den istisnadır.
• Serbest bölgeden yurt dışına gönderilecek ürünler için verilen gümrük müşavirliğine yönelik hizmetler KDV’den istisnadır.
• Türkiye sınırları içerisinden serbest bölgeye veya serbest bölge sınırları içinden Türkiye’ye gönderilen ürünlere yönelik olarak Türkiye’deki firmaların serbest bölgedeki firmalara gümrük müşavirliği hizmeti vermesi durumunda KDV söz konusudur.

Doğru cevap B'dir.

Serbest bölgeye ithal edilmiş ya da serbest bölgede üretilen bir malın Türkiye’ye gönderilmesi söz konusu olduğunda, serbest bölgeden ülkemize yapılan her türlü mal alışları ithalat olarak tanımlanmaktadır. Serbest bölgeden Türk Gümrük Bölgeleri’ne malların getirilmesi durumunda hem gümrük vergisi hem de ÖTV uygulaması söz konusu olacaktır.

Doğru Cevap E'dir.

Serbest bölgeler, firmaların vergi yükünden kurtulmak amacıyla gerçekleştirdiği “transfer fiyatlaması” uygulamalarına aracılık sağlayabilir. Uluslararası firmalar, üretimlerinden ziyade kârlarını bu bölgelere aktararak vergisel sorumluluklardan kaçınmak isteyebilirler.

Doğru cevap D'dir.

Serbest bölge içerisinde yer alan firmalar fiziki, idari ve mali açılardan serbest bölgenin dâhil olduğu ülke tarafından denetime tabi tutulabilir (Atik, 1998 s. 5-6). Fiziki denetim, gümrük vergisi ödenmeksizin mal giriş-çıkışlarını engellemek amacıyla gümrük görevlilerinin yapmış olduğu denetimdir. Serbest bölgenin sınırları genellikle duvar veya tellerle çevrilmekte, giriş ve çıkışlar belli kapılardan yapılmakta, gözlem noktaları ve elektronik sistemlerle denetim sağlanmaktadır. İdari denetim, bölgeye girişi ve çıkışı sağlanan malların miktar, fiyat ve tür itibariyle ilgili ülke mevzuat ve kurallarına uygun olmasıdır. Mali denetim ise serbest bölgedeki firma ve kurumların gerek muhasebe kayıtları gerekse de vergileme rejimleri açısından denetimidir. 

Doğru cevap C'dir.