ULUSLARARASI TİCARETTE VERGİLENDİRME

Genel olarak serbest bölgelerin kurulma amaçları şu şekilde özetlenebilir
(Tümenbatur, 2012):
• Sanayi malı ihracatının ve döviz girişlerinin artırılması,
• Yabancı sermaye ve teknoloji transferinin sağlanması,
• Uluslararası finansman imkânlarından faydalanılması,
• Ulusal firmaların dünya piyasalarını takip ederek, uluslararası fiyatlardan faydalanmaları ve ucuz girdi teminin sağlanması,
• Yeni iş fırsatlarının oluşumunu sağlayarak, istihdam probleminin çözümünde bir araç olarak kullanılması,
• Ülkeye getirilen hammadde ve ara mallarının nihai üretimde kullanılması sonucu katma değer oluşturulması,
• İthalatın daha ucuza yapılabilmesi,
• Bankacılık faaliyetlerinin dış piyasalara açılmasının teşvik edilmesi,
• Re-export ve transit ticaret uygulamalarından ekonomik faydalar sağlanması. Doğru cevap C'dir.

Serbest Üretim Bölgesi: Ucuz iş gücü ve hammaddeden yararlanmak, vergisel ve diğer teşvik imkânlarından faydalanmak amacıyla kurulan endüstriyel üretim alanlarıdır. Doğru cevap A'dır.

Serbest bölgeler, bölgede yer alan sınai ve ticari etkinliğin işlevine göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır:

Serbest Ticaret Bölgesi, Serbest Üretim Bölgesi, İkiz Fabrikalar, Serbest Limanlar, Yatırım Bölgeleri, Serbest Bankacılık ve Kıyı Bankacılığı, Antrepo, Serbest Çevre, Gümrüksüz Satış Mağazaları. Doğru cevap E'dir.

Antrepo: Gümrük vergisi olmaksızın yabancı menşeli malların gümrük idaresinin denetimi altında belirli bir süre depolandığı kapalı alanlardır. Doğru cevap B'dir.

İhracat Açısından Sağlanacak Faydalar: Serbest bölgelerin ihracat açısından faydaları 4 başlık altında incelenebilir (Akyürek, 1983 s. 17): i) Serbest bölgelere sağlanan vergisel teşvikler ihracat piyasasını genişleterek ihracat gelirlerini artıracaktır. Bölgeden elde edilen ihracat doğrudan döviz kazancıdır. ii) Serbest bölgelerde üretim söz konusu olduğunda, hammadde ve yarı mamuller gümrüksüz bir şekilde bölgeye gireceği için serbest bölgede üretilen nihai malların ihraç fiyatı daha düşük olacak ve ihraç malının rekabet gücü artacaktır. iii) Ev sahibi ülkeden serbest bölgeye satılan her türlü mal ve hizmet ihracat sayılacağından, ev sahibi ülkenin ihracat kazancı artacaktır. iv) Firmalar ürünlerini serbest bölgeye getirip montaj, de-montaj ya da üretim faaliyetlerini yerine getirerek re-export yapabilecektir. Doğru cevap D'dir.

Serbest bölgelerin ülke ekonomileri açısından birçok yararı olduğu gibi, çeşitli olumsuz etkileri de söz konusudur:

İthalatı artırıcı etki ülkelerde doğrudan dış ticaret açıklarına neden olmaktadır.

Serbest bölgeler kaçakçılık uygulamalarına açık olan bölgelerdir.

Serbest bölgelerde ucuz üretimin teşviki amacıyla grev ve sendikal faaliyetlerin yasaklanması istihdam piyasasını önemli ölçüde etkilemektedir.

Serbest bölgeler, firmaların vergi yükünden kurtulmak amacıyla gerçekleştirdiği “transfer fiyatlaması” uygulamalarına aracılık sağlayabilir. Doğru cevap D'dir.

Günümüzde; “Akdeniz kıyısında, Mersin (1985), Antalya (1985) ve Adana-Yumurtalık Serbest Bölgeleri (1992), Ege Bölgesinde, Ege (1987), Denizli (2000) ve İzmir Serbest Bölgeleri (1997), Marmara Bölgesinde, İstanbul Atatürk Havalimanı (1990), İstanbul Endüstri ve Ticaret (1992), İstanbul Trakya (1990), Avrupa (1996), Kocaeli (2000), Tübitak-Marmara Araştırma Merkezi (1999) ve Bursa Serbest Bölgeleri (2000), Karadeniz kıyısında, Trabzon (1990), Rize (1997) ve Samsun Serbest Bölgeleri (1995), Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Mardin (1994) ve Gaziantep Serbest Bölgeleri (1998), İç Anadolu Bölgesinde, Kayseri Serbest Bölgesi (1997) faaliyetlerine devam etmektedir. Doğru cevap B'dir.

Katma Değer Vergisi 60 No’lu Sirküsünde serbest bölge ile ilgili istisnalar açıklanmıştır (KDV 60 Nolu Sirkü, 2011):
• Türkiye sınırları içerisinde veya ülke sınırları dışındaki herhangi bir firmanın serbest bölgenin içinde sunmuş oldukları bakım, onarım, temizlik, montaj gibi hizmetler KDV’den istisnadır.
• Herhangi birserbest bölgeden başkaca serbest bölgelere yapılan hizmetler KDV’den istisnadır.
• Serbest bölgeden yurt dışına gönderilecek ürünler için verilen gümrük müşavirliğine yönelik hizmetler KDV’den istisnadır.
• Türkiye sınırları içerisinden serbest bölgeye veya serbest bölge sınırları içinden Türkiye’ye gönderilen ürünlere yönelik olarak Türkiye’deki firmaların serbest bölgedeki firmalara gümrük müşavirliği hizmeti vermesi durumunda KDV söz konusudur.
• Türkiye sınırları içinden serbest bölgeye verilen telekomünikasyon hizmetinde KDV söz konusudur. Serbest bölgedeki herhangi bir firma, serbest bölge içerisinde ilgili hizmeti gerçekleştirirse bu durumda verilen hizmet KDV’den istisnadır.
• Türkiye’de faaliyette bulunan mükellefin, rapor, görüş, yazı, onay hazırlanması amacıyla serbest bölgeye gidip inceleme, kontrol, denetleme v.b. yapması KDV’ye tabidir. Doğru cevap C'dir.

31.12.2008 tarihinden sonra bütün banka, banker ve sigorta şirketleri yaptıkları işlemler nedeniyle kendi nam ve hesabına aldıkları kazançlardan BSMV ödeyeceklerdir. Doğru cevap D'dir.

Serbest bölgelerde; ÖTV, BSMV, Emlak vergisi, MTV ve veraset ve intikal vergisinde istisna uygulanmamaktadır. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Serbest bölgeler, ülkenin ulusal sınırları içinde fakat gümrük sınırlarının dışında gümrük mevzuatından, vergilendirme başta olmak üzere hukuki ve idari düzenlemelerden kısmen veya tamamen muaf olan bölgelerdir.

Antrepo: Gümrük vergisi olmaksızın yabancı menşeli malların gümrük idaresinin denetimi altında belirli bir süre depolandığı kapalı alanlardır.

Serbest bölgeler yeni istihdam alanları oluşturur

Türkiye'de ilk serbest bölgeler 1985 yılında Mersin ve Antalya'da kurulmuştur

5810 Sayılı Kanunla vergi uygulamaları bakımından 31.12.2008 sonrası için düzenlemeler yapılmış, vergisel yükümlülükler ve istisnalarda değişikliğe gidilmiş, istisnalarda süre sınırı olarak Türkiye’nin AB’ye tam üyeliğinin gerçekleştiği vergilendirme dönemi baz alınmıştır.

06.02.2004 tarihinden sonra ruhsat alanlar veya ilgili tarihten önce ruhsat almış fakat ruhsat tarihi sona ermiş olan mükellefler açısından kanunda değişiklik yapılmıştır.
Daha önce faaliyet konusu dikkate alınmadan istisna uygulaması geçerliyken sonraki uygulamada istisna şartı olarak serbest bölgede üretim şartı konulmuştur

Türkiye sınırları içinden serbest bölgeye verilen telekomünikasyon hizmetinde
KDV söz konusudur. Serbest bölgedeki herhangi bir firma, serbest bölge içerisinde ilgili hizmeti gerçekleştirirse bu durumda verilen hizmet KDV’den istisnadır.

Serbest bölgeye ithal edilmiş ya da serbest bölgede üretilen bir malın Türkiye’ye gönderilmesi söz konusu olduğunda, serbest bölgeden ülkemize yapılan her türlü mal alışları ithalat olarak tanımlanmaktadır. Serbest bölgeden Türk Gümrük Bölgeleri’ne malların getirilmesi durumunda hem gümrük vergisi hem de ÖTV uygulaması söz konusu olacaktır.

Serbest bölgelerde emlak vergisinde istisna uygulaması yoktur

MTV Kanunundaki istisnalar bölümünde serbest bölgelere ilişkin herhangi bir
istisna belirtilmemiştir. Bu yüzden serbest bölgelerde MTV’ye ilişkin herhangi bir istisna uygulaması söz konusu değildir.