ULUSLARARASI TİCARETTE VERGİLENDİRME - Deneme Sınavı - 10

Uluslararası ticareti düzenlemeye yönelik unsurlar 1947 yılında Gümrük Tarifeleri Genel Anlaşması (GATT 1947) sisteminin kurulmasıyla şekillenmeye başlamıştır. Daha sonra 1995 yılında DTÖ’nün kurulması ile günümüz uluslararası ticari ilişkilerini temelden belirler hale gelmiştir. DTÖ, GATT sistemini de kapsayan daha geniş bir yapıyı temsil etmektedir. GATT 1947 kuralları daha da geliştirilerek DTÖ sistemine GATT 1994 olarak girmiştir. Doğru cevap E'dir.

Uluslararası ticaretin serbestleştirilmesini amaçlayan temel ilkeler “GATT 1947 hükümlerinden hareketle; “Üyeler arasında ticarette ayrımcılık yapmama ilkesi”, “Koruma aracı olarak yalnızca tarifelerin kullanılması ilkesi”, “Müzakere ilkesi”, “Tarife indirimlerinin bağlayıcılığı ilkesi” ve “Üyeler arasındaki ticari anlaşmazlıklarda arabuluculuk görevi” şeklinde sayılabilir. Üye ülkeler arasında ayrımcılık yapmama aslında üyelere eşit mesafede durmayı gerektirmektedir. Eşitliğin sağlanması için ise “ulusal işlem yapmama” ve “en çok kayırılan ülke kuralı” ilkeleri benimsenmiştir. Doğru cevap A'dır.

DTÖ Anlaşmaları kapsamında gümrük vergilerine ilişkin temel düzenlemeler “en çok kayırılan ülke” ve “ulusal muamele yapmama” kurallarının uygulanmasına dayanmaktadır. “En çok kayırılan ülke” kuralının doğal bir sonucu olarak “Taviz Listeleri” uygulama aracı olarak kullanılmaktadır. Üye ülkeler bu listelerde yer alan gümrük vergisi oranları ile kendilerini bir yıllığına bağlamaktadır. Bu listeler, bir üye ülkenin diğer üyelere uygulayacağı ayrımcı olmayan işlemlerin taahhüt edildiği listelerdir.Doğru cevap C'dir.

Uluslararası ticarete konu eşyayı gümrük idaresiyle muhatap kılan gümrük beyannamesini imzalayarak gümrük idaresine veren kişi gümrük yükümlüsüdür. Bu kişi aynı zamanda gümrük vergilerin ödenmesinden de sorumludur. Doğru cevap E'dir.

Gümrük işlemlerine konu olan eşyanın konu ediliş amacına uygun olarak izlenmesi gereken prosedürleri ifade eden kavram gümrük rejimidir. Örneğin; eşyaya ilişkin tüm gümrük yükümlülüklerinin karşılanması ve eşyanın serbestçe kullanımının sağlanması için “Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi” düzenlenmiştir. Doğru cevap D'dir.

Gümrük vergisinin hesaplanması için, malın gümrük tarife cetvelindeki yerinin (pozisyonunun) bulunması gerekir. Gümrük vergisine tabi malın pozisyonu doğru belirlendiğinde hesaplama kolaylaşmaktadır. Pek çok çeşit, sayı ve özellikte malın bulunduğu ve bunların her birinin ayrı gümrük tarife ve istatistik pozisyonuna sahip olmasından dolayı, işin zor yönünün eşyaya ait doğru pozisyonun bulunması olduğu görülmektedir. Bu zorluğu gidermek adına, eşyanın tanımlanmasında ve tarife cetvellerinin kullanılması amacıyla geliştirilen “Armonize Sistem Sınıflandırması” (ASS) olarak bilinen eşya tanımlama sisteminden yararlanılmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Tarh kavramı verginin hesaplanması anlamına gelmektedir. Gümrük vergisi, mükellefin yazılı beyanı üzerine hesaplanır ki, bu duruma verginin tarhiyatı denir. Doğru cevap B'dir.

Gümrük yükümlülükleri ile ilgili teminat olarak kabul edilen değerler; 1) Para, 2) Bankalar ve Özel Finans Kurumları tarafından verilen süresiz teminat mektupları, 3) Hazine devlet iç borçlanma senetleri, 4) Kamu kurumlarınca verilen garanti mektupları ve 5) T.C. Merkez Bankasınca konvertibl kabul edilen dövizlerdir. Gümrük Kanununda menkul ve gayrimenkul mallar ile kişisel kefalet teminat olarak sayılmamıştır. Doğru cevap C'dir.

Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı bir kişinin yurt dışından cep telefonu satın alıp Türkiye’ye getirmesi bir mal ithalatıdır. Devletin yeni yapacağı bir hava limanı için yabancı bir firmadan proje hizmeti satın alması ise bir hizmet ithalatıdır. Benzer şekilde Türkiye’de üretilmiş bir eşyanın yurt dışına satılması mal ihracatıdır. Türkiye’deki bir firmanın yurt dışındaki başka bir firma için proje çizmesi ise hizmet ihracatıdır.

Küreselleşme süreciyle beraber uluslararası ticaret hacmi sürekli büyümüştür. Uluslararası ticaretin en fazla arttığı bölgeler; Asya, Bağımsız Devletler Topluluğu (Rusya) ve Ortadoğu’dur.

Dünya mal ihracatında birinci sırada Çin yer almakta olup 2013 yılı itibariyle dünya ih­racatının %11,7’si Çin tarafından gerçekleştirilmektedir. Çin’i ABD ve Almanya izlemek­tedir.

İthalat açısından bakıldığında ise, birinci sırada %12,3 ile ABD birinci sırada yer alır­ken, Çin ikinci sırada, Almanya ise üçüncü sıradadır. Türkiye ise %1,3 ile dünya ithalatın­da 19 .sırada yer almaktadır. 

Gü­nümüzde uluslararası ticaret kurumlar tarafından yapılmaktadır. Bu sebeple uluslararası ticarette karşılaşılan en önemli yurt içi vergi kurumlar vergisidir.

Uluslararası ticarette dolaysız vergiler için ikametgâh (residence) ilkesi ve kaynak (source) ilkesi, dolaylı vergiler için Varış (destination) ve Menşe (origin) ilkeleri söz konusudur.

Uluslar arası ticari faaliyetlerin vergilendirilmesinin gerekçeleri; Hazineye gelir sağlamak, Yerli üreticileri korumak, Gelir dağılımında adaletin sağlanması ve İthalatı kısarak cari işlemler dengesini sağlamak olarak sıralayabiliriz.

Uluslararası ticaretten alınan vergiler; uluslararası ticarete konu olan faaliyetlerden ve uluslararası ticaretten doğan kazançlardan alınmaktadır. Bu vergiler; dolaysız vergiler (Kurumlar Vergisi) ve dolaylı vergiler olarak ikili bir yapı içerisinde incelenebilir. Uluslararası ticarete konu olan mallardan alınan dolaylı vergiler; Gümrük Vergileri, İtha­latta Alınan KDV Ve İthalatta Alınan ÖTV’dir.

Farklı vergi türleri ve farklı vergi oranlarının uygulanmasını göz önünde bulundurarak oluşabilecek vergi avantajlarından yararlanma vergi arbitrajı olarak bilinmektedir.

Çok uluslu şirketler global ölçekte yaptıkları faaliyetleri birden fazla ülkede örgütlenerek yapmaktadırlar. Örgüt yapıları içerisinde birçok alt şirket olabileceği gibi şube ve bayiiler de olabilmektedirler. Bu durumda global düzeyde faaliyet gösteren grup şirketleri oluş­maktadır. Bu grup şirketleri kendi aralarında mal alım satımı yaparken malların fiyatları­nı emsaline göre çok düşük veya yüksek belirlemektedirler. Bu durum transfer fiyatlaması olarak adlandırılmaktadır.

Ülkeler, uluslararası ticaret üzerinden alınan gümrük vergilerinin “tüketim etkisi”, “yeniden dağıtım etkisi”, “gelir etkisi”, “dış ticaret etkisi” ve “koruma etkisi” olarak bilinen beş temel etkisinden yararlanmayı amaçlamaktadır.

Yapılan denetim faaliyetleri “gümrük işlemleri”, denetim fa­aliyetini gerçekleştiren idari yapılanmalara “gümrük idaresi”, gümrük işlemleri ile muhatap olanların üstlendiği yükümlülükler “gümrük yükümlülükleri”, bu yükümlülükleri yerine getirmekle sorumlu tutulanlara “gümrük yükümlüsü”, gümrük yükümlülükleri kapsamında tanımlanan mali yükümlülüklere ise genel olarak “gümrük vergisi” denilmektedir.