ULUSLARARASI TİCARETTE VERGİLENDİRME - Deneme Sınavı - 1

Verginin konusu, üzerine vergi konulan ve verginin kaynağını oluşturan ekonomik unsur olarak tanımlanabilir. Gümrük vergisinin konusunu esas itibariyle uluslararası ticarete konu eşya oluşturmaktadır. Dolayısıyla gümrük bölgesine giren, çıkan ve bölgeden transit geçen tüm eşyalar gümrük vergisinin konusunu oluşturmaktadır. Uluslararası vergilemede önemli bir ilke olan, varış yeri ilkesi gereği, gümrük vergisi, eşyanın bir ülke sınırına girişinde alınır. 4458 Sayılı Gümrük Kanunu açısından da, gümrük vergisinin konusunu Türkiye Gümrük Bölgesi’ne (TGB) giren eşya oluşturmaktadır. Türkiye’de “varış yeri ilkesi” gereği, TGB’den transit geçişler ve ihracat işlemleri vergi dışı bırakılmıştır. İhracat işlemleri aşamasında sadece, teminat yatırılarak şartlı giriş yapan eşyanın AB ülkelerine ihracatında alınan “telafi edici vergi” alınmaktadır. Bu vergi dışında, ihracat aşamasında gümrük vergisi alınmamaktadır. V. seçenekte yer alan ‘’Türkiye’de “varış yeri ilkesi” gereği, TGB’den transit geçişler ve ihracat işlemleri vergilendirilir.’’ ifadesi  ‘’ Türkiye’de “varış yeri ilkesi” gereği, TGB’den transit geçişler ve ihracat işlemleri vergi dışı bırakılmıştır.’’ olacağından yanlıştır. Buna göre doğru cevap C’dir.

Gümrük vergilerinin vergilendirme sürecinde verginin anayasal bir zorunluluk olarak devlete yapılan ödemeler olması vergilemede, kanuni çerçevede tanımlanmış, bir prosedürün izlemesini zorunlu kılmaktadır. Bu prosedürler bir bütün olarak vergilendirme süreci olarak tanımlanmaktadır. Teknik açıdan bu süreç; Tarh, Tebliğ, Tahakkuk ve Tahsil olarak adlandırılan aşamalardan geçerek tamamlanmaktadır.  Temerrüt gümrük vergilerinin vergilendirme sürecinde yer almadığından yanlıştır. Doğru cevap A’dır.

Gümrük vergilerinin ödenme zamanı verginin tahakkuk ve tebliğ işlemlerine göre farklılaşmaktadır. Tahakkuk ve tebliği aynı anda gerçekleşen, gümrük vergisinin tamamı tebliğ tarihinden itibaren her an ödenebilecek aşamaya gelmiştir. Gümrük vergileri TL cinsinden ödenmektedir. Kanunda ödemenin yapılması açısından herhangi bir süre belirtilmemiştir. Ancak, eşyanın gümrük gözetimine girdiği andan itibaren gümrük beyan işlemlerinin yirmi veya kırk beş günlük süreler içinde tamamlanması gerekmektedir. Aksi hâlde, eşya tasfiye sürecine girecektir. Bunun önlenmesi için eşyanın bir an evvel gümrük idaresinden teslim alınması gerekmektedir. Bu açıdan bakıldığında, beyan işlemlerinin tamamlanması için öngörülen süreleri ödeme işlemleri için tanımlanmış azami süreler olarak kabul edebiliriz. Ancak, gümrük işlemleri tamamlanan eşya için sonradan yapılan denetimler sonucunda hiç alınmadığı veya noksan alındığı belirlenen gümrük vergileri tebliğ tarihinden itibaren on günlük süre içinde, taksite bağlanmadan, bir kerede ödenir. Tebliğden itibaren on günlük ödeme süresi mükellefin talebi üzerine faiz alınmak koşuluyla otuz gün daha uzatılabilir. II. seçenekte yer alan ifade ‘’Gümrük vergileri TL cinsinden ödenmektedir.’’ olacağından yanlıştır. Buna göre doğru cevap C’dir.

Ülkeler; farklı motivasyonlarla hâkimiyet gücünü uluslararası ticaret alanında gösterme eğilimindedir. Hâkimiyet gücünün gösterilmesinde gümrük vergileri bir araç olarak kullanılmaktadır. Ülkeler, uluslararası ticaret üzerinden alınan gümrük vergilerinin “tüketim etkisi”, “yeniden dağıtım etkisi”, “gelir etkisi”, “dış ticaret etkisi” ve “koruma etkisi” olarak bilinen beş temel etkisinden yararlanmayı amaçlamaktadır. Cevabımız B seçeneğidir.

Gümrük vergilerinin özellikleri ve tanımları şu şekildedir:

Cevabımız D seçeneğidir.

Maliye yazınında vergi mükellefi olarak kullanılan bu kavram gümrük kanununda “gümrük yükümlüsü” olarak kullanılmaktadır. 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’na göre gümrük yükümlüsü genel olarak gümrük yükümlülüklerini yerine getirmek zorunda olan kişidir. Bir kişinin gümrük vergi yükümlüsü olabilmesi için aranan temel şart gümrük beyannamesinin imzalanarak gümrük idaresine verilmesidir. Gümrük vergilerinin uygulanmasında yükümlü ile temsil hakkı arasında yakın bir ilişki kurulmuştur. Temsil hakkının kullanılması halinde, gümrük beyannamesi, eşya sahibi adına hareket eden, doğrudan ve dolaylı temsilciler aracılığıyla verilebilmektedir. Firma çalışanları tarafından kullanılan doğrudan temsil durumunda eşya sahibi gümrük idaresine karşı ilk elden sorumlu ve yükümlüdür. Gümrük müşavirleri eliyle kullanılan dolaylı temsil durumunda ise gümrük vergi yükümlüsü dolaylı temsilcidir. Cevabımız B seçeneğidir.

İhracatta vergiyi doğuran olay, normal usulde yapılan beyanlarda gümrük beyannamesinin tescil tarihinde, basitleştirilmiş usulde yapılan beyanlarda basitleştirilmiş işlemlere ilişkin beyannamenin ya da faturanın tescil edildiği ya da tescil hükmünde olan kayıt işleminin yapılmasıyla doğar ve bu işlemlerin yapıldığı tarihte başlar. Normal usulde beyanın kabulü dışında vergiyi doğuran olaya şunlar örnek olarak verilebilir; sözlü beyana tabi eşyada, tahakkuk belgesinin yükümlü tarafından imzalanması ve posta aracılığı ile gönderilen eşyada, koliye ait belgelerin idarece kabul edilmesi. Cevabımız A seçeneğidir.

Matrah, verginin hesaplanmasında esas alınan değer veya ölçüleri ifade etmek için kullanılan kavramdır. Gümrük vergisinin matrahı Gümrük Kanun ve Yönetmeliğinde “değer esaslı” olarak tanımlanmıştır. Gümrük Kanunun 24. maddesine göre gümrük vergisi matrahı “eşyanın gümrük kıymeti” olarak kullanılmakta ve “eşyanın satış bedeli” olarak belirlenmektedir. Satış bedeli, eşyanın satıcı tarafından teslim noktasına kadar yapılan giderler (nakliye, sigorta, ambalaj, yükleme) dahil fiyatıdır. Eşyanın satış fiyatının (dolayısıyla matrahın) uluslararası terminolojide, maliyet (mal bedeli), artı sigorta, artı navlundan oluşan CIF fiyat olduğu anlaşılmaktadır. Böyle bir fiyat satıcıya fiilen ödenen veya ödenecek tutarı ifade etmektedir. Ancak, ihracat işlemlerinde eşyanın satış bedeli FOB değer olarak kabul edilmektedir. Cevabımız E seçeneğidir.

Üretimi birden fazla ülkede gerçekleştirilen eşyalarda menşe-i kazanımı, eşyanın nitelik değişimini ifade eden, esas dönüşümün sağlandığı ülkede gerçekleşmektedir. Dolayısıyla, esas dönüşümün gerçekleştirildiği ülke o eşyanın menşe-i ülkesi olarak kabul edilir. Dolaylı menşe-i kazanımında, eşyanın hangi aşamada esas dönüşüme uğradığının tespiti gibi, menşe-i tespitini güçleştiren durumlar söz konusu olmaktadır. Bu sorunun aşılması amacıyla DTÖ bağlamında imzalanan Menşe-i Anlaşmasında doğrudan menşe-i tespiti Esas Dönüşüm Kriterleri olarak adlandırılan kurallara bağlanmış ve 1) Malın Gümrük Tarifesinin Değişmesi, 2) İki Aşamalı Esaslı Dönüşüme Uğrama, 3) İthal Girdilerin Nihai Ürünün Tarifesinden Tamamen Farklı Olması ve 4) Katma Değer Kuralı olmak üzere 4 adet olarak sayılmıştır. Cevabımız A seçeneğidir.

Hangi kıymet tespit yönteminin kullanılacağına karar verildikten sonra sıra satış bedeli üzerinden yapılacak ilaveler ve indirimler yoluyla matrahın belirlenmesine gelmiştir. Bu aşamada belirlenen satış bedeline, ithal eşyasının Türkiye’de çoğaltılmasından dolayı yapılan ödemeler ve dağıtım ya da tekrar satış için yapılan giderler dışında, yapılabilecek ilaveler Yönetmeliğin 43. maddesinde sayılmıştır. Bunlar özetle;

Kanunu 17. maddesine göre satış bedeline bunlar dışında ilave edilebilecek hiçbir unsur bulunmamaktadır. Cevabımız C seçeneğidir.

Gümrük vergilerinin en güç ve tartışmalı konularından biri “eşyanın gümrük kıymeti”nin
belirlenmesidir. Gümrük vergisinin matrahı satış bedeli yöntemine göre tespit edilir. Eşyanın satış bedelinin belirlenemediği durumda kıymet tespit yöntemleri hiyerarşik olarak kullanılarak vergi hesaplaması yapılır. Diğer bir ifadeyle, bir üst yönteme göre kıymet tespitinin mümkün olması hâlinde, bir alt yönteme başvurulamayacağı hükme bağlanmıştır. Gümrük kıymetinin belirlenmesinde kullanılacak yöntemler sırayla: 1) Satış Bedeli Yöntemi, 2) Aynı eşyanın satış bedeli yöntemi, 3) Benzer eşyanın satış bedeli yöntemi, 4) İndirgeme yöntemi, 5) Hesaplanmış kıymet yöntemi, 6) Son yöntemdir. Cevabımız D seçeneğidir.

Yapılan kontroller sonunda belirlenen kıymet farkları üzerinden belirlenen gümrük vergilerine ilişkin tebligat, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihten itibaren üç yıl içinde yapılır. Diğer bir ifadeyle resen ve ikmalen tarhiyatlarda tahakkuk zaman aşımı üç yıl olarak belirlenmiştir. Ancak, gümrük yükümlülüğünü doğuran olayla ilgili olarak dava açılması halinde, üç yıllık zaman aşımını durur. Cevabımız C seçeneğidir.