ULUSLARARASI TİCARET

Amerika’da gelişen olaylara diğer ülkelerin gösterdikleri ilk tepki, altın standardından ayrılmak ve dış alımlar üzerine kısıtlamalar koymak biçiminde olmuştur. Bu dönemde, millî gelir ve çalışma düzeyindeki düşmeyi önlemek için tarifeler ve öteki ticaret engelleri sık sık kullanılan araçlar durumuna gelmişti. Bireyselci bir yaklaşımla millî gelir ve istihdam düzeyinin, dış ticaret kısıtlamaları gibi araçlarla korunmaya çalışılmasına komşuyu zarara sokma politikası (beggar-thy-neighbor policy) adı verilir. Bütün bu uygulamalar dünya üretim ve ticaret hacminin eşine rastlanmadık şekilde düşmesine neden olmuştur. Öyle ki 1932 ortalarında sanayi mallarının dünya üretim ve ticareti, 1929 yılı başlarına göre üçte bir oranında gerilemişti. 

Keynes planında dış açıkla karşılaşan ülkelere otomatik kredi sağlayacak bir mekanizmanın kurulması öngörülüyordu. Ayrıca bu plana göre, uluslararası denkleşmenin yükü yalnızca açık veren ülkelerin omuzlarına yüklenmemeli, sistem dış açık veren ülkeleri olduğu kadar, fazla veren ülkeleri de denkleşmeye zorlamalıydı. Bunlardan başka Keynes Planı bir uluslararası Kliring Birliğinin kurulmasını içeriyordu. Birlik bir tür dünya merkez bankası veya ulusal merkez bankalarının merkez bankası gibi çalışacak, bancor adı verilen bir uluslararası ödeme aracı çıkartacak ve dış ödemeleri çok yanlı biçimde denkleştirme görevleri yapacaktı. 

Oy verme ağırlığı: Her üyenin Fondaki oyunun ağırlığı, onun kotasına bağlıdır. Oy verme ağırlığı iki yönden önem taşır: Birincisi, Fonun temel politika ve uygulamalarına ilişkin kararların belirli bir oy çoğunluğunu gerektirmesiyle ilgilidir. Örneğin, kotaların artırılması, yeni SDR yaratılması veya Fonun altın satışı vs. gibi olaylar Guvernörler Kurulunun yüzde 85’lik çoğunluk kararı ile gerçekleştirilebilir. Fon kredilerinin gider ve faizlerinin belirlenmesi için de asgari yüzde 70 oranında çoğunluğa gerek vardır. 

Destekleme anlaşması: IMF kredileri destekleme kredisi biçiminde verilir; amaç üye ülkenin sunduğu 2-3 yıllık istikrar programına finansal destek sağlamaktır. İlk aşamadaki uygulama başarılı bulunursa izleyen kredi dilimi serbest bırakılır. 

Bretton Woods Konferanslarında ayrıca Uluslararası Para Fonu (IMF) ile Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankasının (IBRD: Dünya Bankası) adı ile iki ayrı ekonomik ve mali örgütün kurulması kararlaştırıldı. Bu ikiz kuruluşlardan birincisi uluslararası para sisteminin işleyişinden sorumlu olacak, ikincisi ise ekonomik amaçlarla görevli olacak ve Avrupa’nın onarım ve kalkınma çabalarına (daha sonra az gelişmiş ülkelere) mali kaynak sağlayacaktı. 

I. Uluslararası ödeme aracı olması

II. Uluslararası değer standardı olması

III. Rezerv aracı olması

IV. Müdahale aracı olması

Bütün bu özellikler ise Amerikan dolarına uluslararası ekonomide bir tür anahtar para statüsü kazandırmıştır. 

Washington’da Smithsonian Institute’de toplanan “Onlar Grubu”nun üyeleri, doların devalüasyonu konusunda anlaşmaya vardılar ve 18 Aralık 1971 tarihli Smithsonian Kararları ile dolar, diğer paralara göre ortalama yüzde 9 oranında devalüe edildi. Altının resmî fiyatı ise ons başına 35 dolardan 38 dolara çıkartıldı ve “altın penceresinin kapatılması” onaylandı (böylece doların altın konvertibilitesi sürekli olarak kaldırılmış oldu). Ayrıca, Smithsonian Anlaşması ile ulusal paraların dolar paritesine göre dalgalanma marjı da ± %1’den, ± %2.25’e çıkartıldı (iki yönde toplam yüzde 4.5). Bu düzenlemeler üzerine ABD, daha önce koyduğu gümrük vergisini kaldırdı. 

Maastricht Anlaşması’nda AB içinde güçlü ve istikrarlı bir euroya sahip olabilmek için üye ülkelerden yerine getirilmesi istenen koşullar, diğer bir deyişle Maastricht kriterleri şunlardır: 

• Fiyat istikrarı: Her üye ülkenin yıllık ortalama enflasyon oranı, bu alanda en iyi sonuç elde eden (fiyat artış oranları en düşük olan) üç üye ülke ortalamasının 1,5 puan fazlasını geçmeyecektir. 

• Kamu açığı: Üye ülkenin bütçe açığı, o ülke GSYİH’sinin yüzde 3’ünü aşmamalıdır. 

• Kamu borçları: Üye ülkenin kamu borçlarının onun GSYİH’sine oranı yüzde 60’ı geçmemelidir. 

• Faiz oranları: Her üyenin ortalama faiz oranı fiyat istikrarı konusunda en iyi durumdaki üç ülkenin faizlerinin ortalamasını iki puandan fazla aşmamalıdır. 

Euro, yürürlüğe girdiği 1 Ocak 1999 tarihinden 1 Ocak 2002’ye kadar fiziki varlığı olmayan, yalnız bankacılık ve finans işlemlerinde kullanılan bir hesap birimi olarak görev yapmıştır. Fiziki varlığa sahip ve piyasada kullanılan bir para durumuna gelmesi ise 2002 yılının Ocak ayı başında gerçekleşmiştir. O tarihten sonra altı aylık bir süre daha ulusal paraların euro ile birlikte dolaşımı sürdürülmüş, 1 Temmuz 2002 tarihinden sonra ise ulusal paralar kaldırılmış ve euro Avrupa Birliği’nin tek para birimi durumuna gelmiştir. 

IMF’nin normal çekme haklarındaki gibi SDR, üye ülkelere bu kurumdan bir mali kaynak veya fon sağlama hakkı vermez. Bunun yerine, öteki ülkelerden ulusal para elde etme olanağı doğurur. Normal IMF kredilerinden farklı olarak SDR’nin geri ödenme zorunluluğu da yoktur. 

Uluslararası ödeme sistemleri bakımından, dünya ekonomi tarihinde belirli dönemler vardır. Bunlardan birincisi, 1870’lerden 1930’lara kadar süren “altın para çağı”, ikincisi, 1930 ile 1944 arasını kapsayan “buhran dönemi”, üçüncüsü 1944 ve 1973 yılları arasında uygulanan Bretton Woods Sistemidir. Dördüncüsü ise “karma uygulamalar” olarak da nitelendirebileceğimiz hâlen içinde bulunduğumuz dönemi kapsar.

Karma uygulama halen içerisinde bulunduğumuz dönemi kapsamaktadır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Birinci Dünya Savaşı sırasında altın standardı uygulamasını durduran ülkelerin savaştan sonra yeniden altın standardı uygulamasına giriştikleri 1920’li yıllardır

Altın standardı sonrasında dünya ticaretinde ortaya çıkan takas türü iki yanlı ödeme anlaşması olarak adlandırılmıştır.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra dünyada uygulanan dolara ve dolayısıyla altına bağlı sabit kurlu uluslararası para sistemi Bretton Woods Sistemi olarak adlandırılmıştır.

Keynes planında kurulması öngörülen Uluslararası Kliring Birliği tarafından çıkartılması planlanan para Bancor'du. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Bretton woods anlaşması konferansa katılan Sovyetler Birliği ve öteki Sosyalist ülkeler tarafından imzalanmamıştır. Doğru yanıt D seçeneğidir

Uluslararası ticarette ödeme aracı olarak kullanılan ve anahtar para olarak adlandırılan para Amerikan Dolarıdır

Kurların piyasada oluşan arz ve talep güçlerinin işleyişine bırakıldığı dalgalı kur sistemine en yakın uygulama müdahaleli dalgalanmadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Döviz kurları için benimsenen paritelerin olmadığı, kurlar ilke olarak piyasada belirlendiği  ancak merkez bankası müdahaleleri ile kurların belirli doğrultuda etkilenmeye çalışıldığı uygulama yönetimli dalgalanmadır.