ULUSLARARASI TİCARET - Deneme Sınavı - 7

Dış Piyasalarda Monopol Gücünden Yararlanma: Bazen dış ticaret politikasının amacı, ihraç edi­len mallarla ilgili olarak uluslararası piyasalarda monopol duruma geçmek düşüncesi olabilir. Bu­nun için ülke, tek üretici olduğu ürünlerin dışarı­ya satışına sınırlandırmalar koyar veya benzer malı üreten az sayıdaki öteki ülkelerle anlaşarak birlikte kartel kurma yoluna gidebilir. Böylece, uygulana­cak aşırı yüksek fiyatlarla ticaret hadleri lehte de­ğiştirilmeye çalışılır.

Tarife benzeri faktörler: Gümrük tarifele­ri gibi ithalatı pahalılaştırıp yerli üretimin kârlılığını artıran, yani fiyat mekanizması yoluyla serbest ticarete müdahale niteliğin­de olan önlemlere tarife benzerleri adı ve­rilebilir. Örneğin çoklu kur uygulamaları, yerli katkı oranları, ithal-ikamesi endüstri­lerine verilen sübvansiyonlar vs. bu grupta yer alırlar.

Eğer iki ülke, aralarındaki ticaretin en çok ka­yırılmış ülke kuralına göre yürütüleceği konusunda görüş birliğine varırlarsa, yapacakları ticaret anlaş­masında bu kayda yer verirler. Bunun ifade ettiği anlam şudur: Eğer taraflardan birisi, başka bir ülke­ye örneğin gümrük indirimi şeklinde bir ödün ve­rirse, bunu anlaşmaya taraf olan ülkeye de tanımak zorundadır.

Korumacılık: Gümrük tarifeleri ve öteki kısıtlama araçları ile ulusal sanayilerin dış piyasa rekabeti karşısında desteklenmesi.

İktisadi kalkınma amacıyla koruyuculuğu ge­rektiren nedenler arasında genç endüstriler tezi tek faktör değildir. Bunun yanında, ihracat piya­salarında istikrarsızlık, ticaret hadlerinin tarım ürünleri aleyhine dönmesi, özel maliyetlerin sosyal maliyetleri yansıtmaması gibi nedenler üzerinde de durulmaktadır.

GATT (Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması): ITO’nun faaliyete geçmemesi üzerine 1948 yılında dünya ti­caretini serbestleştirmek üzere yapılan bir anlaşma, daha sonra Dünya Ticaret Örgü­tünün (WTO) kapsamına alınmıştır.

Ulusal Pazar Görüşü : Burada, ulusal pazarların ülkenin yerli üreticilerinin hakkı olduğu belirtiliyor. Eğer ithalat kısıtlanacak veya tamamen önlenecek olursa yerli üretim artacak, iktisadi faaliyetler genişleyecektir. Ancak yerli piya­sanın ihtiyaç duyduğu tüm malların ülkenin kendisi tarafından üretilmesi, kapalı ekonomilere özgü bir politikadır. Bu da uluslararası uzmanlaşmanın reddedilmesi anlamına gelir.

Genel ekonomi politikası: Hükûmetin ekonomik ve mali araçları kullanarak çe­şitli ekonomik, sosyal ve siyasal amaçları gerçekleştirmek üzere aldığı sistematik ka­rarlar bütünüdür

Japonya’da stratejik sanayi ve ticaret politika­sının örnekleri 1950’lerde çelik endüstrisinde, 1970 ve 1980’lerde yarı geçişkenlerde görülmüştür.

Bir malın ithalinden o malın yüksek yurt içi fi­yatı ile ondan düşük dünya fiyatı arasındaki fark tutarında veya daha yüksek ölçüde bir vergi alın­ması, ithalatı tümden önler ve bu durumda söz konusu mala tam bir koruma sağlanmış olur. Bu derece yüksek olan gümrük vergilerine yasaklayıcı vergi denir.

Spesifik tarife: İthal mallarının fiziki biri­mi başına sabit miktarda alınan bir güm­rük vergisidir.

Yasaklayıcı tarife: Uygulandığı malın it­halini sıfıra düşürecek kadar yüksek oranlı tarife.

FOB fiyat: Dış ticarette bir teslim şekli, malın ihracatçı­nın limanında geminin güvertesine yüklendiği sıradaki fiyatıdır.

Ekonominin tümü üzerinde ortaya çıkan bu etkilere makroekonomik etkiler de denir.

ük ülke optimal tarife koyarken, karşı ülkelerin pasif kal­malarını beklemek gerçek dışıdır. Kendi refah düzeylerini korumak için onlar da bu aracı kullanabilirler.

Böyle olunca, sorun tarifelerin karşılıklı olarak yükseltilmesine dönüşür ki bu bir “gümrük savaşı” de­mektir. Sonunda hiçbir ülke amacına ulaşamayacak fakat daralan dünya ticareti dolayısıyla tümü birden zarara uğrayacaktır. 1930’larda dünya ekonomisinde bunun açık bir örneği yaşanmıştı.

Ticaret hacmi etkisi: Tarifele­rin ithalatı daraltarak ulusal re­fahı olumsuz yönde etkilemesi durumudur.

İstihdamı yükseltici etki: Tarifeler belir­li koşullar altında ulusal gelir ve çalışma düzeyini yükseltici (işsizliği azaltıcı) etki doğurabilirler.

Eğer ad valorem esas benimsenmiş ise gümrük vergisi alınabilmesi için önce fiyatla­rın belirlenmesine gerek vardır. Uygulamada, ilke olarak ABD ve Kanada spesifik, Avrupa Birliği ve Türkiye ad valorem esası benimse­miş bulunmaktadır.

Tarifeler konusunda bağımsız hareket etmek, ulusal egemenliğin doğal bir sonucu kabul edilir. Bu şekilde, ülkenin tek taraflı olarak koyduğu tari­felere “otonom tarife” adı verilir. Ancak tarifelerin indirilmesi yönünde uluslararası iş birliğinin arttığı günümüzde, ülkeler iki veya çok yanlı anlaşmalarla da tarife oranlarını belirlemiş olabilirler. Uluslara­rası anlaşmalarla belirlenen tarifelere de “sözleşme­li” tarife denmektedir