ULUSLARARASI TİCARET - Deneme Sınavı - 10

Dış ticaret politikası, hükümetin ülkenin doğ­rudan dış ticaret akımlarını sınırlandırmak, özen­dirmek veya bu işlemlerin yapılış yöntemlerini dü­zenlemek için almış oldukları sistematik önlemleri ifade eder.

Dış ticaret politikasıyla öteki ekonomik politikalar arasında yakın bir ilişki vardır. İç ekonomi ile ilişkili poli­tikalar dış ticareti etkileyebildiği gibi bunun tersi de doğrudur. Dolayısı ile I ve II. ifade doğru; III. ifade yanlıştır.

Dünya ekonomisinde büyük yeri olan ülkelerin dış ekonomik politikaları, diğer ülkeleri de derinden etkileyebilir. Ek olarak dünya ekonomisinin istikrarlı biçimde gelişebilmesi, büyük ülkelerin uyguladıkları iç ve dış ekonomik politikalarla yakından ilgilidir. Buna karşın az gelişmiş ülkelerde ekonomik politikanın temel amacı kalkınma olduğundan, hükumetler dış ticarete geleneksel olarak yoğun müdahalelerde bulunmuşlardır. Diğer bir deyişle, bu ülkelerde uluslararası ticaret politikası adeta ekonomik kalkınmanın bir aracı olarak kullanılmıştır.

Uluslararası ekonomideki düzenli gelişmenin önemli derecede, büyük sanayileşmiş ülkelerin izledikleri dış ticaret politikalarına bağlı olduğuna dikkat edelim. Bu ülkelerin sorumlu davranıp yalnız kendi bireysel çıkarları doğrultusunda hareket etmemeleri, diğer ülkelerin ekonomik çıkarları ile uyumlu hareket etmeleri gerekir.

Gümrük tarifeleri malların ülke sınırlarından geçişi sırasında alınan vergilerdir. Tarifelerin ekonomi üzerindeki etkileri fiyat mekanizmasının işleyişi yoluyla gerçekleşir. Gümrük tarifeleri dış ticaret politikasının araçları arasında yer alır; hükumetin ülkenin dış ticaret ilişkilerine müdahalede bulunmasına yol açan bazı önemli nedenleri arasında yer almaz.

Ülkeler dış piyasanın rekabetine dayanamayan yerli endüstrileri korumak için ithalatı sınırlandırma yoluna gidebilirler. Az gelişmiş ülkelerde, yeni kurulan veya ilerde kurulacak endüstriler, belirli bir olgunluk aşamasına ulaşıncaya kadar böyle bir korunmaya ihtiyaç duyabilirler. Sanayileşmiş ülke hükumetleri de özellikle az gelişmiş ülkelerin ihraç ettikleri tekstil gibi emek yoğun bir kısım sanayi mallarıyla rekabet edemeyen bazı yurt içi endüstri dallarını koruyucu politikalar izlemektedirler. Bu dış rekabetten korunma nedeniyle gerçekleştirilmektedir.

Bir kısım ülkeler, geçmiş dönemlerde ekonomik ve siyasi rejimlerinin bir gereği olarak otarşi adı verilen politikaları uygulamaya çalışmışlardır. Otarşi, ekonomik bakımdan kendi kendine yeterlilik demektir.

Bilindiği gibi, iç ekonomik istikrarın bozulması, işsizlik ve enflasyon şeklinde olur. Eksik istihdam içindeki ülkeler işsizlik sorunlarını çözümleme amacına yönelik dış ticaret politikaları izleyebilirler.

İçerde bazı malların arzının daralmış olması, iç fiyat artışlarına yol açarak bir enf­lasyon nedeni oluşturabilir. Böyle bir durumda ise hükumetler söz konusu malların ithalatını kolaylaştırarak arz tıkanıklıklarını giderir ve fiyat istikrarını sağlamaya çalışırlar.

Otarşi, ekonomik bakımdan kendi kendine yeterli­lik demektir. Bu nedenle dış ticaret politikasının araçları arasında yer almaz. Hükümetin ülkenin dış ticaret ilişkilerine müdahalede bulunmasına yol açan bazı önemli nedenleri arasında yer alır.

Uluslararası Ticaret Örgütü (ITO) Dünya ticaretini serbestleştirmek için 1947 yılında kuruluşuna karar verilen an­cak anlaşma onaylanmadığı için faaliyete geçmeyen bir örgüttür.

Serbest ticaret politikası ile onun karşıtı olarak korumacılığı savunanlar arasındaki tartışmalar XVIII. yüzyıla inecek kadar eskidir. Korumacılık ise kaynakların etkin dağılımını bozar. Çünkü rekabet fikrini baltalar, üretimde ayrıcalıklar sağlayarak iş adamlarının yenilikler peşinde koşmalarını engeller, onları tembelliğe ve durgunluğa sürükler. Korumacılık daima monopolü besler. Koruma duvarları altında bazı büyük firmalar, küçük işletmeleri endüstriden kovarak veya kendilerine katarak kolayca tekelci duruma gelebilirler. Serbest ticaret, piyasa mekanizmasının işleyişine dayandığı için bürokrasiyi ortadan kaldırır. Oysa koruyucu önlemlerin uygulanması çok karmaşık bir bürokratik mekanizmayı gerektirebilir.

II., IV. ve V. ifadeler dogrudur.

Tercihli Ticaret Anlaşmaları: En dar kapsamlı iktisadi iş birliği örneğidir. Burada anlaşmaya üye olan ülkeler, tek yanlı veya karşılıklı olarak belirli mallar üzerindeki gümrük tarifelerinde indirimde bulunurlar (tarife ödünleri verirler).

Serbest Ticaret Bölgesi: Bu tür birleşmelerde, birliğe üye ülkeler, aralarındaki ticarette gümrük tarifelerini ve miktar kısıtlamalarını kaldırmakta fakat birlik dışında
kalanlara karşı her biri kendi özel tarifesini
uygulamaktadır.

Gümrük Birliği: Burada serbest ticaret
bölgelerinden daha ileri bir birleşme söz
konusudur. Şöyle ki hem üyelerin kendi
aralarındaki ticarette gümrük tarifeleri ve
kotalar kaldırılmakta hem de birlik dışında
kalan ülkelere karşı tek bir ortak tarife uygulanmaktadır.

Ortak Pazar: Gümrük birliğinden daha ileri bir iktisadi birleşmedir. Çünkü gümrük
birliğinde olduğu gibi üyeler, aralarındaki
ticareti serbestleştirip dışa karşı ortak tarife
uygularlarken, emek ve sermaye gibi üretim
faktörlerinin de bölge içinde serbest dolaşımı sağlanmaktadır

İktisadi Birlik: İktisadi birleşme hareketlerinin en ileri şeklidir. İktisadi birlikler ortak
pazarın ötesinde ekonomik, mali ve para
politikalarının koordinasyonunu da gerektirir. Yani iktisadi birliklerde, üye ülkelerin
bireysel makroekonomik politika izlemedeki serbestîleri bir ölçüde, birliğe devredilir.
Böyle bir aşamaya geçilmiş olabilmesi için
tek bir para ve bankacılık sistemi, ortak
mali politikalar ve tüm birlik çapında ortak
ekonomik politikaları belirleyecek ve uygulayacak ülkeler üstü bir organın kurulmuş
olması gerekir.

Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi
(EFTA): Hâlen üyeleri İsviçre, Norveç ve
İzlanda’dır; bir serbest ticaret bölgesi modeline göre 1960’da kurulmuştur

Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (NAFTA): ABD ile Kanada arasında 1988 yılında kuruldu ve 1992’de Meksika’nın katılmasıyla üye sayısı üçe çıktı.

Küreselleşme: 1980’lerden sonra dünyadaki sosyalist rejimlerin yıkılması ve teknolojideki hızlı gelişmeler sonucu, ülkeler
arasında ekonomik sınırların kalkması,
dünya ülkelerinin ekonomik, sosyal ve
kültürel yönlerden birbirine yakınlaşması

Serbest ticaret bölgesi: Bir grup ülkenin kendi aralarındaki ticareti serbestleştirmeleri ve üçüncü ülkelere karşı kendi özel tarifelerini uygulamaları biçimindeki bölgesel birlikler.

Gümrük birliği: Bir grup ülkenin kendi aralarındaki ticareti serbestleştirmeleri ve dışarıya karşı ortak bir gümrük tarifesi uygulamaları biçimindeki iktisadi birleşme hareketi.