ULUSLARARASI TİCARET HUKUKU

Hukuk, insanların birbirleriyle ve toplumla ilişkilerini, hak ve yükümlülüklere ilişkin kurallar koymak suretiyle düzenler. Bu yüzden hukuk kuralları ihlal edenlere yaptırım / müeyyide uygulanması gündeme gelir. Modern Hukuk Sistemlerinde kendi kendine hak alma, yani kişinin ihlal edilen hakkını bizzat elde etmesi - bir kaç istisnai hal dışında - yasaklanmıştır. Bu yasağa İhkak-ı Hak yasağı denir. Doğru cevap A'dır.

Modern Hukuk'ta, genel olarak kuralları koyan kurallara riayet etmeyenlere karşı yaptırım uygulayan devlettir. Yaptırım uygulama görev yetkisi devletin tekelindedir. Bu nedenle kişilerin ceza uygulama hakkı tanınmış istisnai haller dışında ise veya şartları bulunmuyorsa cezalandırılır. Meşru Müdafa devlet yardımının hemen sağlanamayacağı olağanüstü ihtimallerde o an için gerekli ve uygun olduğu ölçüde güç kullanmak kaydıyla mümkündür. Doğru cevap C'dir.

Türk Mahkemelerinin milletlerarası yetkisi genel olarak 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku hakkındaki kanunda ( MÖHUK ) düzenlenmiştir. MÖHUK'un 1. maddesinde, kapsama giren diğer hususların yanında yabancılık unsuru taşıyan hukuki işlem ve ilişkilerde Türk Mahkemelerinin milletlerarası yetkilerinin de düzenlendiği belirtilmiştir. Konu MÖHUK'un '' Milletlerarası Usul Hukuki '' başlıklı ikinci kısmında birinci bölümü içindeki maddede hükme bağlanmıştır. Doğru cevap E'dir.

Anayasa'da Türk yargı teşkilatına ilişkin bazı temel ilkelere yer verilmiştir. 141. maddede mahkemelerin kuruluşunun görev ve yetkilerinin, işleyişinin ve yargılama usüllerinin kanunla düzenleneceği belirtilmiştir. Görev, bir davaya belli bir yargı yerindeki hukuk mahkemelerinden hangisinin, yetki ise bir davaya hangi yerdeki görevli mahkemenin bakacağını belirtir. Doğru cevap B'dir.

Devletler, mahkemelerin milletlerarası yetkisini;

1. Davalının yerleşim yeri,

2. Mutad meskeni,

3. Sakin olduğu yer,

4. Sözleşmenin kuruluş yeri,

5. Sözleşmeden doğan edimlerin ifa yeri,

6. Sözleşme konusu şeyin bulunduğu yer,

7. Haksız fiilin işlendiği yer, gibi uyuşmazlığa konu hukuki ilişkinin, işlemin veya olayın maddi veya hukuki irtibat / bağlantı noktalarını dikkate alarak belirleme yaparlar.

Doğru cevap A'dır.

Verme borcunun konusu edim, özel vasıflarına göre yeter derecede belirlenmiş ise parça borcundan söz edilir. Borç konusunun ferden değil de sadece cinsi belirtilmek suretiyle miktar olarak belirlenmesi halinde nevi borcu söz konusudur. Doğru cevap A'dır.

Hukuk düzeninde yetki anlaşmasının  2 şekilde yapılması mümkündür. Ya taraflar aralarında sözleşme yaparken sözleşmenin bir maddesinde yetkili mahkemeyi belirleyebilirler ki bu takdirde yetki şartı / kaydı / klozu söz konusudur. Yahut sözleşmenin akdedilmesinden sonra taraflar ayrıca bir anlaşmayla yetkili mahkemeyi belirleyebilirler ki bu takdirde yetki sözleşmesinden bahsedilir. Belirtilerden ilki, sözleşmede yer alan bir kayıt şeklinde iken, ikincisinde anlaşmanın bizahatihi konusu yetkili mahkemenin belirlenmesidir. Doğru cevap D'dir.

Yabancı unsur içeren bir uyuşmazlıkla Türk mahkemelerini yetkili kılan bir anlaşmanın geçerli olması için aranan yetki anlaşması geçerlilik şartlarını 6 grupta toplayabiliriz:

1. Yetki anlaşması tacirler veya kamu tüzel kişileri arasında yapılmalıdır.

2. Uyuşmazlık, tarafların üzerinde serbestçe tasarrufta bulunabilecekleri bir konuda olmalıdır. 

3. Uyuşmazlıkla ilgili kesin yetkiye sahip bir başka Türk Mahkemesi bulunmamalıdır. 

4. Uyuşmazlık konusu hukuki ilişki, belirli veya belirlenebilir olmalıdır. 

5. Yetki anlaşmasında yetkili kılınan mahkeme veya mahkemeler belirli olmalıdır.

6. Yetki anlaşması yazılı şekilde yapılmalıdır.

Doğru cevap B'dir.

Tanıma yabancı bir mahkeme kararının taşıdığı kesin hüküm etkisinin yabancı bir ülkeye de teşmili, yabancı ülkede de kabulüdür. Devlet makamlarının yardımının istenmesinden dolayı tenfizin şartları, tanımaya göre biraz daha ağırdır. Ayrıca, bir kararın tenfizine icrai kabulüne karar verilmesi için öncelikle tanınması gerekir. Dolayısıyla her tenfiz, tanımayı içerir ama her tanıma tenfizi içermez. Yani tanıma kararıyla icra makamlarına başvuru yapılamaz. Doğru cevap D'dir.

Uyuşmazlıkların mahkeme yoluyla çözümünde; bir davanın mahkemece nasıl bir hükme bağlandığını gösteren resmi belgeye ilam adı verilir. Doğru cevap B'dir.

HMK m. 6(1)’de, genel yetkili mahkemenin, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri (ikametgâh) mahkemesi olduğu hükme bağlanmıştır. Yabancı unsur taşıyan uyuşmazlıklarda da, Türkiye’de ise davalının yerleşim yeri mahkemesi milletlerarası yetkiyi haizdir. Doğru cevap A'dır.

Sözleşmeden doğan davalarla ilgili, HMK m. 10(1)’de özel bir yetki kuralı kabul edilmiştir. Buna göre, sözleşmeden doğan davalar, sözleşmenin ifa edileceği yer mahkemesinde de açılabilir. Yani sözleşmeden kaynaklanan bir uyuşmazlıkla ilgili dava için, genel mahkeme
olan davalının yerleşim yeri mahkemesi ve sözleşme konusu borcun ifa edileceği yer mahkemesinden biri tercih edilebilir. Doğru cevap C'dir.

Yetki anlaşması yazılı şekilde yapılmalıdır: Sözlü olarak yapılan yetki anlaşması geçersizdir. Ancak, HMK’da aksi yönde bir hüküm bulunmadığından adi yazılı şekilde yapılan bir yetki anlaşması da geçerlidir; yani resmî yazılı şekilde yapılması zorunluluğu
bulunmamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Yetki anlaşması tacirler veya kamu tüzel kişileri arasında yapılmalıdır: Zayıf tarafı korumak amacıyla, sadece tacirlerin veya kamu tüzel kişilerinin kendi aralarında yahut birbirleriyle yetki anlaşması yapabilmelerine müsaade edilmiştir. Bir gerçek kişi ile tacir arasında yapılan yetki anlaşması geçersiz olduğu gibi, gerçek kişilerin kendi aralarında da böyle bir anlaşma yapabilmeleri mümkün değildir. Doğru cevap C'dir.

Mahkemeden, özel hukuka ait bir hakla ilgili karşı tarafın bir şeyi  vermesine, yapmasına veya yapmamasına karar verilmesi talep edilebilir; mahkemenin talebi kabul etmesi hâlinde verdiği karar eda kararıdır. Örneğin sözleşme konusu malın teslimi veya tazminat ve faize hükmedilmesi bu tür kararlardandır. Bazen mahkemeden sadece bir hukuki ilişkinin veya hakkın varlığı ya da yokluğu hususunda karar vermesi istenir; bu takdirde mahkeme tespit kararı verir. Örneğin mahkemenin sözleşmenin geçerli olup olmadığına ilişkin kararı tespit kararıdır. Bazı kararlar vardır ki bunlar maddi hukuka ait bir durumun kurulması, değiştirilmesi veya ortadan kaldırılması için mutlaka mahkemeden karar alınması gereken, tarafın veya tarafların mahkeme dışında istediği sonucu elde edemeyeceği nitelikte kararlar olup; mahkemenin talebi kabul etmesi hâlinde istenen sonuç, başka herhangi bir icraî işleme gerek kalmaksızın doğar. Bu kararlara yenilik doğurucu (inşaî) kararlar denir. Örneğin boşanma, evliliğin iptali, nesebin reddi, ad değişikliği, yaşın düzeltilmesi kararları bu nitelikte kararlardan bazılarıdır. Doğru cevap C'dir.

MÖHUK m. 50(1)’e göre, “Yabancı mahkemelerden hukuk davalarına ilişkin olarak verilmiş ve o devlet kanunlarına göre kesinleşmiş bulunan ilâmların Türkiye’de icra olunabilmesi yetkili Türk mahkemesi tarafından tenfiz kararı verilmesine bağlıdır.” Hükümde, tenfizi
istenen kararın niteliğiyle ilgili bulunması gereken üç ön şart belirtilmiştir. Bu şartlar da yukarıda sayılanların hepsini içermektedir. Doğru cevap E'dir.

İlâmın yabancı mahkeme tarafından verilmiş olması tenfizin ön şartları arasında yer almaktadır. Doğru cevap B'dir.

Tenfiz kararları hakkında görevli mahkeme asliye mahkemesidir (MÖHUK m. 51(1)). Doğru cevap A'dır.

Tanıma kararlarının ne zamandan itibaren hüküm ifade edeceği MÖHUK’da açıkça düzenlenmiştir. MÖHUK m. 59 hükmüne göre, yabancı ilâmın kesin hüküm veya kesin delil etkisi yabancı mahkeme kararının kesinleştiği andan itibaren hüküm ifade eder. Doğru cevap D'dir.

Tanıma yabancı bir mahkeme kararının taşıdığı kesin hüküm etkisinin yabancı bir ülkeye de teşmili, yabancı bir ülkede de kabulüdür. Doğru cevap C'dir.