ULUSLARARASI TİCARET HUKUKU

CMR’nin metni, 1978 yılında Cenevre’de hazırlanmış ve akabinde Birleşmiş Milletler tarafından devletlerin imzasına sunulmuştur. Ülkemiz, 1995 yılında bu Sözleşmeyi imzalayarak taraf devlet olmuştur. Doğru cevap D'dir.

Karayolu ile uluslararası eşya taşımaları bakımından kısa adı CMR olan, Karayolunda Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmesi Hakkında Sözleşme (Convention Marchandise Routier) vardır. Doğru cevap A'dır.

CMR m. 20 uyarınca taşıma süresinin sona ermesinden itibaren 30 gün içinde eşya halen teslim edilmemiş olursa bu durum eşyanın kaybolduğu konusunda karine oluşturur. Bu halde eşyanın zıyaı nedeniyle doğan zarar talep edilebilir. Doğru cevap D'dir.

CMR m. 20 uyarınca taşıma süresinin sona ermesinden itibaren 30 gün, taşıma süresi kararlaştırılmamışsa (taşıma için) teslim alınmasından itibaren 60 gün içinde eşya halen teslim edilmemiş olursa bu durum eşyanın kaybolduğu konusunda karine oluşturur. Bu halde eşyanın zıyaı nedeniyle doğan zarar talep edilebilir. Doğru cevap E'dir.

Havayolu taşımaları bakımından ülkemiz açısından da yürürlükte olan iki uluslararası sözleşme bulunmaktadır. Bunlardan ilki, 1929 tarihli Varşova Sözleşmesi ve onu tadil eden Lahey Protokolüdür. Bu nedenle anılan düzenleme Varşova/Lahey Sözleşmesi olarak ifade edilecektir. İkincisi ise 1999 tarihli Montreal Sözleşmesidir. Doğru cevap B'dir.

Denizyolu ile taşımalara ilişkin çeşitli uluslararası anlaşmalar bulunmakla beraber ülkemiz sadece 25.08.1924 yılında Brüksel’de imzalanan “Konişmentoya Müteallik Bazı Kaidelerin Tevhidi Hakkında Milletlerarası Sözleşme”yi 1955 yılında onaylayarak yürürlüğe sokmuştur. Bu Sözleşme, hazırlık çalışmaları 1921 yılında Lahey’de başladığından doktrinde 1924 Lahey Sözleşmesi olarak da anılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

1924 Brüksel Sözleşmesinin 4. maddesinde taşıyıcının sorumluluktan kurtulacağı haller sayılmıştır. Buna göre, geminin seyrüsefere başlamadan önce elverişsizliği yüzünden meydana gelen zıya veya hasar taşıyıcının gemiyi seyrüsefere elverişli bir hale koymak hususunda gereken dikkat ve itinayı göstermemesinden veya gemiye gerekli donatım, teçhizat ve kumanyayı temin etmemesi veya gemide mevcut, ambar ve soğuk hava mahallerini, malların kabul, nakil ve muhafazasına hazırlamaması gibi sebeplerden doğmamışsa, taşıyıcı anılan zararlardan sorumlu olmayacaktır. Doğru cevap D'dir.

Bu durumda eğer uygulanacak hukuk Türk hukuku ise bu halde denizyolu ile yapılan taşımalara Türk Ticaret Kanunu’nun “Deniz Ticareti” başlıklı 5. Kitap hükümleri öncelikli olarak uygulanacaktır. Doğru cevap E'dir.

Zıya, hasar veya teslim süresinin aşılması, hak sahibinin bir kusurundan, hak sahibinin bir talimatından, eşyanın ayıbından (içten bozulma, yolda fire vb.) veya taşıyıcının önleyemeyeceği durumlardan kaynaklanmışsa taşıyıcı sorumluluktan kurtulur (CIM m. 23/2). CIM ekinin 23. maddesinin üçüncü fıkrasında taşıyıcının zıya ve hasar halinde sorumluluktan kurtulabileceği bazı durumlar ayrıca sayılmıştır. Bu hükme göre, zıya veya hasar aşağıdaki hallerden birine bağlanabiliyorsa taşıyıcı sorumluluktan kurtulabilir:
• Taşımanın üstü açık vagonla gerçekleştirilmesi;
• Eksik veya yetersiz ambalajlama;
• Eşyaların gönderen tarafından yüklenmesi veya gönderilen tarafından boşaltılması;
• Eşyanın; özellikle kırılma, paslanma, bozulma, kuruma, sızma, olağan fire yoluyla kolayca zarar görmesine yol açan doğal niteliği;
• Eşyanın yetersiz etiketlenmesi;
• Canlı hayvan taşınması;
• Taşıma belgesinde belirtilmiş ve gönderen ve taşıyıcı arasındaki sözleşme gereği, muhafız refakati altında gerçekleştirilmesi gereken taşımada, şayet zıya veya hasar muhafız refakatinin önlemeyi amaçladığı bir riskten meydana geliyorsa.

Yapılan işin taşıma olarak kabul edilebilmesi için taşıyıcının bu işi mutlaka ücret karşılığında icra etmesi gerekir. Doğru cevap E'dir.

Taşıma sözleşmesi, taşıyıcının bir eşya veya yolcuyu bir yerden diğer bir yere ücret karşılığında taşıması şeklinde tanımlanabilir.

Taşıma sözleşmesinin unsurları taşıma taahhüdü, ücret ve taşınacak yolcu ve/veya eşyanın varlığıdır.

Taşıma sözleşmesinin konusunu taşınır bir malın oluşturduğu hallerde eşya taşıması söz konusu olur. Bununla beraber canlı hayvan ve cenaze taşıması da eşya taşıma olarak nitelendirilmektedir

Taşıyıcı, taşıma sözleşmesi ile eşya ve/veya yolcu taşıma işini ücret karşılığında üstlenen kişidir. Bununla birlikte taşıma sözleşmelerinde taşıma taahhüdü, genellikle sözleşmenin tarafı olan taşıyıcı tarafından icra edilmekle beraber; taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, taşıma işinin sözleşmenin tarafı olmayan bir üçüncü kişiye bırakılabilmesi mümkündür. Bu halde karşımıza iki taşıyıcı çıkar. Sözleşmenin tarafı olan taşıyıcı “âkit taşıyıcı” ya da “asıl taşıyıcı”; sözleşmenin tarafı olmamakla beraber taşıma işini icra eden taşıyıcı ise “fiili taşıyıcı” ya da “alt taşıyıcı” olarak nitelendirilmektedir.

Eşya taşıma sözleşmesinin tarafı olmamakla beraber, varma yerinde eşyanın kendisine teslim edileceği kişi gönderilendir.

CMR’nin metni, 1978 yılında Cenevre’de hazırlanmış ve akabinde Birleşmiş Milletler tarafından devletlerin imzasına sunulmuştur. Ülkemiz, 1995 yılında bu Sözleşmeyi imzalayarak taraf devlet olmuştur.

CMR’nin uygulama alanı 1. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre, karayolunda ücret karşılığında taşıtla yapılan taşımalarda, eşyanın teslim alma ve teslim etme yerlerinden en az birisinin CMR’ye taraf ülkelerden birinde olması hâlinde, tarafların ikametgâhı ve milliyetine bakılmaksızın taşıma sözleşmesine CMR hükümleri uygulanmaktadır.

Zıya, eşyanın hukuki veya fiili bir imkânsızlık sebebiyle gönderilene teslim edilememesidir. Kavram; hem eşyanın telef olmasını yani özünün yok olması, iktisadi değerini veya amacına uygun kullanım özelliğini yitirmesi hem de kaybolması hallerini içine alır.

Hasar, eşyanın ekonomik değerini azaltan her türlü maddi kötüleşmedir.

Havayolu taşımaları bakımından ülkemiz açısından da yürürlükte olan iki uluslararası sözleşme bulunmaktadır.  Bunlardan ilki, 1929 tarihli Varşova Sözleşmesi ve onu tadil eden Lahey Protokolüdür. Bu nedenle anılan düzenleme Varşova/Lahey Sözleşmesi olarak ifade edilecektir. İkincisi ise 1999 tarihli Montreal Sözleşmesidir.