ULUSLARARASI TİCARET HUKUKU - Deneme Sınavı - 3

MTK m. 15’de iptal nedenleri de belirtilmiştir. Bu nedenlerden bazılarını davayı açan
tarafın ileri sürmesi ve ispat etmesi gerekirken, bazıları ise mahkemece resen dikkate alınır. Buna göre hakem kararları, başvuruyu yapan taraf, (a) tahkim anlaşmasının taraflarındanbirinin ehliyetsiz ya da tahkim anlaşmasının, tarafların anlaşmayı tâbi kıldıkları hukuka veya böyle bir hukuk seçimi yoksa Türk hukukuna göre geçersiz olduğunu; (b) hakem veya hakem kurulunun seçiminde, tarafların anlaşmasında belirlenen veya MTK’de öngörülen usûle uyulmadığını, (c) kararın, tahkim süresi içinde verilmediğini, (d) hakem veya hakem kurulunun, hukuka aykırı olarak yetkili veya yetkisiz olduğuna karar verdiğini, (e)hakem veya hakem kurulunun, tahkim anlaşması dışında kalan bir konuda karar verdiğini veya istemin tamamı hakkında karar vermediğini ya da yetkisini aştığını, (f) tahkim yargılamasının, usûl açısından tarafların anlaşmalarına veya bu yönde bir anlaşma bulunmaması hâlinde, MTK hükümlerine uygun olarak yürütülmediğini ve bu durumun kararın esasına etkili olduğunu, (g) tarafların eşitliği ilkesinin gözetilmediğini ispat ederse ya da mahkemece (a) hakem veya hakem kurulu kararına konu uyuşmazlığın Türk hukukuna göre tahkime elverişli olmadığı, (b) kararın kamu düzenine aykırı olduğu tespit edilirse iptal edilebilir.

Hangi hakem kararlarının New York Sözleşmesinin kapsamına girdiği, ilk maddede
belirtilmiştir. Buna göre, New York Sözleşmesi (1) tanıma ve tenfiz istenen devlet arazisi dışında başka bir devlet arazisinde verilen hakem kararları ile (2) tanıma ve tenfiz talep istenen devlette millî sayılmayan hakem kararları için uygulama alanı bulur. Sözleşmenin m. I(3) hükmünde, taraf olan devletler için iki konuda çekince koyma imkânı tanınmıştır.

Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri, yargılama masraflarının çok olması ve yargılamanın bazı dezavantajları nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri’nde gelişmiş, sonrasında Avrupa ülkelerinde de yaygınlaşmıştır.

Birçok uyuşmazlık çözüm yöntemi bulunmaktadır. Bunlardan belli başlıları, doğrudan görüşme, tarafsız ön değerlendirme, vakıaların tespiti, ön hakemlik, kısa duruşma, arabuluculuk, uzlaştırma ve hakem-bilirkişiliktir.

Sadece başvuru için değil, arabuluculuk sürecinin devamı ve sonuçlandırılmasında da tarafların iradesi, gönüllü katılımı aranır. Yani, başlasa dahi taraflardan birinin vazgeçmesi hâlinde arabuluculuk süreci son bulur. Oysa aşağıda görüleceği üzere tahkim iradesinden tek taraflı olarak vazgeçilemez.

Uyuşmazlık bulunduğunu düşünen taraf, karşı tarafa yazılı bir talep göndererek, arabulucuya başvuru teklifinde bulunabilir; otuz gün içinde olumlu yanıt gelmezse teklif reddedilmiş sayılır.

Niteliği gereği yargısal bir yetkinin kullanımını gerektiren ve sadece hâkim tarafından yapılabilecek işler arabulucu tarafından yapılamaz.

Devlet mahkemeleriyle kıyaslandığında, tercihindeki en önemli neden tahkimin tarafların iradesine göre kurgulanabilen ve yürütülen esnek bir yargılama yöntemi olmasıdır. Taraflar, bu yöntemde, güvendikleri ve genelde konunun uzmanı ve davayı görmede yeterli zamana sahip kişileri hakem olarak seçebilirler. Yargılama usulünü, kendilerinin ve uyuşmazlığın şartlarına göre belirleyebilirler.

Taraflar, tahkim anlaşması yapmakla, mahkemelere başvurma hakkından feragat etmektedirler. Böylesine önemli sonuçları olan anlaşmanın yazılı şekilde yapılması istenmektedir. Ayrıca, tahkim anlaşmasının uluslararası alanda tanınması ve pratik ihtiyaçlar da yazılı şekil şartının aranmasını gerektirmektedir. Hem ulusal kanunlarda ve hem de uluslararası düzenlemelerde (uluslararası sözleşmeler ve tahkim kurallarında) tahkim anlaşmasının yazılı şekilde yapılması gerektiği hükme bağlanmaktadır.Yazılılık şartının gerçekleşmesi için, tarafların, tahkim kaydını içeren bir sözleşme metnini ya da tahkim sözleşmesini imzalamaları (adi yazılı şekil) yeterlidir; bunun resmî yazılı şekilde yapılması gerekmez.

Türk hukukunun, taraflara uyuşmazlık konusu üzerinde anlaşarak tasarrufta bulunma imkânını vermediği hâllerde, örneğin boşanma, ayrılık, evliliğin geçerliliği ve varlığı, velayet ve vesayet, babalık davası, kanuni nafaka taleplerinde tahkim anlaşması yapılamaz. Yine, devletin üzerinde karar verme yetkisini elinde bulundurduğu, mahkemeleri dışındaki kişi veya makamların karar vermesini istemediği uyuşmazlıklarda da tahkim caiz değildir.Genel olarak sözleşmeden, haksız fiilden ve sebepsiz zenginleşmeden doğan uyuşmazlıklar için tahkim anlaşması yapılabilir. Bir hukukî ilişkiden doğan tüm veya bir kısım uyuşmazlıklar için tahkime gidilebilir.

Tahkim anlaşması bulunmasına rağmen, bir taraf mahkemeye başvurduğu takdirde, mahkeme kendiliğinden tahkim anlaşmasını tespit ederek red kararı veremez. Mahkemenin, davanın tahkim anlaşması dolayısıyla davanın reddine karar verebilmesi için karşı tarafın/davalının süresi içinde tahkim itirazında bulunması gerekir. Tahkim itirazında bulunma süreleri devletlerin hukuklarında farklı düzenlenmiş olabilir.

MÖHUK m. 60(1)’e göre, kesinleşmiş ve icra kabiliyeti kazanmış veya taraflar için bağlayıcı olan yabancı hakem kararları tenfiz edilebilir. Tenfiz talebi, varsa tarafların kararlaştırdıkları yer asliye mahkemesinden dilekçeyle istenir. Tarafların anlaşması yoksa aleyhine tenfiz talep edilen tarafın Türkiye’deki yerleşim yeri, yoksa sakin olduğu yer, bu da yoksa icraya konu teşkil edebilecek mallarının bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.

Mahkeme dışı uyuşmazlık çözüm yöntemleri denilince akla ilk gelen tahkimdir.

Doğrudan görüşme (müzakere, uzlaşma), tarafların bir araya gelerek, uyuşmazlığı karşılıklı görüş alış verişinde bulunarak kendilerinin anlaşarak çözmelerini ifade eder.

Hakem-bilirkişilik anlaşmasıyla,
uyuşmazlık konusunun miktar, değer veya seviye, randıman ya da yeterlilik gibi bir vasfının,
güvenilen, uzman ve tarafsız bir kişi tarafından tespit edilmesi kabul edilmektedir

Tahkim belli açılardan sınıflandırılmakta olup, bunlardan sık karşılaşılanları;

İradî Tahkim-Zorunlu Tahkim

Kurumsal Tahkim-Ad Hoc Tahkim

Millî Tahkim-Yabancı Tahkim-Milletlerarası Tahkim

İki Taraflı Tahkim-Çok Taraflı Tahkim

Tahkim, tarafların
hukuk kültürlerine
ve uyuşmazlığın
özelliklerine göre
kurgulanabilen
esnek bir yargılama
yöntemidir.

Tarafların,
aralarındaki
uyuşmazlıkları
doğrudan görüşmeler
yoluyla çözmeleri en
ideal yöntemdir.

Türk hukukunda, bazı
uyuşmazlıklar için arabulucuya
başvurmak zorunludur.

Türk hukukunda, arabuluculuk 07.06.2012 tarih ve 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında
Arabuluculuk Kanunu (HUAK) ve bu Kanuna dayalı olarak çıkarılan Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliği ile düzenlenmiştir