ULUSLARARASI TİCARET HUKUKU - Deneme Sınavı - 9

Uluslararası düzeyde mal, hizmet ve sermayenin serbest dolaşımının önündeki engellerin birer birer ortadan kaldırılması yanında teknolojik gelişmelerin de etkisiyle insanlar arasında fikirlerin, kültürlerin ve dünya görüşlerinin etkileşiminden doğan uluslararası bütünleşme sürecine küreselleşme adı verilir.

Uluslararası mal ve hizmet alım-satımı temel olarak uluslararası sözleşmeler/akitler yoluyla yapılmaktadır.

Özel hukuk alanında yer alan kurallar, uluslararası ticari sözleşmelere/akitlere uygulanma kapasitesi bulunan hükümlerden oluşur. Özel hukuk alanına giren hususlarda taraflar, sözleşme özgürlüğü ilkesi uyarınca; kanuna, ahlaka ve kamu düzenine aykırı olmamak kaydıyla sözleşme içeriğini serbestçe kararlaştırabilir. Örneğin, ödemenin nasıl yapılacağı, sözleşme konusu malın taşınması sırasında oluşabilecek hasarın kimin tarafından üstlenileceği gibi konuları taraflar serbestçe belirleyebilir. Bu bağlamda seçeneklerdeki tek özel hukuk disiplini olan ticaret hukuku boşluğu doldurmak için kullanıla bilecektir.

Ortaçağdaki uluslararası ticaret hukuku lex mercatoria olarak da adlandırılır. Lex mercatoria o dönemde limandan limana, fuardan fuara dolaşarak ticaret yapan tacirlerin arasındaki ilişkiye uygulanan bir tür teamül hukuku idi

Büyük Buhran ve sonrasında yaşanan İkinci Dünya Savaşının hemen akabinde dünya üzerinde yeni bir ekonomik düzen ve bununla uyumlu bir uluslararası ticaret sistemi ve hukuku gelişmeye başlamıştır. Uluslararası ticaret hukukunun gelişiminin üçüncü aşamasını oluşturan bu dönemde, ilk olarak uluslararası ticaret önündeki kamusal engellerin kaldırıldığını görmekteyiz. Kamusal engellerin başında tarifeler denen gümrük vergileri ile standartlar olarak ifade edilen tarife dışı engeller gelmektedir. Kamusal engellerin kaldırılması çok taraflı, bölgesel veya iki taraflı olarak devletler arasında imzalanan uluslararası anlaşmalar yoluyla gerçekleştirilmiştir. Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında 1947 yılında çok taraflı olarak imzalanan Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması
(GATT), tarifelerin kaldırılması konusunda büyük başarı sağlamıştır.

DTÖ uluslararası ticareti düzenleme amacı taşıyan ve yalnızca devletlerin üye olabildiği bir uluslararası kuruluştur. DTÖ, resmî olarak 1995 yılında kurulmuştur.

Dünya Gümrük Örgütü, GATT ve ardından kurulan DTÖ’ye paralel bir gelişme göstererek uluslararası mal ticareti ve sınırlar arası insan geçişleri ile ilgili gümrük rejimlerinin basitleştirilmesine yönelik çalışmalar yürütmektedir. Türkiye’nin kurucu üye olarak yer aldığı DGÖ uluslararası ticaretin %98’ini gerçekleştiren 182 üyeye sahiptir. DGÖ’nün merkezi, Brüksel’de bulunmakta olup, ayrıca Amerika, Avrupa, Asya Pasifik, Orta Doğu ve Afrika’yı içerecek şekilde dünyanın farklı coğrafyalarında yerleşik altı adet bölgesel kapasite geliştirme ofisi bulunmaktadır.

Birinci Dünya Savaşı sonrası dönemde tacirler; ticaret, yatırım ve finans gibi kendilerini doğrudan ilgilendiren konularda hükûmetlerin kural oluşturmalarını beklemeden kendi kural ve disiplinlerini oluşturmak ve iş dünyasını ilgilendiren konularda temsillerini sağlamak amacıyla Milletler Arası Ticaret Odası'nı (ICC) kurmuşlardır. Kuruluş yılı olan 1919 yılında beş ülkeden gelen tacirlerin üye olduğu yapı, günümüzde 130 ülkeden binlerce üyesi bulunan ve hükûmetlerden bağımsız bir uluslararası sivil toplum kuruluşuna dönüşmüştür.

Türkiye’nin dış ticaretine ilişkin ana hedef ve politikalar Ticaret Bakanlığı’nca belirlenir. Belirlenen hedef ve politikalar çerçevesinde dış ticarete ilişkin ulusal mevzuatın hazırlanması ve uygulanmasının sağlanması Bakanlığın temel görevidir. Bakanlık bu kapsamda özellikle, ihracatın desteklenmesi ve yönlendirilmesinin yanı sıra ithalatın iç piyasa ve sanayinin ihtiyaçlarına göre şekillenmesine yönelik gerekli tedbirleri alır.

Uluslararası kamu hukuku karakterli kurallar daha önce ifade edildiği üzere çoğunlukla anlaşmalar vasıtasıyla oluşturulmaktadır. Uluslararası anlaşmalar ise taraf ülkeler için bağlayıcıdır. Örneğin Türkiye Arnavutluk ile imzaladığı STA’da, bu ülke menşeli tornavidalar için %0 oranında gümrük vergisi uygulayacağını kabul etmiş ise bu ülkeden gelecek ürünler için %10 oranında vergi uygulama imkânı yoktur

Küreselleşme uluslararası düzeyde mal, hizmet ve sermayenin serbest dolaşımının önündeki engellerin birer birer ortadan kaldırılması yanında teknolojik gelişmelerin de etkisiyle insanlar arasında fikirlerin, kültürlerin ve dünya görüşlerinin etkileşiminden doğan bir uluslararası bütünleşme sürecidir.

Belli bir toplum veya grupta sürekli uygulanan ve uygulamanın zorunlu olduğu kabul edilen yazılı olmayan kurallara teamül hukuku denir.

Tahkim tarafların aralarında doğmuş ve doğacak uyuşmazlıkların mahkemeler yerine seçtikleri kişi veya kişiler tarafından karara bağlanması hususunda anlaşmaları ve uyuşmazlığın hakem denen bu kişiler tarafından çözüme kavuşturulmasıdır.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında 1947 yılında çok taraflı olarak imzalanan GATT ile tarifelerin kaldırılması konusunda büyük başarı sağlamıştır.

Bölgesel ticaret bloklarının yanı sıra dünyanın farklı coğrafyalarında yer alan ülkeler, serbest ticaret anlaşmaları (STA) olarak adlandırılan anlaşmalar ile uluslararası ticaret önündeki kamusal engelleri kaldırmaya başlamıştır.

Uluslararası ticareti düzenleme amacı taşıyan ve yalnızca devletlerin üye olabildiği resmî olarak 1995 yılında kurulmuş uluslararası kuruluş DTÖ'dür.

Uluslararası mal ticareti ve sınırlar arası insan geçişleri ile ilgili gümrük rejimlerinin basitleştirilmesine yönelik çalışmalar yürüten ve merkezi Brüksel'de bulunan uluslararası kuruluş DGÖ'dür.

Uluslararası ticaret alanında en büyük başarısı ise Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) denilen bir sistemi geliştirmiş olması olan uluslararası örgüt UNCTAD'tır.

Anayasamızın 90. maddesine göre, usulüne göre yürürlüğe konulmuş anlaşmalar kanun hükmündedir.

TİM, Türkiye ihracatının özel sektör kanadının en üst örgütüdür.