ULUSLARARASI SOSYAL POLİTİKA

Az sayıda büyük firmanın göreli olarak büyük bir paya sahip olduğu piyasalara oligopolşstik piyasa denir. Gerçek çok uluslular, karlılık açısından avantajlı, faaliyetleri oligopolistik piyasalarda yoğunlaşmış ve çeşitlenmiş, dünyadaki doğrudan sermaye yatırımlarının büyük bölümünü gerçekleştiren şirketlerdir; bu nedenle de birden fazla, örneğin iki ülkede faaliyet gösteren, ama bu sıralanan özellikler açısından gerçek çok uluslu sayılamayacak diğer büyük şirketlerden farklıdırlar. Doğru cevap C'dir.

Tüketiciye satılan bir ürün veya hizmetin üretimiyle ilişkili aşamalar serisine değer zinciri denir; her aşamada ürün veya hizmete bir değer eklenir.Küresel şirketler, değer zincirinin farklı ülkelerdeki aşamalarını koordine ve kontrol eder ve doğal kaynaklar, sermaye ve emeğin dağılımındaki coğrafi farklılıklardan yararlanırlar. Faaliyetlerini küresel çapta kaydırmakta belirli bir esnekliğe sahiptirler. Doğru cevap B'dir.

En büyük 100 ulus ötesi şirketin, 23’ü ABD kökenlidir, Kanada ile bu sayı 25 olmaktadır. 100 büyük ulus ötesi şirketin 49’u Avrupa Birliği ülkelerindedir. Diğer Batı Avrupa ülkeleri dahil edilirse bu rakam 53’e yükselmektedir. Avrupa kökenli ulus ötesi firmaların yüzde 70’i üç ülkede, Almanya, Fransa ve İngiltere’de yoğunlaşmıştır. En büyük 100 ulus ötesi şirketin, 16’sı Japon kökenli, bir şirket ise Avustralya kökenlidir. 5 şirketin ana ülkeleri ise Venezuela, Kore, Malezya, Meksika ve Hong Kong/Çin’dir. Doğru cevap B'dir.

Küresel şirketler, dünyayı tek bir varlık olarak kabul ederler. Perspektifleri ulusal sınırları aşmıştır. Ticari kararlarını alırlarken ana ülkelerindeki koşulları ve ana ülkede ürettikleri mal ya da hizmet grubunu değil, şirketin tüm dünyadaki faaliyetlerini ve tüm dünyadaki koşulları göz önüne alırlar. Tüm dünya onların pazarlarıdır. İçinde bulunulan koşullar elverdiği ölçüde, ulusal siyasi sınırları hesaba katmadan, finansman, üretim ve satış faaliyetlerini örgütlerler. Ulusal siyasi sınırları aşar ve bu sınırların aşılması için gereken ekonomik ve siyasal ortamı hazırlarlar. Küresel şirketler, değer zincirinin farklı ülkelerdeki aşamalarını koordine ve kontrol eder ve doğal kaynaklar, sermaye ve emeğin dağılımındaki coğrafi farklılıklardan yararlanırlar. Faaliyetlerini küresel çapta kaydırmakta belirli bir esnekliğe sahiptirler. Doğru cevap A'dır.

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), şirketlerin ulus ötesi niteliğini ölçmek için ulus ötesilik indeksi kavramını geliştirmiştir. UNCTAD’ın ulus ötesilik indeksi, dış satışların toplam satışlara, dış aktiflerin toplam aktiflere ve dış istihdamın toplam istihdama oranının ortalaması olarak hesaplanmaktadır. Kuşkusuz bu ölçüt, ulus ötesi şirketlerin, doğrudan sermaye yatırımına girmeden denetledikleri üretim zincirlerini hesaba katan bir ölçüt değildir. Doğru cevap C'dir.

OECD bünyesinde 1976 tarihinde kabul edilen Uluslararası Yatırım ve Çok Uluslu İşletmeler Bildirgesi (OECD, 2000) başlıklı belge, doğrudan yabancı ser- maye yatırımlarının serbestleştirilmesini hedef alan OECD enstrümanlarından biridir. Bildirgede, üye ülkelerin, liberal bir yatırım rejiminin temeli olan “ulusal muamele” ilkesini benimsedikleri, yani çok uluslu şirketlere, kendi şirketlerine tanıdıkları hakların aynısını tanıyacakları ilan edilmektedir. Bildirge, çok uluslu şirketlere ev sahipliği yapan hükümetlerin, şirketlerden çelişkili taleplerde bulunmayacağını ve şirketlerin yatırımlarını olumsuz etkilemeyeceğini de ifade etmektedir. Doğru cevap C'dir.

Şirketler için paydaş, şirketin bir bütün olarak işlerini etkileyebilen veya bu işlerden etkilenebilen taraflara denir. Doğru cevap B'dir.

Sosyal sertifikasyon ve sosyal etiketleme, bir ürüne ya da hizmetin hangi sosyal koşullarda üretildiğine ilişkin olarak bir sertifika ya de etiket verilmesi uygulamasına denir. Sosyal sertifikasyon ve etiketleme de bir tür davranış kodu mahiyetindedir. Sosyal sertifikasyon ve etiket uygulamalarının tümü 90’lı yıllarda ortaya çıkmıştır. Sosyal sertifikasyon ve etiket sistemleri, bir şirketin ürettiği mal ve hizmetlere ilişkin sosyal koşullar hakkında çok açık bir mesaj verirler. Etiketler, malın üzerinde bulunabilirken, sertifikalar satış birimlerinde görülür biçimde sergilenebilir. Doğru cevap A'dır.

ISO 26000, Uluslararası Standartlar Örgütü, ISO tarafından 2010 yılında yayımlanmış bir uluslararası sosyal sorumluluk standardıdır. Bu standart, sosyal sorumluluk anlayışları ve olası eylemler hakkında yalnızca rehberlik sunmaktadır; bu nedenle, ISO yönetim sistemi standartlarının aksine bir sertifikasyon süreci içermemektedir. 108 sayfalık kılavuz, sadece özel sektör değil kamu kurumlarından sivil toplum kuruluşlarına kadar çeşitli kuruluşlar hedeflenerek hazırlanmıştır. Doğru cevap E'dir.

ISO 26000 kılavuzu, 7 ana başlık içermektedir: Yönetişim, insan hakları, çalışma yaşamı, çevre, etik iş uygulamaları, müşteriler ve yerel halkın kalkınması. Her bir başlık altında, ISO 26000’i benimseyen kuruluşun yapması gerekenler anlatılmaktadır. Her başlık ilgili kuruluşun niteliğine göre öncelik kazanabilecektir. ISO 26000 kılavuzu, kuruluşları sürdürülebilirlik raporları hazırlama veya sosyal sorumluluk sertifikasyonu alma gibi diğer sosyal sorumluluk süreçlerine hazır hale getirmektedir. Doğru cevap D'dir.

OECD,Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü'nün kısaltılmış adıdır. Cevap: B şıkkıdır.

UNCTAD’ın ulus ötesilik indeksi, dış satışların toplam satışlara, dış aktiflerin toplam aktiflere ve dış istihdamın toplam istihdama oranının ortalaması olarak hesaplanmaktadır. Cevap: B şıkkıdır.

1973 yılında BM Ekonomik ve Sosyal Konseyi atadığı bir “Saygın Kişiler Grubu”na çok uluslu şirketlerin faaliyetleri ve kalkınma sürecindeki rolleri konusunda bir Rapor hazırlama görevi vermiştir. Hazırlanan Raporda, çok uluslu şirketlerin yatırımlarının, yatırımların yapıldığı ülkelerin kalkınma amaçları ve ulusal çıkarlarıyla çelişebileceği belirtilmiş, çok uluslu şirketlerin anavatanı olan ülkelerin hükümetleri ile yatırımların yöneldiği ülke hükümetlerinin işbirliği yaparak çok uluslu şirketlerin faaliyetlerini düzenlemesi gerektiği savunulmuştur. Rapor, ulusal piyasalara olduğu gibi uluslararası piyasalara da devletlerin müdahale edebileceği ve çok ulusluların faaliyetlerinin ulusal ve küresel düzenlemelerle denetlenebileceği inancının ifadesi olmuştur (Linden, 2000). Grubun önerileri doğrultusunda, çok uluslu şirketlere ilişkin sürekli bir hükümetlerarası forum niteliğini taşıyan BM Ulus ötesi Şirketler Komisyonu kurulmuştur. Grubun önerileri, ayrıca, BM Ulus Ötesi Şirketler Merkezinin kurulmasına yol açmış ve Merkez 1974 yılında BM’nin New York’taki merkezinde faaliyetlerine başlamıştır. Cevap: B şıkkıdır.

OECD bünyesinde 1976 tarihinde kabul edilen Uluslararası Yatırım ve Çok Uluslu İşletmeler Bildirgesi (OECD, 2000) başlıklı belge, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının serbestleştirilmesini hedef alan OECD enstrümanlarından biridir. Bildirgede, üye ülkelerin, liberal bir yatırım rejiminin temeli olan “ulusal muamele” ilkesini benimsedikleri, yani çok uluslu şirketlere, kendi şirketlerine tanıdıkları hakların aynısını tanıyacakları ilan edilmektedir. Bildirge, çok uluslu şirketlere ev sahipliği yapan hükümetlerin, şirketlerden çelişkili taleplerde bulunmayacağını ve şirketlerin yatırımlarını olumsuz etkilemeyeceğini de ifade etmektedir. Cevap: B şıkkıdır.

Çok uluslu şirketlere ilişkin bir diğer uluslararası belge de 1977 yılında kabul edilen Uluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ) Çok Uluslu İşletmeler ve Sosyal Politikaya İlişkin İlkeler Üçlü Bildirgesidir (ILO, 2000). Cevap: C şıkkıdır.

Sosyal sorumluluk, şirketlerin, ticari faaliyetlerine ve paydaşlarla ilişkilerine gönüllü olarak sosyal ve çevresel kaygıları dâhil etmeleri demektir (European Commission, 2001). Sosyal sorumluluk yaklaşımını benimseyen şirketler, içinde bulundukları ortamlarda yasalarla belirlenmiş sosyal yükümlülüklerini yerine getirmelerinin yanı sıra, bu yükümlülüklerin de ötesinde topluma ve çevreye
karşı sorumluluklar üstlenmeyi kabul etmek durumundadır. Avrupa Komisyonu (2011), “Şirketlerin Sosyal Sorumluluğu için Yenilenen AB Stratejisi 2011-2014” başlıklı tebliğinde, sosyal sorumluluğu, “şirketlerin toplum üzerindeki etkilerinden sorumlu olmaları” olarak geniş bir biçimde tanımlamaktadır. Cevap: B şıkkıdır.

UÇÖ şirket davranış kodlarını “şirketin belirli bir konuda nasıl davranacağı konusunda taahhütlerini içeren yazılı politika belgesi” olarak tanımlamaktadır (ILO, 1998). Cevap: A şıkkıdır.

ISO 26000, Uluslararası Standartlar Örgütü, ISO tarafından 2010 yılında yayımlanmış bir uluslararası sosyal sorumluluk standardıdır.Cevap: D şıkkıdır.

Küresel Sözleşme şirketlerin sosyal sorumluluklarını insan hakları, işçi hakları ve çevrenin korunması şeklinde üç ana başlık altında toplamaktadır. Cevap: B şıkkıdır.

Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) dünyanın en büyük uluslararası işçi örgütüdür. 2006 yılında Uluslararası Hür İşçi Sendikaları Konfederasyonu ve Dünya Emek Konfederasyonunun birleşmesi sonucu doğmuştur. 2018 yılı itibariyle ITUC 163 ülkeden 331 üye sendikaya bağlı 207 milyon işçiyi temsil etmektedir. Cevap: A şıkkıdır.