ULUSLARARASI SOSYAL POLİTİKA

Vernon (1971)’ a göre anavatanları dışında en az 6 ülkede üretici nitelikteki bağlı firmalarda yönetimi denetleyen büyük firmalar çok uluslu sayılabilirler

Uluslararası Yatırım ve Çok Uluslu İşletmeler Bildirgesi OECD bünyesinde 1976 tarihinde kabul edilen, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının serbestleştirilmesini hedef alan OECD enstrümanlarından biridir

Çok Uluslu İşletmeler İçin Rehber bağlayıcılığı olmayan zayıf bir belgedir

TUAC OECD bünyesinde danışma statüsüne sahiptir.

Genel ilkeler, istihdam, fırsat eşitliği, istihdam güvencesi, eğitim, çalışma ve yaşam koşulları, işçi sağlığı ve iş güvenliği, endüstri ilişkileri ve anlaşmazlıkların çözümü, toplu sözleşme, danışma, şikayetlerin incelenmesi konularında ayrıntılı hükümler içeren belge Çok Uluslu İşletmeler ve Sosyal Politika­ya İlişkin İlkeler Üçlü Bildirgesidir

Üçüncü dünya ülkesinin 1964 yılında oluşturduğu ülkeler grubu olan 77’ler grubunun 131 üyesi vardır

Küresel Raporlama Girişimi BM öncülüğündeki Küresel Söz­leşmeye ve Birleşmiş Milletler Çevre Programının desteğinde sürdürülmektedir

Şirket Davranış Kodları şirket yönetimi tarafından benimsenen genel bir etik belgeden, sosyal konularda ve çalışma yaşamına ilişkin konularda kurallar içe­ren, uygulama ve denetleme ilkeleri belirlenmiş daha sistemli belgeleri kapsamaktadır.

Bir başka tür davranış kodu da, işveren örgütleri, sendikalar veya hükümet ör­gütleri tarafından veya bu örgütlerin koalisyonları tarafından benimsenen ve şir­ketlerin “abone” olduğu kodlardır. Ceres İlkeleribu tür kodlara örnek olarak verilebilir.

İşçi temsilcilerinin ayrımcılıkla karşılaşmayacağı 135 sayılı UÇÖ Sözleşmesinde yer almaktadır

Oligopolistik piyasa: Az sayıda büyük firmanın göreli olarak büyük bir paya sahip
olduğu piyasalar.

Vernon (1971), anavatanları dışında en az altı ülkede, üretici nitelikteki
bağlı firmalarda yönetimi denetleyen büyük firmaların çok uluslu sayılabileceğini
öne sürmektedir

Gerçek çok uluslular, karlılık açısından avantajlı, faaliyetleri oligopolistik
piyasalarda yoğunlaşmış ve çeşitlenmiş, dünyadaki doğrudan sermaye yatırımlarının büyük bölümünü gerçekleştiren şirketlerdir; bu nedenle de birden fazla,
örneğin iki ülkede faaliyet gösteren, ama bu sıralanan özellikler açısından gerçek
çok uluslu sayılamayacak diğer büyük şirketlerden farklıdırlar

Bu küreselşirketler, dünyayı tek bir varlık olarak kabul ederler. Perspektifleri ulusal sınırları aşmıştır. Ticari kararlarını alırlarken ana ülkelerindeki koşulları ve ana ülkede ürettikleri mal ya da hizmet grubunu değil, şirketin tüm dünyadaki faaliyetlerini ve tüm
dünyadaki koşulları göz önüne alırlar.

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), şirketlerin ulus
ötesi niteliğini ölçmek için ulus ötesilik indeksi kavramını geliştirmiştir.

UNCTAD’ın ulus ötesilik indeksi, dış satışların toplam satışlara, dış aktiflerin toplam aktiflere ve dış istihdamın toplam istihdama oranının ortalaması olarak hesaplanmaktadır. Kuşkusuz bu ölçüt, ulus ötesi şirketlerin, doğrudan sermaye yatırımına girmeden denetledikleri üretim zincirlerini hesaba katan bir ölçüt değildir.

Bu pazarda, sermayesi kıt olan pek çok gelişmekte olan ülke,
ulus ötesi sermayeye, daha ucuz işgücü, planlamadan ve çevre denetiminden muafiyet, vergi teşvikleri vb. sunmakta birbirleriyle rekabete sokulmaktadır. Bu rekabet, iş yasalarının etkisizleştirilmesine, sosyal harcamaların azaltılmasına,sendikaların zayıflamasına, güvencesiz çalışma biçimlerinin yaygınlaştırılmasına yol açabilmektedir.

Ekonomik büyüklükleri, faaliyet alanları ve örgütlenme biçimleri ile ulusal sınırları aşmış olan ulus ötesi şirketler, çalışma mevzuatı ve işçi işveren ilişkileri
açısından küresel bir yasal çerçeveye tabi olmayıp, bulundukları ülkelerin ulusal
yasa ve uygulamalarına göre hareket ederler. Yani küresel şirketlerin faaliyetlerini,
temel işçi hak ve özgürlükleri açısından düzenleyecek uluslararası yasalar ve uluslararası endüstri ilişkileri sistemi mevcut değildir. Çok uluslu şirketlerde gerçek
işvereni tespit etmek kolay olmamaktadır. Genel merkezler, şirket politikaları açısından genellikle yerel firmanın yetkili olduğunu ileri sürerler. Yerel yöneticiler de
kararların merkezde alındığını ve kendilerinin gerçek karar vericiler olmadığını
ileri sürebilirler.

Grubun önerileri doğrultusunda, çok uluslu şirketlere ilişkin sürekli bir hükümetler arası forum niteliğini taşıyan BM Ulus ötesi Şirketler Komisyonu kurulmuştur. Grubun önerileri, ayrıca, BM Ulus Ötesi Şirketler Merkezinin kurulmasına yol açmış ve Merkez 1974 yılında BM’nin New York’taki merkezinde faaliyetlerine başlamıştır.

OECD bünyesinde 1976 tarihinde kabul edilen Uluslararası Yatırım ve Çok
Uluslu İşletmeler Bildirgesi (OECD, 2000) başlıklı belge, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının serbestleştirilmesini hedef alan OECD enstrümanlarından
biridir.