ULUSLARARASI SOSYAL POLİTİKA

Sözleşme ve Tavsiyelerin Dili
Sözleşme ve tavsiyelerin kabul edilen İngilizce ve Fransızca metinleri, resmi metinlerdir. Bu kural, 1919’dan beri değişmedi. Her iki metin, aynı ölçüde geçerlidir. Denetim organları, iki orijinal metin arasında çelişki bulunması durumunda, daha ileri ve geniş haklar içerdiğini düşündüğü sözleşme metnini temel almaktadır. Sözleşmeler, UÇÖ’nün üçüncü resmi dili olan İspanyolca olarak da hazırlanır. Genel Müdür, ilgili hükümetlerin isteği üzerine, sözleşme ve tavsiyelerin ulusal (kendi dillerine) çevirilerini hazırlatabilir.

Sözleşmelerin onay koşulları, yürürlüğe girmesi, feshedilmesi, onayların üye devletlere bildirilmesi ve gözden geçirilmesi konuları, her sözleşmenin son maddelerinde yer alan benzer “tip kurallar” ile düzenlenmiştir. Son maddelerde, onay işleminin tesciline ve yapılması gereken başka işlemlere ilişkin kurallar da vardır. Buna göre; Genel Müdür, onayları kaydeder, tescil eder. Tescil tarihinden 12 ay
sonra sözleşme uluslararası hukukta yürürlüğe girer.

Sendikal ortakların rolüne vurgu yapılan program nitelikli sözleşmeler:
Bunlar, hemen yerine getirilmesi gerekli yükümlülükler içermeyen ve temelde özendirici olan sözleşmelerdir. Erişilecek amaçlar saptanarak, hukuksal nitelik taşımayan yol ve yöntemlerle aşamalı biçimde uygulamaya konulması öngörülür. İstihdam, mesleksel eğitim ya da ayrımcılığa karşı
savaşım konularıyla ilgili sözleşmeler, bu kümeye örnek oluşturur

Kimi sözleşmeleri “temel insan hakları sözleşmeleri” olarak niteleyen YK, çalışma politika ve kurumlarıyla ilgili olan ve kurallar sisteminin işleyişi yönünden önemli görülen dört sözleşmeyi, “öncelikli sözleşmeler” olarak niteledi. Bunlar; iş teftişi (81 ve 129 sayılı), istihdam (122) ve üçlü danışmalar (144 sayılı) konularındaki sözleşmelerdir.

Bu dönem, 3. Ünitede gördüğümüz FB’nin kabul edilmesiyle başlar ve 1980’li yılların ortalarında (bazı yazarlara göre de Soğuk Savaş döneminin kapandığı 1989’da) sona erer. Anımsanacağı gibi bu dönemde; Soğuk Savaş ve sömürgecilikten çıkış süreci sonucunda, UÇÖ’ye üye devlet sayısı artarak katlandı. 1936’da 62 olan üye devlet sayısı, 1964’te 110’a ve 1989’da 150’ye yükseldi. UÇB görevlilerinin sayısı ve Örgüt’ün yıllık bütçesi de artmaya başladı. Teknik işbirliği, Örgüt’ün etkinliklerinin ayrılmaz parçasını oluşturdu. Yeni gereksinimlere uyarlanan programlar yerelleştirildi, eğitim ve araştırma etkinlikleri atılım kazandı.

1998 Bildirgesi, gelişmişlik düzeyi ne olursa olsun, üye devletlerin tümünün
uymak ve uygulamak zorunda oldukları temel insan haklarını güvenceye alan sözleşme ve tavsiyeleri dört başlıkta topladı. Öteki bireysel ve toplu hakları korumak
ve geliştirmek ereğiyle özgürce hareket edebilmek için kaçınılmaz olan bu dört
hak ve onları güvenceye alan sekiz sözleşme şunlardır:
• Sendika (örgütlenme) özgürlüğü ve toplu pazarlık hakkının eylemsel olarak tanınması (1948 ve 1949 tarihli, 87 ve 98 sayılı sözleşmeler);
• Tüm biçimleriyle zorla ya da zorunlu çalışmanın kaldırılması (1930 ve 1956
tarihli, 29 ve 105 sayılı sözleşmeler);
• Çocukların çalışmasının yasaklanması (1973 ve 1999 tarihli, 138 ve 182
sayılı sözleşmeler);
• İstihdam ve meslekte ayrımcılığın yasaklanması (1951 ve 1958 tarihli, 100
ve 111 sayılı sözleşmeler).

1998 Temel İlkeler ve Haklar Bildirgesi
Çalışmaya İlişkin Temel Haklar ve İlkeler İle İzlenmesi UÇÖ Bildirgesi, 18 Haziran
1998’de kabul edildi. Bildirge, UÇÖ’nün Soğuk Savaş sonrasında, özellikle 1994’ü
izleyen yıllarda çeşitli organları çerçevesinde sürdürdüğü ekonominin ve ticaretin
küreselleşmesine, yarattığı olumsuz sosyal sonuçlara verdiği bir yanıttır.

Hakça Bir Küreselleşme İçin Sosyal Adalet UÇÖ Bildirgesi (2008)
UÇÖ’nün, onaya bağlı hukuksal yükümlülük doğurmaya yönelik sözleşmeler yerine, yol gösterici/esnek belgeler kabul etme poltikası 2000’li yıllarda da sürdürüldü. 10 Haziran 2008 tarihinde, bir başka “yumuşak hukuk” belgesi olarak Hakça Bir Küreselleşme İçin Sosyal Adalet UÇÖ Bildirgesi kabul edildi.

Uzmanlar Komisyonu
Bu denetimin ilk aşamasında “teknik” bir organ olarak görev yapan UK, 1926’da kuruldu ve Mayıs 1927’de 8 üyesiyle ilk kez toplandı. UK’nin 20 üyesi vardır. Genel Müdürün önerisi üzerine Yönetim Konseyi’nce üç yıl için atanır. UK, 2002’de üyelerinin en çok 15 yıl görev yapmasına ve görev süresinin de, ilk atamadan sonra en çok dört kez yenilenmesine karar verdi. Üyeler, kişisel olarak, yansızlık ve
nesnellikle, tam bir bağımsızlık anlayışıyla görev yapar.

Temel hak ve ilkeleri geliştirme stratejilerinde göz
önünde bulundurulması gereken noktalardan bazıları şöyle sıralandı:
• Tüm üye devletlerin; ekonomik, siyasal ve sosyal bağlamlardan bağımsız biçimde, temel çalışma hak ve ilkelerine tam olarak saygı göstermeleri gerekir;
• Sendika özgürlüğüne ve fiili toplu pazarlık hakkının tanınmasına saygı
gösterilmesi, öteki temel hak ve ilkelerin uygulanması için kaçınılmazdır;
• Dört temel hak ve ilkenin uygulamada ilerlemesi için bunları birbirinden
ayırmayan uyumlu bir strateji gerekir;
• Hükümetlerin siyasal iradesi çok önemlidir;
• Mevzuat ve uygulamayı aynı zamanda değerlendirmek gerekir;
• Hükümetler ve sosyal ortaklar, bu hak ve ilkelere bağlı sorunların varlığını
kabul etmelidir;
• Ulusal düzeyde diyaloğa dayalı bir yaklaşım gerekir;
• İşçi ve işveren örgütlerini, geliştirme ve uygulamaya koyma sürecinin tüm
aşamalarına katmak gerekir (BIT, GB.307/3, 2010: 2 ve 8).

UÇÖ sözleşmelerinden 8’i, 1990’lı yılların ortalarında başlayan bir süreç so­nunda kabul edilen 1998 Bildirgesi’yle “temel insan hakları sözleşmeleri” olarak nitelendirildi.

Sözleşme ve tavsiyelerin kabul edilen İngilizce ve Fransızca metinleri, resmi metinlerdir. Bu kural, 1919’dan beri değişmedi. Her iki metin, aynı ölçüde geçerlidir. Denetim organları, iki orijinal metin arasında çelişki bulunması durumunda, daha ileri ve geniş haklar içerdiğini düşündüğü sözleşme metnini temel almaktadır.  Sözleşmeler, UÇÖ’nün üçüncü resmi dili olan İspanyolca olarak da hazırlanır. Genel Müdür, ilgili hükümetlerin isteği üzerine, sözleşme ve tavsiyelerin ulusal (kendi dillerine) çevirilerini hazırlatabilir.

Protokol, bir sözleşmenin kısmen gözden geçirilmesine ilişkin bir belgedir. Sözleşmeler gibi, ilgili sözleşmeyi onaylayan devletin onayına açıktır. Protokol, UÇÖ’de çok sık başvurulan bir yöntem değildir. Esin kaynağı, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’dir. Beş sözleşmeye ilişkin protokol kabul edildi.

UÇÖ sözleşmeleri tescil tarihinden 12 ay sonra uluslararası hukukta yürürlüğe girer.

UÇÖ Anayasası ve UÇK Yönetmeliği, sözleşme ve tavsiyelerin ortadan kaldırılmasına ilişkin bir düzenleme yapmamıştır. Bu alandaki boşluk, 1997’de Anayasa’ya yeni bir fıkra eklenerek giderildi. Buna göre sözleşme, eğer amacını yitirmiş görü­nüyorsa ya da Örgüt’ün hedeflerinin yerine getirilmesine artık yararlı bir katkıda bulunmuyorsa ortadan kaldırılabilir. UÇK, Yönetim Konseyi’nin önerisi üzerine, toplantıda bulunan delegelerin 2/3’ünün çoğunluğu ile bu türden işlevsiz kalmış bir sözleşmeyi kaldırabilecektir. Kaldırma yöntemi yürürlüğe giren sözleşmelere, geri çekme yöntemi ise yürürlüğe girmeyen sözleşmeler ile tavsiyelere uygulanır. 2000’de beş söz­leşme geri çekildi. Bunlar, 1939 öncesinde kabul edilen ve 2000’de yürürlüğe gir­meyen sözleşmelerdi. 2002’de de, 20 tavsiye geri çekildi. Uzmanlar Komisyonu’nun 2018 raporuna göre, sonuç olarak, 4 sözleşme kaldırıldı ve 7 sözleşme geri çekildi. Geri çekilen toplam tavsiye sayısı ise 39’dur. 8 sözleşme de, yürürlükte değildir.

Sendikal ortakların rolüne vurgu yapılan program nitelikli sözleşmeler; hemen yerine getirilmesi gerekli yükümlülükler içermeyen ve te­melde özendirici olan sözleşmelerdir. Erişilecek amaçlar saptanarak, hu­kuksal nitelik taşımayan yol ve yöntemlerle aşamalı biçimde uygulamaya konulması öngörülür. İstihdam, mesleksel eğitim ya da ayrımcılığa karşı savaşım konularıyla ilgili sözleşmeler, bu kümeye örnek oluşturur.

Kimi sözleşmeleri “temel insan hakları sözleşmeleri” olarak niteleyen YK, ça­lışma politika ve kurumlarıyla ilgili olan ve kurallar sisteminin işleyişi yönünden önemli görülen dört sözleşmeyi, “öncelikli sözleşmeler” olarak niteledi. Bunlar; iş teftişi (81 ve 129 sayılı), istihdam (122) ve üçlü danışmalar (144 sayılı) konuların­daki sözleşmelerdir. Yönetişim yönünden en önemli kuralları içerdikleri gerek­çesiyle de, 2008’de kabul edilen Hakça Bir Küreselleşme İçin Sosyal Adalet UÇÖ Bildirgesi ile “yönetişim sözleşmeleri” olarak nitelendirildi.

Toplam 94 sözleşme ve 105 tavsiyenin kabul edildiği “Sosyal Devlet Dönemi”nde kural üret­me etkinliği sayısal yönden 1919-1944 dönemine oranla görece daha düşüktür: Ortalama olarak, yılda 2,3 sözleşme ve 2,5 tavsiye kabul edildi.

UÇÖ’ye, kuruluşunun 50. yılına denk düşen 1969 yılında, 10 Aralık İnsan Hakları Uluslararası Günü Nobel Barış Ödülü verildi. Ödülü, örgüt adına Soğuk Savaş’ı izleyen dönemde 22 yıl UÇB Genel Müdürü olan David A. Morse aldı.

Türkiye, 1978, 1979, 1980, 1983 ve 1989 yıllarında, sendikacılık dilinde “kara liste” olarak anılan özel paragrafa alındı.