ULUSLARARASI SOSYAL POLİTİKA

Uluslararası Çalışma Örgütü’nün 1919 yılında kurulmuştur.

UÇÖ’nün etkinlik alanı, kuruluşundan başlayarak genişle(til)di. Sanayi kesimiyle başlayan kural üretme etkinliği, tarım ve hizmetler kesi­minin sorunlarını ve bu kesimlerin çalışanlarının haklarını kapsamakla kalmadı. Aynı zamanda, dar anlamda çalışma yaşam ve ilişkilerinin sınırlarını da aştı.

Türkiye, toplam 31 sosyal hakkı güvenceye alan Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı’nı (GG ASŞ) 2007 yılında onayladı.

Avrupa Sosyal Şartı (ASŞ), Avrupa Konseyince 1961’de kabul edildi ve 1965’te yürürlüğe girdi.

Sözleşmeye göre, “temsil yeteneği olan örgütler” terimi, sendika özgürlüğü hakkından yararlanan, en çok temsil gücü / yeteneği bulunan işçi (çalışan) ve işveren örgütleri anlamına gelir.

Bu belgelerden biri, UÇK’deki ilk tartışmaya ve hükümetlerin soru kağıdına verdikleri yanıtlara dayanarak hazırlanan sözleşme ve tavsiye metinleridir.

UÇB’nin hazırladığı bu taslaklar, süresi içinde hükümetlere gönderilir. Hükümetler, en çok temsil gücü olan işçi ve işveren örgütlerine danışarak, sü­resi içinde olası değişiklik önerileri ile gözlem ve yorumlarını UÇB’ye iletir.

UÇB, hükümetlerin yanıtlarını göz önüne alarak son raporu hazırlar. Bu rapor, her üç kanadın gözlemlerine göre gerekli değişiklikler yapılarak ha­zırlanır. Raporda, sözleşme ve tavsiye metinleri de yer alır.

Son rapor, sorunun tartışılacağı UÇK toplantısından en az üç ay önce ken­dilerine ulaşacak biçimde hükümetlere gönderilir.

Tek Tartışma: Kural üretmede istisnai bir yoldur. En yeni örneği, var olan sosyal güvenlik normlarını tamamlamak amacıyla, 14 Haziran 2012 tarihinde kabul edilen sosyal korumanın ulusal tabanlarına ilişkin 202 sayılı tavsiyedir.

Üye devletlerin üç kanattan gelen ulusal temsilcilerinden/delegelerinden olu­şan Konferans’ta, her üye devletin dört temsilcisi vardır. Nüfuslarına ya da geliş­mişlik düzeylerine bakılmaksızın, her üye devlete eşit temsil olanağı tanınmıştır. Üyelerin ikisi hükümet, ikisi de eşit sayıda, yani birer olmak üzere işçi (çalışan) ve işveren kanatlarından seçilir.

UÇÖ’nün, kurumsal yapısı içinde etkinliklerine yardımcı olması için belirle­nen çeşitli komisyonlar vardır. UÇK ve YK’nin kendi yapıları içinde oluşturduğu komisyonlardan başka komisyonlar da bulunmaktadır.  Kimileri üçlü yapı taşımayan Konferans komisyonları şunlardır:

Öneri Komisyonu:

Yetkileri Denetleme Komisyonu:  

Konferans Redaksiyon Komitesi

Maliye Komisyonu

Konferans Komisyonu

YK’nin yapısının en önemli ve haklı eleştirilere konu olan özelliği, hükümet kanadının üyelerinin bir bölümünün “seçimsiz” olmasıdır. Örgüt’ün kuruluşun­dan beri, gelişmiş ülkelere seçimsiz üyelik ayrıcalığı tanınmıştır.

Üçlülük ilkesinin özünde, sendikal hak ve özgürlükler vardır. Sendika özgürlüğü, üçlü yapının onsuz olmaz bir koşuludur.  Sendika özgürlüğünün 1919’da kurucu belgede yer almasının bir nedeni de budur. Üçlülük ilkesi, “ulusal” temelli bir ilkedir. Üçlülük, ne Birleşmiş Milletler ailesi içinde, ne de başka bölgesel kuruluşlarda ve denetim sistemlerinde -örneğin Avrupa Sosyal Şartı denetim mekanizmasında benzeri olan bir ilkedir. Avrupa Birliği’nin kurumsal yapısı içinde de örneği yoktur. Örgüt’ün bu kuruluş ilkesi ve özelliği, Filadelfiya Bildirgesi ile onaylanıp pekiştirildi.

Üçlü yapı ilkesinin, UÇÖ’nün kuruluşundan beri “anayasal” nitelik taşıdığını biliyoruz. Anayasa’nın çeşitli maddelerinde ve Filadelfiya Bildirgesi’nde, üçlülük ilkesiyle ilgili aşağıdaki kurallara yer verilmiştir: • Anayasal organlardan ikisinde üçlü yapı öngörüldü (m. 3/1, m. 7/1), • Filadelfiya Bildirgesi, her ülkede, işçi (çalışan) ve işveren örgütlerinin ekonomik ve sosyal politikaların hazırlanmasında ve uygulanmasında işbirliği yapmasını öngördü (III/e), • Anayasa, her üyenin (hükümetin), sözleşmeleri yetkili makamlara sunduklarına ilişkin bilgiler ile onaylanan ve onaylanmayan sözleşmelere ilişkin raporları en çok temsil gücü olan çalışan ve işveren örgütlerine göndermesini öngördü (m. 23/2), • Anayasa, çalışan ve işveren örgütlerine, onayladıkları sözleşmeleri uygulamadıkları gerekçesiyle taraf devletlere yönelik yakınmalarda (şikâyetlerde) bulunma yetkisi tanıdı (m. 24).

2002 yılında, Üçlülük ve Sosyal Diyalogla İlgili Karar ile yeni bir düzenleme yapıldı. Kararda, Örgüt’ün kuruluşuyla yaşıt olan bu geleneksel ilke ve değerlerin, küreselleşme çağında yeniden ve istisnai bir önem kazandığı vurgulandı. Üçlülük ve sosyal diyaloğun, Örgüt’ün stratejik hedeflerinin ayrılmaz bir parçası olduğu belirtildi.

Üçlü danışma konusunda hukuksal yükümlülük doğurmaya yönelik ilk düzenleme, ancak 1976 yılında yapıldı: 144 sayılı Uluslararası Çalışma Kurallarına İlişkin Üçlü Danışmalar Sözleşmesi. Aynı yıl, sözleşmeyi tamamlayan 152 sayılı UÇÖ’nün Etkinliklerine İlişkin Üçlü Danışmalar Tavsiyesi de kabul edildi. Sözleşme, onaylayan devletler için, uluslararası çalışma kuralları konusunda ulusal düzeyde alınacak önlemlerin her biri için üçlü danışmalar yürütme ve gerçekleştirme yükümlülüğü getirdi. Türkiye, 144 sayılı sözleşmeyi 25 Şubat 1993 tarihinde onayladı. Aralık 2018’de, sözleşmeyi onaylayan devlet sayısı 144’tür.

UÇK, UÇÖ’nün en yüksek organıdır. Çalışma yaşamına ilişkin konular ile toplumsal sorunların tartışıldığı, uluslararası sosyal politikanın genel çizgileri konusunda görüşlerin dile getirildiği uluslararası bir forumdur. Uluslararası çalışma hukukunun temel kaynaklarını oluşturan sözleşme ve tavsiyeleri görüşür, kabul eder ve kendi içinden oluşturduğu denetim organları aracılığıyla uygulanmalarını izler. Örgüt bütçesini kabul eder. Yönetim Konseyi’ni seçer. Anayasa değişikliklerini görüşür ve kabul eder. Devletlerin Örgüt üyeliğine kabul ya da ret edilmesine karar verir.

YK’nin yapısının en önemli ve haklı eleştirilere konu olan özelliği, hükümet kanadının üyelerinin bir bölümünün “seçimsiz” olmasıdır. Örgüt’ün kuruluşundan beri, gelişmiş ülkelere seçimsiz üyelik ayrıcalığı tanınmıştır. Bu, I. Dünya Savaşı’nı kazanan ülkelerin savaşın meyvelerinden yararlanma isteğinin sonucudur ve YK’nin yapısında “oligarşik bir öğe” oluşturur (Bonvin, 1998: 115-116). Bununla, UÇK’nin oluşumunda gelişmişlik düzeylerine bakmaksızın, üye devletlere tanınan eşit temsil olanağı dengelenmek istenmiştir

Genel Müdür ve UÇB personelinin işlevleri, “münhasıran” uluslararası nitelik taşır. Bunun anlamı şudur: Hiçbir hükümetten ve yabancı makamdan talimat almazlar. Üye devletler, görevin uluslararası niteliğine saygı gösterir ve görevlerinin yerine getirilmesinde, onları etkilemeye çalışmazlar. Büro memur ve uzmanlarının bağımsızlığı ilkesi, 1946’da yapılan Anayasa değişikliğiyle sağlandı ve sürmektedir.

Kimileri üçlü yapı taşımayan Konferans komisyonları şunlardır:

• Öneri Komisyonu: 28+14+14 formülüne göre oluşturulan üçlü yapıda bir komisyondur. UÇK çalışmalarının programını düzenler, toplantı tarihini belirler ve gündemini saptar.

• Yetkileri Denetleme Komisyonu: 1+1+1 formülüne göre kurulur. UÇK’ye katılan delegelerin ve teknik danışmanların yetkilerini ve bu konudaki itirazları inceler.

• Konferans Redaksiyon Komitesi: Kabul edilen sözleşme ve tavsiyelerin redaksiyonunu yapar. UÇK delegesi ya da teknik danışman olmayan kişilerden seçilir. Üçlü yapıda değildir ve en az üç kişiden oluşur. 

• Maliye Komisyonu: Her devletten bir hükümet temsilcisi yer alır. Üçlü yapıda değildir. Örgüt bütçesinin onanmasına ilişkin kuralları ve benzeri mali konuları inceler.

• Konferans Komisyonu: Onaya ve raporlara dayalı genel denetim sisteminin üçlü yapıdaki en önemli organlarından biridir.

Uluslararası İleri Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi, 1965 yılında kuruldu. Kısa adı, Torino Merkezi’dir. Eğitim programları düzenleyen Merkez, teknik işbirliği alanında UÇB’nin uyguladığı eğitim programlarını yürütür.

UÇÖ sözleşme ve tavsiyeleri, kural olarak, çift tartışma yöntemiyle görüşülür ve kabul edilir. Çift tartışma, UÇK’nin gündemine yazılan sorunu (konuyu), üst üste iki yıl görüşüp tartışmasıdır. Ancak YK, UÇK gündemine yazdığı bir sorunun “tek tartışma” yöntemiyle görüşülmesine de karar verebilir. Bunun için özel bir ivedi durum olmalı ya da tek tartışmayı haklı gösteren başka koşullar bulunmalıdır. Tek tartışma yöntemine karar verilmesi durumunda da, UÇB kısa rapor ve soru kâğıdı hazırlar ve öngörülen süre içinde hükümetlere gönderilir. Hükümetler, en çok temsil yeteneği bulunan işçi ve işveren örgütlerine danışarak gerekçeli yanıtlarını iletir