ULUSLARARASI SOSYAL POLİTİKA - Deneme Sınavı - 9

Üçlü yapı ilkesine göre oluşturulan SÖK’ün başkanı, bağımsız bir kişidir. İlk başkan, bir politikacı idi: Eski Fransız Başbakanlarından Paul Ramadier (1952-1961). İkinci ve ilk bağımsız başkan, UAD’de yargıçlık yapan profesör Roberto Ago’dur (1961-1978). Üçüncü başkan, eski çalışma bakanı ve Konferans Komisyonu başkanlığı yapan iş hukuku profesörü Max
Rood oldu (1978-2002). 22 Mart 2002’de SÖK Başkanı seçilen iş hukuku profesörü Paul van der Heijden, bu görevi 2017’ye değin yürüttü. 2017-2020 dönemi için ise, Profesör Evance Rabban Kalula (Zambiya), SÖK Başkanı olarak atandı. Doğru cevap D'dir.

Az sayıda büyük firmanın göreli olarak büyük bir paya sahip olduğu piyasalara oligopolşstik piyasa denir. Gerçek çok uluslular, karlılık açısından avantajlı, faaliyetleri oligopolistik piyasalarda yoğunlaşmış ve çeşitlenmiş, dünyadaki doğrudan sermaye yatırımlarının büyük bölümünü gerçekleştiren şirketlerdir; bu nedenle de birden fazla, örneğin iki ülkede faaliyet gösteren, ama bu sıralanan özellikler açısından gerçek çok uluslu sayılamayacak diğer büyük şirketlerden farklıdırlar. Doğru cevap C'dir.

Tüketiciye satılan bir ürün veya hizmetin üretimiyle ilişkili aşamalar serisine değer zinciri denir; her aşamada ürün veya hizmete bir değer eklenir.Küresel şirketler, değer zincirinin farklı ülkelerdeki aşamalarını koordine ve kontrol eder ve doğal kaynaklar, sermaye ve emeğin dağılımındaki coğrafi farklılıklardan yararlanırlar. Faaliyetlerini küresel çapta kaydırmakta belirli bir esnekliğe sahiptirler. Doğru cevap B'dir.

En büyük 100 ulus ötesi şirketin, 23’ü ABD kökenlidir, Kanada ile bu sayı 25 olmaktadır. 100 büyük ulus ötesi şirketin 49’u Avrupa Birliği ülkelerindedir. Diğer Batı Avrupa ülkeleri dahil edilirse bu rakam 53’e yükselmektedir. Avrupa kökenli ulus ötesi firmaların yüzde 70’i üç ülkede, Almanya, Fransa ve İngiltere’de yoğunlaşmıştır. En büyük 100 ulus ötesi şirketin, 16’sı Japon kökenli, bir şirket ise Avustralya kökenlidir. 5 şirketin ana ülkeleri ise Venezuela, Kore, Malezya, Meksika ve Hong Kong/Çin’dir. Doğru cevap B'dir.

Küresel şirketler, dünyayı tek bir varlık olarak kabul ederler. Perspektifleri ulusal sınırları aşmıştır. Ticari kararlarını alırlarken ana ülkelerindeki koşulları ve ana ülkede ürettikleri mal ya da hizmet grubunu değil, şirketin tüm dünyadaki faaliyetlerini ve tüm dünyadaki koşulları göz önüne alırlar. Tüm dünya onların pazarlarıdır. İçinde bulunulan koşullar elverdiği ölçüde, ulusal siyasi sınırları hesaba katmadan, finansman, üretim ve satış faaliyetlerini örgütlerler. Ulusal siyasi sınırları aşar ve bu sınırların aşılması için gereken ekonomik ve siyasal ortamı hazırlarlar. Küresel şirketler, değer zincirinin farklı ülkelerdeki aşamalarını koordine ve kontrol eder ve doğal kaynaklar, sermaye ve emeğin dağılımındaki coğrafi farklılıklardan yararlanırlar. Faaliyetlerini küresel çapta kaydırmakta belirli bir esnekliğe sahiptirler. Doğru cevap A'dır.

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), şirketlerin ulus ötesi niteliğini ölçmek için ulus ötesilik indeksi kavramını geliştirmiştir. UNCTAD’ın ulus ötesilik indeksi, dış satışların toplam satışlara, dış aktiflerin toplam aktiflere ve dış istihdamın toplam istihdama oranının ortalaması olarak hesaplanmaktadır. Kuşkusuz bu ölçüt, ulus ötesi şirketlerin, doğrudan sermaye yatırımına girmeden denetledikleri üretim zincirlerini hesaba katan bir ölçüt değildir. Doğru cevap C'dir.

OECD bünyesinde 1976 tarihinde kabul edilen Uluslararası Yatırım ve Çok Uluslu İşletmeler Bildirgesi (OECD, 2000) başlıklı belge, doğrudan yabancı ser- maye yatırımlarının serbestleştirilmesini hedef alan OECD enstrümanlarından biridir. Bildirgede, üye ülkelerin, liberal bir yatırım rejiminin temeli olan “ulusal muamele” ilkesini benimsedikleri, yani çok uluslu şirketlere, kendi şirketlerine tanıdıkları hakların aynısını tanıyacakları ilan edilmektedir. Bildirge, çok uluslu şirketlere ev sahipliği yapan hükümetlerin, şirketlerden çelişkili taleplerde bulunmayacağını ve şirketlerin yatırımlarını olumsuz etkilemeyeceğini de ifade etmektedir. Doğru cevap C'dir.

Şirketler için paydaş, şirketin bir bütün olarak işlerini etkileyebilen veya bu işlerden etkilenebilen taraflara denir. Doğru cevap B'dir.

Sosyal sertifikasyon ve sosyal etiketleme, bir ürüne ya da hizmetin hangi sosyal koşullarda üretildiğine ilişkin olarak bir sertifika ya de etiket verilmesi uygulamasına denir. Sosyal sertifikasyon ve etiketleme de bir tür davranış kodu mahiyetindedir. Sosyal sertifikasyon ve etiket uygulamalarının tümü 90’lı yıllarda ortaya çıkmıştır. Sosyal sertifikasyon ve etiket sistemleri, bir şirketin ürettiği mal ve hizmetlere ilişkin sosyal koşullar hakkında çok açık bir mesaj verirler. Etiketler, malın üzerinde bulunabilirken, sertifikalar satış birimlerinde görülür biçimde sergilenebilir. Doğru cevap A'dır.

ISO 26000, Uluslararası Standartlar Örgütü, ISO tarafından 2010 yılında yayımlanmış bir uluslararası sosyal sorumluluk standardıdır. Bu standart, sosyal sorumluluk anlayışları ve olası eylemler hakkında yalnızca rehberlik sunmaktadır; bu nedenle, ISO yönetim sistemi standartlarının aksine bir sertifikasyon süreci içermemektedir. 108 sayfalık kılavuz, sadece özel sektör değil kamu kurumlarından sivil toplum kuruluşlarına kadar çeşitli kuruluşlar hedeflenerek hazırlanmıştır. Doğru cevap E'dir.

ISO 26000 kılavuzu, 7 ana başlık içermektedir: Yönetişim, insan hakları, çalışma yaşamı, çevre, etik iş uygulamaları, müşteriler ve yerel halkın kalkınması. Her bir başlık altında, ISO 26000’i benimseyen kuruluşun yapması gerekenler anlatılmaktadır. Her başlık ilgili kuruluşun niteliğine göre öncelik kazanabilecektir. ISO 26000 kılavuzu, kuruluşları sürdürülebilirlik raporları hazırlama veya sosyal sorumluluk sertifikasyonu alma gibi diğer sosyal sorumluluk süreçlerine hazır hale getirmektedir. Doğru cevap D'dir.

Türkiye ile UÇÖ arasındaki kurumsal ilişkiler, Türkiye’nin Uluslararası Çalışma Konferansına gözlemci göndermesi ile 1927 yılında başlar. Türkiye’nin UÇÖ’ye üyeliği 1932 yılında gerçekleşmiştir. Türkiye’nin UÇÖ’nün üçlü yapısına uygun olarak hükümet, işçi ve işveren temsilcilerinden oluşan bir delegasyonla UÇÖ faaliyetlerine katılımı ise 1946 tarihinde başlamıştır. Doğru cevap C'dir.

Takrir-i Sükûn Kanunu (Günümüz Türkçesi: Huzurun Sağlanması Yasası): 4 Mart 1925’te Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilen ve hükümete olağanüstü yetkiler veren bir kanundur.

1932-1946 yılları arası UÇÖ’nün çok sayıda sözleşme benimsediği bir dönemdir. Bu dönemde UÇÖ 67 sözleşme onaylamış, 66 Tavsiye kararı almıştır. Türkiye bu dönemde 67 UÇÖ sözleşmesi içinden yalnızca bir sözleşmeyi onaylamıştır. Bu sözleşme, 45 sayılı Maden Ocaklarında ve Yer altı İşlerinde Kadınların Çalıştırılması Hakkında Sözleşmedir. Doğru cevap A'dır.

Her ne kadar 1946-1952 yılları arasındaki işçi temsilcilerinin tam olarak örgütlü işçi hareketini temsil eden bir nitelik taşıdığı söylenemezse de, 1946 yılı öncesinin yalnızca hükümet temsilcisi ile UÇÖ Konferanslarına katılımından farklı bir durum söz konusudur. 1952 yılında Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ)’nun kurulmasından sonra ise katılımdaki işçi temsili, konfederasyon düzeyinde bir kurumsallık kazanmıştır. Doğru cevap C'dir.

İkinci olarak 3008 sayılı İş Kanununun uygulanması ile Türkiye sosyal politika alanında kayda değer adımlar atmıştır. II. Dünya savaşının araya girmesiyle 1945 yılına kadar sınırlı ölçüde gerçekleşen ilerlemeler, Savaşın sona ermesinin ardından hız kazanmıştır. 1945 tarihinde Çalışma Bakanlığının kurulması, yine 1946 yılında İşçi Sigortaları Kurumunun kurulması, 1945 yılından itibaren sosyal güvenlik alanındaki yeni düzenlemelerle iş kazaları, meslek hastalıkları, analık, yaşlılık, hastalık, maluliyet ve ölüm sigortalarının yasalaşması, 1946 yılında İş ve İşçi Bulma Kurumunun kurulması, 1950 yılından itibaren iş mahkemelerinin kurulması ve bireysel iş hukuku alanında getirilen yeni düzenlemeler, çalışma yaşamı alanındaki belli başlı gelişmelerdir. Doğru cevap A'dır.

UÇÖ’nün 1998 tarihli Çalışmaya İlişkin Temel Haklar ve İlkeler Bildirgesinde temel bir insan hakkı olarak tanımladığı örgütlenme ve toplu pazarlık hakkına ilişkin 98 sayılı Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi, dönem içinde onaylanan sözleşmeler arasında özel bir yer işgal eder. 98 sayılı sözleşme UÇÖ’de 18 Haziran 1949’da kabul edilmiş, 18 Temmuz 1951’de yürürlüğe girmiştir. Türkiye ise sözleşmenin onayına ilişkin kanunu, yürürlüğe girmesinden yirmi gün sonra 8 Ağustos 1951 tarihinde kabul etmiştir. Doğru cevap C'dir.

1955 yılında ise gene İstanbul’da Birleşmiş Milletler Kuruluşları ve UÇÖ işbirliği ile Yakın ve Orta Doğu Çalışma Enstitüsü kurulmuştur. 1955-1959 yılları arasında Enstitü bünyesinde sürdürülen eğitimlerle, Yakın ve Orta Doğu ülkelerinden gelenler de dahil olmak üzere, 490 kişiye başta iş teftişi ve işgücü alanlarında olmak üzere yabancı ve Türk uzmanlar tarafından eğitimler verilmiştir. Enstitü 1960 yılında Çalışma Bakanlığına devredilmiştir. Doğru cevap E'dir.

15-16 Haziran olayları: 15- 16 Haziran 1970 tarihlerinde Türkiye’de İstanbul merkezli olarak başlayan ve yayılan, Türkiye tarihindeki en büyük işçi eylemlerinden biridir. Doğru cevap C'dir.

UÇÖ’nün 8 temel sözleşmesinden üçü, yani 100 sayılı Eşit Ücret Sözleşmesi, 105 sayılı Zorla Çalıştırılmanın Kaldırılması Sözleşmesi, 111 sayılı Ayrımcılık (iş ve meslek) Sözleşmesi 1960-1980 döneminde onaylanmıştır. Doğru cevap C'dir.