ULUSLARARASI SOSYAL POLİTİKA - Deneme Sınavı - 6

Temel sosyal ve ekonomik hakları güvence altına alan Avrupa Sosyal Şartı, bildirge niteliğinde olmayıp uluslararası sözleşme niteliği taşıyan ve onaylayan ülkeler açısından bağlayıcılığı olan bir belgedir. 18 Ekim 1961 tarihinde, uzun bir hazırlık döneminin ardından kabul edilmiş, 1965 yılında yürürlüğe girmiştir. Sosyal Şart, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinin ayrılmaz bir parçası olarak bir insan hakları sözleşmesidir. Avrupa Sosyal Şartı, sosyal ve ekonomik hakların korunması alanında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesini tamamlayıcı niteliktedir. Sosyal Şart, çalışma hakkı, meslek eğitimi hakkı, uygun maaş ve çalışma ortamı, sendika üyeliği, sosyal ve tıbbi yardım ve sosyal güvenlik gibi bir dizi hakkı güvence altına alır. Yanıt B'dir.

2000-2010 döneminde Avrupa Birliği sosyal politikalarına yön veren strateji, Lizbon Stratejisidir. 23-24 Mart 2000 Lizbon Avrupa Konseyi, 2000-2005 döneminde “yeni bir Avrupa’yı biçimlendirmek” amacını güden uzun vadeli bir eylem programı ve ekonomik açıdan Avrupa’yı “bilgi ekonomisi”ne taşıyacak bir dizi eylem önceliği kabul etmiştir. Lizbon (2000)’da belirlenen hedef, “daha fazla ve daha iyi iş olanaklarına ve en ileri sosyal uyumla birlikte, sürdürülebilir ekonomik kalkınma yeteneğine sahip, dünyanın en rekabetçi ve en dinamik, bilgiye dayanan ekonomisi olma” hedefidir. Büyümenin sürdürülebilir ve “daha çok ve daha iyi işler” yaratılarak olması ve AB ülkelerinde sosyal koruma sistemlerinin geliştirilerek modernizasyonu, insana yatırım ve sosyal içermenin sağlanması Lizbon sürecinin sosyal ayakları olarak belirmiştir. Yanıt E'dir.

BM’nin dört ana amacı vardır:
• Uluslararası barış ve güvenliği korumak,
• Ülkeler arasında dostane ilişkiler kurmak,
• Uluslararası ekonomik, sosyal, kültürel, insani sorunların çözümünde işbirliği yapmak ve temel insan hak ve özgürlüklerine gerekli saygının gösterilmesini teşvik etmek,
• Ortak çıkarların elde edilmesi hususunda milletler arasında uyumu sağlayan bir merkez olmak.

Buna göre B seçeneği bu amaçlardan biri değildir.

BM çalışma yaşamına ilişkin konularla doğrudan uğraşmaz ve UÇÖ’yü, Anayasasında belirlenen amaçların gerçekleştirilmesi için gerekli önlemleri almakla sorumlu uzman kuruluşu olarak kabul eder. Bu husus, 1946 yılında iki kuruluş arasındaki bir anlaşma ile karara bağlanmış ve UÇÖ, BM’nin ilk uzman kuruluşu olmuştur. Buna göre doğru yanıt A seçeneğidir.

BM’nin çalışma haklarına ilişkin hükümler içeren belgelerinin başında 1948 tarihli İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi gelir. Bildirge, insan haklarının bölünmezlik, bütünsellik ve karşılıklı bağımlılık ilkelerinin ilk evrensel belgesidir. Bildirgede birinci kuşak insan haklarının yanı sıra, ikinci kuşak insan haklarına, yani ekonomik sosyal ve kültürel haklara da yer verilmiş ve sosyal hakların insan haklarından olduğu kesin bir biçimde kabul edilmiştir. Buna göre doğru yanıt D seçeneğidir.

Uluslararası hukuk açısından bir bağlayıcılığı olmamasına rağmen Bildirge, manevi düzeyde dünya çapında kabul görmüştür. Türkiye, Bildirgenin kabulünde olumlu oy kullanmış; Bildirge metnini, bu metin uluslararası bir antlaşma olmadığı halde TBMM’de okuyarak kabul etmiş ve Resmi Gazete’de yayımlamıştır. Bildirge, medeni ve siyasi hakların yanı sıra ekonomik, toplumsal, kültürel hakları da tanımlamıştır. Bildirge, bu yaklaşımıyla kişisel hakların ancak sosyal ve ekonomik haklarla birlikte gerçekleşebileceğinin altını çizmektedir. Bu bağlamda tüm hak ve özgürlükler, herhangi bir ayrım yapılmaksızın birlikte ele alınmaktadır. Buna göre bildirgede sıça yer almayan alan, C seçeneğinde verilmiştir.

Bildirge, medeni ve siyasi hakların yanı sıra ekonomik, toplumsal, kültürel hakları da tanımlamıştır. Bildirge, bu yaklaşımıyla kişisel hakların ancak sosyal ve ekonomik haklarla birlikte gerçekleşebileceğinin altını çizmektedir. Bu bağlamda tüm hak ve özgürlükler, herhangi bir ayrım yapılmaksızın birlikte ele alınmaktadır. Bildirgeden önce İngiltere’de Magna Karta (1215), Amerika’da Bağımsızlık Bildirgesi (1776) ve Fransa’da İnsan Hakları Bildirisi (1789) gibi ulusal düzeyde insan hakları belgeleri bulunmakla birlikte, BM İnsan Hakları Bildirgesi insan haklarını ulusal düzeyden evrensel düzeye çıkaran ilk belge olmuştur. Buna göre B seçeneği, verilen cümledeki boşluğa yerleştirilmelidir.

Negatif haklar, kişinin devlet tarafından dokunulamayacak haklarıdır (inanç, fikir, ifade özgürlükleri, özel mülkiyet hakkı gibi). Bu haklar vatandaşlık sıfatı aranmaksızın, bütün kişilere tanınmıştır. Buna göre doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi, bir Önsöz ve 31 Maddelik 5 Bölümden oluşmaktadır. Sözleşmenin 6-15 arasındaki Maddeleri, aşağıda özetlenen ekonomik, sosyal ve kültürel hakları listelemektedir:
Çalışma hakkı (Madde 6): Taraf Devletler, herkese çalışma hakkını tanımak ve bu hakkı korumak için gerekli tedbirleri almak, ayrıca üretken ve tam istihdamı sağlamak için gerekli politikaları ve yöntemleri uygulamak durumundadır.
Adil ve uygun çalışma şartları hakkı (Madde 7): Taraf Devletler, bütün çalışanlara adil ve uygun çalışma koşullarını sağlamak durumundadır. Bunun için, çalışma karşılığı asgari bir gelir elde edilmesi, eşit işe eşit ve adil ücret, özellikle kadınların, erkeklerin çalışma şartlarından daha alt düzeyde olmayan şartlarda çalışmaları; çalışanın kendisi ve ailesi için insanca bir yaşam, güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları; işte yükselmede kıdem ve ehliyetten başka bir ölçüt olmadan eşit imkânlar sağlanması; dinlenme, çalışma arası, çalışma saatlerinin makul ölçüde sınırlandırılması, ücretli yıllık izin ve resmi tatillerde ücret verilmesi güvence altına alınmalıdır.
Sendikal haklar (Madde 8): Taraf devletler, herkese kendi ekonomik ve sosyal çıkarlarını korumak ve geliştirmek için sendika kurmak ve sadece sendikanın kendi kurallarına tabi olarak kendi seçtiği bir sendikaya katılmak hakkını tanımak durumundadır. Bu hakkın kullanılması ve sendikaların faaliyetleri, ulusal güvenliği veya kamu düzenini veya başkalarının hak ve özgürlüklerini korumak için demokratik bir toplumda gerekli olan ve hukuken öngörülen sınırlamalardan başka sınırlamalara tabi tutulamaz. Sendikalara ulusal federasyonlar ve konfederasyonlar kurma ve konfederasyonlara da uluslararası sendikal örgütler kurma ve bunlara katılma hakkı tanınır. Bu Madde, ayrıca kullanılma şartları her bir ülkenin yasalarıyla düzenlenmek üzere grev hakkını da tanımaktadır.
Sosyal güvenlik hakkı (Madde 9): Taraf Devletler, herkese sosyal güvenlik hakkını tanır. Bu hak, sosyal sigorta haklarını da içerir. Ailenin, analığın, çocukların ve gençlerin korunması hakkı (Madde 10): Toplumun doğal ve temel bir birimi olan aileye, özellikle kuruluşu sırasında ve bakmakla yükümlü oldukları çocukların bakım ve eğitim sorumluğu devam ettiği dönemde, mümkün olan en geniş ölçüde koruma ve yardım sağlanır. Evlilik, evlenmeye niyetlenen çiftlerin serbest rızaları ile meydana gelir. Annelere doğumdan önce ve sonra makul bir süre özel koruma sağlanır. Çalışan annelere bu dönem için ücretli izin veya yeterli sosyal güvenlikten yararlanabilecekleri bir izin verilir. Nesep veya diğer şartlar bakımından hiç bir ayrımcılık yapılmaksızın, bütün çocuklar ve gençler için özel koruma ve yardım tedbirleri alınır. Çocuklar ve  gençler ekonomik ve toplumsal sömürüye karşı korunur. Çocukların ve gençlerin ahlaklarına veya sağlıklarına zararlı bulunan veya onların yaşamları için tehlikeli olan veya onların normal gelişmelerine engel olan işlerde çalıştırılmaları kanunla cezalandırılır. Devlet ayrıca, çocukların ücretli olarak çalıştırılmasının hukuken yasaklandığı ve cezalandırıldığı asgari yaş sınırını tespit eder.
Yaşam standardı hakkı (Madde 11): Taraf Devletler herkesin, kendisi ve ailesi için yeterli bir yaşam standardına sahip olma hakkını tanır ve bu hakkın gerçekleştirilmesini sağlamak için uygun tedbirleri alır. Bu standart, yeterli beslenmeyi, giyinmeyi, barınmayı ve yaşama koşullarının sürekli olarak geliştirilmesini de içerir.
Sağlık hakkı (Madde 12): Taraf Devletler, herkesin mümkün olan en yüksek seviyede fiziksel ve ruhsal sağlık standartlarına sahip olma hakkını tanır. Sağlık hakkı, yalnızca sağlıklı olmak hakkı olarak değil, kişilerin kendi sağlıklarını ve üreme dahil vücutlarını kontrol hakkı olarak da anlaşılmaktadır. Devletler, sağlık hakkının hayata geçirilmesi için herkesin temiz su, hijyen, gıda, beslenme ve barınma gibi sağlığın temel belirleyicilerine erişimini sağlamalı ve kapsamlı bir sağlık sistemi aracılığıyla hiçbir ayırımcılık olmadan herkes için ekonomik açıdan erişilebilir sağlık hizmetlerini güvence altına almalıdır.
Eğitim hakkı (Madde 13 ve Madde 14): Taraf Devletler, herkese eğitim hakkı tanır. Eğitim, insan kişiliğinin ve onurunun tam olarak gelişmesine ve insan haklarına ve temel özgürlüklere saygının güçlenmesine yönelik olmalıdır. Bu eğitim ayrıca herkesin özgürlükçü topluma etkili bir biçiminde katılmasını sağlayacak, bütün uluslar ve bütün ırksal, etnik ve dinsel gruplar arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu geliştirecek ve BM’in barışın korunması için yaptığı faaliyetlerini ilerletecek bir eğitim olmalıdır. Bu bağlamda herkese zorunlu parasız ilköğretim sağlanması devletlerin görevidir. Taraf devletler ayrıca herkesin ulaşabileceği bir orta öğretim ve yüksek öğretim sistemini de kurmak ve aşamalı olarak herkesin parasız yararlanmasına sunmak yükümlülüğündedir. İlk eğitimini tamamlayamamış veya bu eğitimi hiç alamamış olan kişiler, mümkün olduğu kadar temel eğitim almaya teşvik edilir veya bu eğitimi almaya mecbur tutulur. Her düzeydeki okul sistemlerinin geliştirilmesi aktif olarak sağlanmaya çalışılır, yeterli bir burs sistemi kurulur ve öğretmenlerin maddi koşulları sürekli olarak iyileştirilir.
Kültürel yaşama katılma hakkı (Madde 15): Taraf Devletler, herkese kültürel yaşama katılmak, bilimsel gelişmelerin nimetlerinden ve sonuçlarından yararlanmak, kendisinin yaratıcısı olduğu bilimsel, edebi ve sanatsal ürünlerden kaynaklanan maddi ve manevi menfaatlerin korunmasından yararlanmak hakkını tanır. Bu hakkın tam olarak gerçekleştirilmesi bilimin ve kültürün korunması, gelişmesi ve yayılması için gerekli tedbirleri alır.

Bu bilgilere göre, adil yargılanma hakkı düzenlenen alanlardan biri değildir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

BM’nin altı temel organı bulunmaktadır:
• Genel Kurul: Örgütün ana tartışma forumu olan Genel Kurul, üye ülkelerin tamamını kapsar. Genel Kurul, BM Antlaşması kapsamına giren herhangi bir konuyu ele alabilir ve üye ülkelere tavsiyede bulunur. Kurulda her üyenin bir oyu vardır.
• Güvenlik Konseyi: BM’nin temel kuruluş amaclarından olan uluslararası barış ve güvenliğin korunmasından sorumludur. Konseyin beş daimi üyesi olan ABD, Çin, Fransa, İngiltere ve Rusya’nın yanı sıra on geçici üyeden oluşur.
• Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC): Ekonomik ve Sosyal Konsey BM’nin ekonomik ve sosyal alanlardaki önceliklerini belirleyen ve çalışmalarını planlayan ana organdır. ECOSOC hakkında aşağıda ayrıntılı bilgi verilmiştir.
• Vesayet Konseyi: Görevi BM vesayeti altına alınmış olan 11 bölgenin kendi yönetimlerini oluşturmalarına ya da bağımsızlıklarını ilan etmelerine yardımcı olmaktır. Vesayet Konseyi, BM Antlaşmasının kendisine verdiği görevi tamamladığı için koşullar gerektirdiğinde yeniden başlamak üzere çalışmalarını 1994 yılında tatil etmiştir.
• Uluslararası Adalet Divanı: Hollanda’nın Lahey kentinde bulunan Uluslararası Adalet Divanı, BM’nin ana yargı organıdır. Devletler arasındaki yasal uyuşmazlıkları çözüme bağlar ve BM’ye ve BM’nin uzman kuruluşlarına görüş bildirir. Divan, her biri farklı bir ülkeden olmak üzere Genel Kurul ve Güvenlik Konseyi tarafından seçilen 14 yargıçtan oluşur.
• Sekretarya, Genel Sekreter ve BM’nin günlük çalışmalarını yürüten on binlerce uluslararası BM personelinden oluşur. Sekretaryanın yerine getirdiği görevler, BM’nin çözümü için çaba harcadığı sorunlar kadar çeşitlilik gösterir.

Buna göre, B seçeneğinde verilen organ BM'ye ait değildir.

Özerk bir yapıda olan bu 15 kuruluşun başlangıçta BM Sistemi içinde kurulmuş olmaları şart değildir. Ancak tümü BM Antlaşmasının 57. ve 63. maddeleri gereğince ECOSOC aracılığıyla BM Sistemine dahil edilmişlerdir. Bu kuruluşlardan sosyal politika ile ilgili olanlar aşağıda listelenmiştir:
• Uluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ): Çalışma koşullarının ve istihdam olanaklarının iyileştirilmesi için politikalar ve programlar geliştirir; çalışma yaşamına ilişkin uluslararası normları belirler.
• BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO): Tarımsal verimliliği ve gıda güvenliğini geliştirmek ve kırsal nüfusun yaşam standartlarını iyileştirmek için çalışır.
• BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO): Herkes için eğitim ve kültürel gelişim olanaklarının, dünyanın doğal ve kültürel mirasının korunmasının, bilimde uluslararası işbirliğinin, basın ve iletişim özgürlüğünün geliştirilmesi için çalışır.
• Dünya Sağlık Örgütü (WHO): BM Sistemi içinde sağlıkla ilgili konuları yönetmek ve koordine etmek yetkisi olan kuruluştur. WHO, küresel sağlık konularında liderlik yapmak, sağlık araştırma gündemini şekillendirmek, norm ve standartları belirlemek, kanıta dayalı politika seçeneklerini geliştirmek, ülkelere teknik destek sağlamak ve sağlık eğilimlerini izlemek ve değerlendirmekten sorumludur.
• Tarımsal Gelişme Uluslararası Fonu (IFAD): Gelişmekte olan ülkelerde gıda üretimini artırmak ve yoksulların beslenme düzeylerini yükseltmek için mali kaynaklar seferber eder.

Buna göre, Uluslararası Göç Örgütü bu örgütlerden biri değildir.

Zaman içinde bir grup haline gelerek Dünya Bankası Grubu (World Bank Group) adını alan kuruluşun bünyesinde beş ana kurum yer almaktadır.
• Uluslararası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası (IBRD), 1945 yılında kurulmuş olan ilk birimdir ve gelişmekte olan ülkelerin kamu sektörüne kredi açan bölümdür. Türkiye IBRD’ye 1947 yılında üye olmuştur.
• Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA) 1960 yılında kurulmuştur. Kişi başına gelir bakımından yoksulluk çizgisinin altında kalan ülkelere kredi açmaktadır. Bu ülkelere genel olarak sıfır faizli ve 35-40 yıl vadeli kredi kullandırmaktadır. Türkiye IDA’ya 1960 yılında katılmıştır.
• Uluslararası Finans Kurumu (IFC) 1956 yılında kurulmuştur. Bu birim, gelişmekte olan ülkelerde özel sektöre kredi açmak ve özel sektörün gelişmesini sağlamak ile görevlidir. Türkiye, bu Kuruma 1956 yılında katılmıştır .
• Çoktaraflı Yatırımlar Garanti Ajansı (MIGA) 1985 yılında kurulmuştur. Gelişmekte olan ülkelerde yapılacak yabancı yatırımlara, ticari olmayan (döviz transfer zorluğu, kamulaştırma, millileştirme, vb.) riskleri karşılamaya dönük güvenceler sağlamak ile görevli birim olarak tasarlanmıştır. Türkiye MIGA’ya 1988 yılında katılmıştır.
• Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi (ICSID) 1965 yılında kurulmuştur. Arabuluculuk ve hakemlik davalarına bakan bir organdır. Tahkim ve Uzlaşma Panellerine ilişkin kurallar geliştirmekte, uzlaştırma komisyonu olarak iş görmektedir. Türkiye bu Merkeze 1987 yılında katılmıştır.

Buna göre D seçeneğinde verilen kurum bu örgütlerden biri değildir.

Sanayi Devrimi’nin yarattığı büyük dönüşüm sonucunda, emeği ile geçinmek zorunda olan geniş kitleler için ortaya çıkan sorunlar, sosyal politika önlemlerinin doğuşunu da beraberinde getirmiştir. Söz konusu dönemin siyasal koşullarında Avrupa’nın sanayileşmiş ülkelerinde ortaya çıkan ilk sosyal politika düzenlemeleri ulusal düzeyde şekillenmiştir. Ulusal düzeyde sosyal politikanın gelişimi tedrici bir biçimde oluşmuş ve kapitalist birikim rejiminin özellikleri kapsamında süreç içerisinde yeni anlamlar kazanmıştır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Doğru cevap B şıkkıdır.