ULUSLARARASI SOSYAL POLİTİKA - Deneme Sınavı - 10

OECD bünyesinde 1976 tarihinde kabul edilen Uluslararası Yatırım ve Çok
Uluslu İşletmeler Bildirgesi (OECD, 2000) başlıklı belge, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının serbestleştirilmesini hedef alan OECD enstrümanlarından
biridir.

Türkiye ile UÇÖ arasındaki kurumsal ilişkiler, Türkiye’nin Uluslararası Çalışma
Konferansına gözlemci göndermesi ile 1927 yılında başlar. Türkiye’nin UÇÖ’ye üyeliği 1932 yılında gerçekleşmiştir. Türkiye’nin UÇÖ’nün üçlü yapısına uygun olarak
hükümet, işçi ve işveren temsilcilerinden oluşan bir delegasyonla UÇÖ faaliyetlerine katılımı ise 1946 tarihinde başlamıştır. Türkiye hükümet temsilcisi olarak UÇÖ
Yönetim Kurulu’nda 1948-51, 1954-57 ve 1996-99 dönemlerinde “Asıl Üye”, 1975-
78, 1987-90 ve 2002-05 dönemlerinde “Yardımcı Üye”, 2014-2017 döneminde “Asıl
Üye” sıfatıyla yer almıştır.

Türkiye, 2017 yılı itibariyle 189 uluslararası çalışma sözleşmesinden, aralarında temel çalışma haklarına ilişkin sekiz sözleşmenin de bulunduğu 60’ını onaylamıştır,  Bugün UÇÖ tüm kıtalarda ve farklı gelişme aşamalarındaki 80’i aşkın ülkede 700’den fazla teknik yardım programı yürütmektedir. Türkiye de UÇÖ’ye 85 yıllık üyeliği sürecinde bu teknik yardım programlarından yararlanmıştır.

1932-1945 döneminde Türkiye’nin UÇÖ ile ilişkileri son derece sınırlı olmuştur. Her şeyden önce 1946 yılına kadar işçi ve işveren örgütlerinin kurulmasının
hukuki dayanaklarının bulunmayışı nedeniyle Türkiye, üçlü yapıdaki UÇÖ faaliyetlerine yalnızca hükümet temsilcisi ile sembolik olarak katılmıştır.UÇÖ’de işçi ve işveren kesiminin temsil edilmemesi Türkiye’nin Örgütte etkisiz kalmasına yol açmıştır.

1932-1946 yılları arası UÇÖ’nün çok sayıda sözleşme benimsediği bir dönemdir. Bu dönemde UÇÖ 67 sözleşme onaylamış, 66 Tavsiye kararı almıştır. Türkiye
bu dönemde 67 UÇÖ sözleşmesi içinden yalnızca bir sözleşmeyi onaylamıştır.

Bütün sınırlılığına rağmen bu dönemde UÇÖ ile olan ilişkilerin Türkiye’deki çalışma mevzuatını ve sosyal politikaları etkilediğini de belirtmek gerekir.
Türkiye’nin daha örgüte katılmadığı dönemlerdeki çalışma mevzuatı üzerinde bile
UÇÖ’nün olumlu etkileri olduğu söylenebilir. 1924 tarihli Hafta Tatili Kanunu ile
1930 tarihli Umumi Hıfzısıhha Kanunu bu etkileşime örnek olarak gösterilmektedir

Bu dönem Türkiye’nin UÇÖ ile üçlü temsile dayalı kurumsal ilişkisinin başlaması
açısından önem taşır. 1946 yılından itibaren Türkiye’nin UÇÖ ile olan ilişkilerini
sınırlandıran unsurlarda bazı değişiklikler olduğunu görüyoruz. UÇÖ Konferanslarına hükümet temsilcilerinin yanı sıra işçi ve işveren
temsilcileri ile katılmıştır. Her ne kadar 1946-1952 yılları arasındaki işçi temsilcilerinin tam olarak örgütlü işçi hareketini temsil eden bir nitelik taşıdığı söylenemezse de, 1946 yılı öncesinin yalnızca hükümet temsilcisi ile UÇÖ Konferanslarına katılımından farklı bir durum söz konusudur. 1952 yılında Türkiye İşçi
Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ)’nun kurulmasından sonra ise katılımdaki işçi temsili, konfederasyon düzeyinde bir kurumsallık kazanmıştır.

1945 tarihinde Çalışma Bakanlığının kurulması, yine 1946
yılında İşçi Sigortaları Kurumunun kurulması, 1945 yılından itibaren sosyal güvenlik alanındaki yeni düzenlemelerle iş kazaları, meslek hastalıkları, analık, yaşlılık, hastalık, maluliyet ve ölüm sigortalarının yasalaşması, 1946 yılında İş ve İşçi
Bulma Kurumunun kurulması, 1950 yılından itibaren iş mahkemelerinin kurulması ve bireysel iş hukuku alanında getirilen yeni düzenlemeler, çalışma yaşamı
alanındaki belli başlı gelişmelerdir.

Türkiye 1946-1959 döneminde 11 UÇÖ sözleşmesini onaylamıştır. Bunlardan 80
sayılı sözleşmenin Örgütün statüsüne ilişkin olduğu göz önüne alınırsa, çalışma
normlarına ilişkin toplam 10 sözleşme onaylandığı

1960-1980 döneminde toplam 15 sözleşme onaylanmıştır. Çalışma normları ile
ilgili olmayan 116 sayılı Son Maddelerin Revizyonu sözleşmesini hariç tutarsak,
yılda 0,7 sözleşme onayı ile bu dönemin bir önceki 1946-1959 döneminden onay
oranı açısından farklı olmadığını görürüz. Türkiye’nin onayladığı toplam 27 sözleşmenin 1980 tarihine kadar onaylanan 153 UÇÖ sözleşmesine oranı ise yüzde
17,6’dır. Türkiye’nin bir önceki dönemde yüzde 10 olan onay oranının yükseldiği
görülmektedir.

Bu dönemde onaylanan Sözleşmeler listesinde dikkati çeken bir husus, 1992 ve
1994 yıllarında onaylanan sendikal haklara ve iş güvencesine ilişkin sözleşmelerin
(87, 151, 158) Türkiye’nin UÇÖ ile üyelik sürecinin başından beri uyguladığı iç
hukuka uygun sözleşmelerin onaylanması politikasının dışına çıkılarak onaylanmasıdır (Gülmez, 2000).

Uluslararası Çalışma Örgütü'nün sözleşme ve tavsiyelerin kabul edilen İngilizce ve Fransızca metinleri, resmi metinlerdir. Bu kural, 1919’dan beri değişmedi. Her iki metin, aynı ölçüde geçerlidir. Denetim organları, iki orijinal metin arasında çelişki bulunması durumunda, daha ileri ve geniş haklar içerdiğini düşündüğü sözleşme metnini temel almaktadır. Doğru cevap C'dir.

Protokol, bir sözleşmenin kısmen gözden geçirilmesine ilişkin bir belgedir. Sözleşmeler gibi, ilgili sözleşmeyi onaylayan devletin onayına açıktır. Protokol, UÇÖ’de çok sık başvurulan bir yöntem değildir. Esin kaynağı, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’dir. Beş sözleşmeye ilişkin protokol kabul edildi. Doğru cevap C'dir.

Sözleşmelerin onay koşulları, yürürlüğe girmesi, feshedilmesi, onayların üye devletlere bildirilmesi ve gözden geçirilmesi konuları, her sözleşmenin son maddelerinde yer alan benzer “tip kurallar” ile düzenlenmiştir. Son maddelerde, onay işleminin tesciline ve yapılması gereken başka işlemlere ilişkin kurallar da vardır. Buna göre; Genel Müdür, onayları kaydeder, tescil eder. Tescil tarihinden 12 ay sonra sözleşme uluslararası hukukta yürürlüğe girer. Doğru cevap D'dir.

Çalışma koşulları ve sosyal güvenlik ile ilgili teknik kurallar içeren sözleşmeler, doğal olarak çoğunluğu oluşturur. Sözleşmelerin esnekliği konusundaki tartışmalar, temelde bu kurallara ilişkindir. Kabul edilmesinde en çok itirazlarla karşılaşılan yeni kurallar (sözleşmeler), bu kümedekilerdir. Doğru cevap E'dir.

Bu dönem, 3. Ünitede gördüğümüz FB’nin kabul edilmesiyle başlar ve 1980’li yılların ortalarında (bazı yazarlara göre de Soğuk Savaş döneminin kapandığı 1989’da) sona erer. Anımsanacağı gibi bu dönemde; Soğuk Savaş ve sömürgecilikten çıkış süreci sonucunda, UÇÖ’ye üye devlet sayısı artarak katlandı. 1936’da 62 olan üye devlet sayısı, 1964’te 110’a ve 1989’da 150’ye yükseldi. UÇB görevlilerinin sayısı ve Örgüt’ün yıllık bütçesi de artmaya başladı. Teknik işbirliği, Örgüt’ün etkinlik- lerinin ayrılmaz parçasını oluşturdu. Yeni gereksinimlere uyarlanan programlar yerelleştirildi, eğitim ve araştırma etkinlikleri atılım kazandı. Doğru cevap D'dir.

Özellikle soğuk savaşın sona ermesini izleyen yıllarda kabul edilen sözleşme ve tavsiyeler göz önüne alındığında, kural üretme etkinliğinin 1980’li yılların ortalarından sonraki evresi “küreselleşmeye sosyal yanıt” niteliği taşır. 1998’de kabul edilen Bildirge de bunu belirtir. Bu dönemde, gecikerek de olsa, ekonomik küreselleşmenin yarattığı sosyal sorunlara uluslararası düzeyde çözüm getirmeye, esnek/atipik çalışma biçimleri ile kayıtdışı (informel) kesim çalıştırılanlarını korumaya yönelik kurallar üretildi. “Yumuşak hukuk” yaklaşımının ürünü belgelerin en önemli örneklerinden olan 1998 ve 2008 bildirgeleri kabul edildi. Doğru cevap E'dir.

Çalışmaya İlişkin Temel Haklar ve İlkeler İle İzlenmesi UÇÖ Bildirgesi, 18 Haziran 1998’de kabul edildi. Bildirge, UÇÖ’nün Soğuk Savaş sonrasında, özellikle 1994’ü izleyen yıllarda çeşitli organları çerçevesinde sürdürdüğü ekonominin ve ticaretin küreselleşmesine, yarattığı olumsuz sosyal sonuçlara verdiği bir yanıttır. Doğru cevap C'dir.

10 Haziran 2008 tarihinde, bir başka “yumuşak hukuk” belgesi olarak Hakça Bir Küreselleşme İçin Sosyal Adalet UÇÖ Bildirgesi kabul edildi.FB’den esinlenen 2008 Bildirgesi, üçlü yapı ilkesine dayalı Örgüt’ün anayasal ilke ve değerlerini bir kez daha doğruladı. UÇÖ’nün 1999’da kabul ettiği “insanca çalışma” paradigmasını kurumsallaştırdı. Doğru cevap A'dır.

Genel denetimin ilk biçimi, “onaylanmış” sözleşmeler için dönemsel raporlara dayalı olarak düzenli biçimde ve kendiliğinden işleyen denetimdir. İki aşamada, şu iki özel organca gerçekleştirilir: 1)  Sözleşme ve Tavsiyelerin Uygulanması Uzmanlar Komisyonu    (Uzmanlar Komisyonu) 2) Sözleşme ve Tavsiyelerin Uygulanması(Konferans Komisyonu/Uygulama Komisyonu/Aplikasyon Komitesi). Doğru cevap A'dır.