ULUSLARARASI SOSYAL POLİTİKA - Deneme Sınavı - 14

Üçlülük ilkesinin özünde, sendikal hak ve özgürlükler vardır. Sendika özgürlüğü, üçlü yapının onsuz olmaz bir koşuludur.  Sendika özgürlüğünün 1919’da kurucu belgede yer almasının bir nedeni de budur. Üçlülük ilkesi, “ulusal” temelli bir ilkedir. Üçlülük, ne Birleşmiş Milletler ailesi içinde, ne de başka bölgesel kuruluşlarda ve denetim sistemlerinde -örneğin Avrupa Sosyal Şartı denetim mekanizmasında benzeri olan bir ilkedir. Avrupa Birliği’nin kurumsal yapısı içinde de örneği yoktur. Örgüt’ün bu kuruluş ilkesi ve özelliği, Filadelfiya Bildirgesi ile onaylanıp pekiştirildi.

Üçlü yapı ilkesinin, UÇÖ’nün kuruluşundan beri “anayasal” nitelik taşıdığını biliyoruz. Anayasa’nın çeşitli maddelerinde ve Filadelfiya Bildirgesi’nde, üçlülük ilkesiyle ilgili aşağıdaki kurallara yer verilmiştir: • Anayasal organlardan ikisinde üçlü yapı öngörüldü (m. 3/1, m. 7/1), • Filadelfiya Bildirgesi, her ülkede, işçi (çalışan) ve işveren örgütlerinin ekonomik ve sosyal politikaların hazırlanmasında ve uygulanmasında işbirliği yapmasını öngördü (III/e), • Anayasa, her üyenin (hükümetin), sözleşmeleri yetkili makamlara sunduklarına ilişkin bilgiler ile onaylanan ve onaylanmayan sözleşmelere ilişkin raporları en çok temsil gücü olan çalışan ve işveren örgütlerine göndermesini öngördü (m. 23/2), • Anayasa, çalışan ve işveren örgütlerine, onayladıkları sözleşmeleri uygulamadıkları gerekçesiyle taraf devletlere yönelik yakınmalarda (şikâyetlerde) bulunma yetkisi tanıdı (m. 24).

2002 yılında, Üçlülük ve Sosyal Diyalogla İlgili Karar ile yeni bir düzenleme yapıldı. Kararda, Örgüt’ün kuruluşuyla yaşıt olan bu geleneksel ilke ve değerlerin, küreselleşme çağında yeniden ve istisnai bir önem kazandığı vurgulandı. Üçlülük ve sosyal diyaloğun, Örgüt’ün stratejik hedeflerinin ayrılmaz bir parçası olduğu belirtildi.

Üçlü danışma konusunda hukuksal yükümlülük doğurmaya yönelik ilk düzenleme, ancak 1976 yılında yapıldı: 144 sayılı Uluslararası Çalışma Kurallarına İlişkin Üçlü Danışmalar Sözleşmesi. Aynı yıl, sözleşmeyi tamamlayan 152 sayılı UÇÖ’nün Etkinliklerine İlişkin Üçlü Danışmalar Tavsiyesi de kabul edildi. Sözleşme, onaylayan devletler için, uluslararası çalışma kuralları konusunda ulusal düzeyde alınacak önlemlerin her biri için üçlü danışmalar yürütme ve gerçekleştirme yükümlülüğü getirdi. Türkiye, 144 sayılı sözleşmeyi 25 Şubat 1993 tarihinde onayladı. Aralık 2018’de, sözleşmeyi onaylayan devlet sayısı 144’tür.

UÇK, UÇÖ’nün en yüksek organıdır. Çalışma yaşamına ilişkin konular ile toplumsal sorunların tartışıldığı, uluslararası sosyal politikanın genel çizgileri konusunda görüşlerin dile getirildiği uluslararası bir forumdur. Uluslararası çalışma hukukunun temel kaynaklarını oluşturan sözleşme ve tavsiyeleri görüşür, kabul eder ve kendi içinden oluşturduğu denetim organları aracılığıyla uygulanmalarını izler. Örgüt bütçesini kabul eder. Yönetim Konseyi’ni seçer. Anayasa değişikliklerini görüşür ve kabul eder. Devletlerin Örgüt üyeliğine kabul ya da ret edilmesine karar verir.

YK’nin yapısının en önemli ve haklı eleştirilere konu olan özelliği, hükümet kanadının üyelerinin bir bölümünün “seçimsiz” olmasıdır. Örgüt’ün kuruluşundan beri, gelişmiş ülkelere seçimsiz üyelik ayrıcalığı tanınmıştır. Bu, I. Dünya Savaşı’nı kazanan ülkelerin savaşın meyvelerinden yararlanma isteğinin sonucudur ve YK’nin yapısında “oligarşik bir öğe” oluşturur (Bonvin, 1998: 115-116). Bununla, UÇK’nin oluşumunda gelişmişlik düzeylerine bakmaksızın, üye devletlere tanınan eşit temsil olanağı dengelenmek istenmiştir

Genel Müdür ve UÇB personelinin işlevleri, “münhasıran” uluslararası nitelik taşır. Bunun anlamı şudur: Hiçbir hükümetten ve yabancı makamdan talimat almazlar. Üye devletler, görevin uluslararası niteliğine saygı gösterir ve görevlerinin yerine getirilmesinde, onları etkilemeye çalışmazlar. Büro memur ve uzmanlarının bağımsızlığı ilkesi, 1946’da yapılan Anayasa değişikliğiyle sağlandı ve sürmektedir.

Kimileri üçlü yapı taşımayan Konferans komisyonları şunlardır:

• Öneri Komisyonu: 28+14+14 formülüne göre oluşturulan üçlü yapıda bir komisyondur. UÇK çalışmalarının programını düzenler, toplantı tarihini belirler ve gündemini saptar.

• Yetkileri Denetleme Komisyonu: 1+1+1 formülüne göre kurulur. UÇK’ye katılan delegelerin ve teknik danışmanların yetkilerini ve bu konudaki itirazları inceler.

• Konferans Redaksiyon Komitesi: Kabul edilen sözleşme ve tavsiyelerin redaksiyonunu yapar. UÇK delegesi ya da teknik danışman olmayan kişilerden seçilir. Üçlü yapıda değildir ve en az üç kişiden oluşur. 

• Maliye Komisyonu: Her devletten bir hükümet temsilcisi yer alır. Üçlü yapıda değildir. Örgüt bütçesinin onanmasına ilişkin kuralları ve benzeri mali konuları inceler.

• Konferans Komisyonu: Onaya ve raporlara dayalı genel denetim sisteminin üçlü yapıdaki en önemli organlarından biridir.

Uluslararası İleri Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi, 1965 yılında kuruldu. Kısa adı, Torino Merkezi’dir. Eğitim programları düzenleyen Merkez, teknik işbirliği alanında UÇB’nin uyguladığı eğitim programlarını yürütür.

UÇÖ sözleşme ve tavsiyeleri, kural olarak, çift tartışma yöntemiyle görüşülür ve kabul edilir. Çift tartışma, UÇK’nin gündemine yazılan sorunu (konuyu), üst üste iki yıl görüşüp tartışmasıdır. Ancak YK, UÇK gündemine yazdığı bir sorunun “tek tartışma” yöntemiyle görüşülmesine de karar verebilir. Bunun için özel bir ivedi durum olmalı ya da tek tartışmayı haklı gösteren başka koşullar bulunmalıdır. Tek tartışma yöntemine karar verilmesi durumunda da, UÇB kısa rapor ve soru kâğıdı hazırlar ve öngörülen süre içinde hükümetlere gönderilir. Hükümetler, en çok temsil yeteneği bulunan işçi ve işveren örgütlerine danışarak gerekçeli yanıtlarını iletir

Dar ve geniş anlamda sosyal politika tanımlamaları çerçevesinde genel anlamıyla sosyal politika, “toplumda ekonomik yönden güçsüz, bağımlı çalışan ve özel olarak bakım, gözetim gereksinimi duyan kesimlerin korunmalarını öngören kamusal politikalar kaynağıdır”. Başka bir açıdan sosyal politikayı “devletlerin insan gücünün korunması ve geliştirilmesine yönelik olarak aldıkları kararlar ve sürdürdükleri uygulamalar” olarak tanımlamak da mümkündür. Doğru cevap B'dir.

Ancak rekabetçi uluslararası sosyal piyasa yapısı içerisinde, ulusal sosyal politika önlemleri alan ülkelerin almayan ülkelerle rekabet şansının düşük ya da hiç olmaması sosyal politika önlemlerinin uluslararası niteliklere sahip olması ihtiyacını bir kez daha açığa çıkarmıştır. Ulusal sosyal politikaların uluslararası nitelik kazanmasında sadece uluslararası piyasada rekabet edebilirlik değil; barışın devamlılığına katkıda bulunma, ekonomik gelişmede sosyal ve insani amaçları dikkate alma gibi nedenler de etkili olmuştur. Uluslararası sosyal politikanın doğuşunda temel belirleyici unsurun rekabet eşitsizliğini önlemek isteği olduğunu söylemek mümkündür. Doğru cevap A'dır.

Uluslararası sosyal politikanın oluşmasında etkili olan gerekçeler ışığında uluslararası sosyal politika, “Ekonomik ve toplumsal bakımdan gereksinmesi olan kişi ve kümeleri korumak, piyasa ekonomisi kurallarının doğurduğu ve küreselleşmenin derinleştirdiği uluslararası barışı tehdit eden eşitsizlik, eğretilik ve güvencesizlikleri azaltmak ve ortadan kaldırmak amacıyla sosyal politikanın uluslararası yanlarını ve bunların oluşturdukları kuruluşları; bu kuruluşlar aracılığıyla ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeylerde izlenmesi gereken politikaları, bu politikaların  içereceği önlemleri ve bu önlemlerin uygulamaya konulması ile denetimini inceleyen bilim dalı” olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Çok çeşitli olması ve zaman içerisinde önem düzeylerinin değişmesiyle birlikte, uluslararası sosyal politikaların amaçları genel olarak beş başlık altında toplanır. Bunlar; uluslararası piyasada rekabet koşullarında eşitlik sağlamak, barışın devamlılığına katkıda bulunmak, sosyal adaleti sağlamak, ekonomik gelişmede sosyal ve insani amaçları dikkate almak ve uluslararası harekete öncülük etmek olarak sıralanabilir. Doğru cevap E'dir.

Sosyal politikanın ilk oluşumlarını 19. yüzyılın ilk yarısındaki İngiltere’de bulmak mümkündür. İngiltere’de çok fazla sayıda işçinin çalıştığı bir dokuma fabrikasına sahip olan Robert Owen sosyal politikaların ilk örneklerini kendi fabrikasında uygulamıştır. Doğru cevap E'dir.

Sosyal politikanın ilk ve biricik “uluslararası” kuruluşu, Uluslararası Çalışma Örgütü’dür (UÇÖ/ILO). Örgüt, kurulduğu 1919 yılından önceki neredeyse yüz yıla yaklaşan dönemde tanık olunan düşünsel ve eylemsel girişim ve gelişmeler ile ekonomik, siyasal ve sosyal etkenlerin sonucudur. Ancak, kuruluşunun hemen öncesinde, özellikle iki olay, anayasal ilke ve değerlere yön veren ideolojik yakla- şımlar üzerinde belirleyici rol oynadı: Savaş ve Bolşevik Devrimi.

UÇÖ, ne kendi öncesinde ne de sonrasında ve kuşkusuz günümüzde de, benzeri bulunmayan bir uluslararası kuruluştur. Gerek kurumsal yapısı, gerekse uluslararası kurallar üretme sistemi yönlerinden, kendine özgüdür.

UÇÖ’nün altı çizilmesi gereken bir başka özelliği de, bir “insan hakları kuruluşu” olmasıdır. İnsan haklarının “ikinci kuşak” olarak da bilinen “sosyal haklar” alanında uluslararası kurallar üretir. Kabul ettiği sözleşmelerin çok büyük bir bölümü, çalışmaya / emeğe ilişkin hakları güvenceye alır. UÇÖ’nün insan hakları kuruluşu yönü, özellikle 10 Mayıs 1944’te kabul edilen Filadelfiya Bildirgesi’nde açıkça görülür.

UÇÖ üyeliği, iki Savaş arasındaki dönemin siyasal koşullarından etkilendi. Üyelikten ayrılmalar ve katılımlar oldu. UÇÖ’ye üyelik, Versay Barış Antlaşması’nda düzenlenmişti. Buna göre, “Milletler Cemiyeti’nin ilk üyeleri, bu Örgütün de ilk üyeleri olacaktır ve Milletler Cemiyeti’ne üyelik, bu Örgüt’e üyeliği de getirecektir” (m. 387).

Barış Antlaşması’nı onaylayan 29 imzacı devlet, Örgüt’ün ilk üyeleri oldu. Ant- laşmayı onaylayarak MC gibi UÇÖ’nün de üyesi olan bu devletlere, Versay Barış Antlaşması’na katılmaya ve MC’ye üye olmaya çağrılan 13 devlet de eklendi. Böylece ilk üyelerin toplam sayısı 42’ye ulaştı.

MC’ye katılmayan Almanya ve Avusturya, 1919’da yapılan ilk UÇK toplantısında üyeliğe kabul edildi.

Türkiye, çağrı üzerine 18 Temmuz 1932 tarihinde Milletler Cemiyeti’ne üye olarak UÇÖ’ye üye olmuştur.