ULUSLARARASI POLİTİKA II

1990’lardan itibaren “küre” (globe) ve türevleri “küresel” (global), “küresellik”
(globality), “küreselleşme” (globalization), “küreselcilik” (globalism), “küreselleşme karşıtı hareket” (anti-globalization movement), “küresel ısınma” (global warming).

Dünya vatandaşlığı; bireyin ırk, cinisyet, dil, din, mezhep, etnisite ve milliyet gibi herhangi bir ayrımına tabi tutmadan tüm insanlara ve yaşadığı gezegene karşı
sorumluluk taşımasıdır.

Bilgisayar ve medya okuryazarlığı arttıkça kitle medyası (mass media) sönerken sosyal medya (social media) ön plana çıkmaktadır.

1648’te Otuz Yıl Savaşları’nı sonlandıran Münster ve Osnabrück Antlaşmalarıyla vücut bulan Westphalia Barışı’na kendi başlangıcının referansını veren uluslararası ilişkiler disiplininin ve uluslararası politikanın temelini oluşturan “ulus,” “ulus-devlet,” ve “uluslararası sistem” bir dönüşüm sürecindedir. Bu bağlamda dünyadaki yükselen etkileşim ve iş birliğine paralel artış gösteren entegrasyon sayesinde ortaya çıkan karşılıklı bağımlılık, Westphalia Barışı ile şekillenen ulus-devletin yaşam damarlarını oluşturan “egemenlik” ve “teritoryalite” boyutlarını törpülemekte hatta önemsizleştirmektedir.

Küreselleşme, kavram olarak sosyal bilimler literatürüne 1960’larda girmesine rağmen 1980’lerden sonra kazandığı popülerliğiyle bir yandan insanın tarihsel
göçebeliğinden hareketle insanlık tarihiyle eş tutulurken bir yandan da Coğrafî
Keşiflerle başlayan bir dünyanın her yerinin bilinirliğiyle, entegrasyonu ve artan
etkileşimi ifade etmektedir.

Zygmunt Bauman da küreselleşmenin sosyal hayat üzerindeki etkisi çerçevesinde göçebeliğin, yaşadığımız dünyanın genel karakterini yansıttığını ve belirsizlik duygusunun arttığı modernitenin kaotik devamı çağımızı da “sıvı modernite” (liquid modernity) olarak adlandırmaktadır.

Vladimir İliç Lenin’in Emperyalizm: Kapitalizmin En Yüksek Aşaması isimli kitabına referansla Marksist literatür kökenli “emperyalizm” kavramı küreselleşmenin yerine kullanılmaktadır.

Küreselleşme kavramını en çok popülerleştiren yazarlardan birisi hiç şüphesiz
Thomas L. Friedman’dır. Friedman’ın bu konudaki ilk çalışması Lexus ve Zeytin
Ağacı: Küreselleşmenin Geleceği, başlığından da anlaşılacağı üzere küreselleşmeyle ilintili farklı kavramların çatışmalarını dışa vurmaktadır.Friedman, kitaba da ismini veren, dünyanın bir bölümü daha iyi bir otomobil markası (Lexus) üretmek için daha gelişmiş teknolojiler üretmeye uğraşırken diğer bölümünün hangi zeytin
ağacının dikileceği toprağa kimin sahip olacağı konusundaki kavgasında dengenin nasıl bulunacağını sorgulamaktadır.

Chanda’ya göre Afrika’da başlayıp devam etmekte olan bu sıra dışı öykü, daha iyi bir hayat bulmak üzere hayati dürtüden kaynaklanan bir göç öyküsü olup yazarın seçtiği özellikle dört grup (tacirler, vaizler, maceraperestler ve savaşçılar) tarafından şekillendirilmektedir.

Tarihsel olarak Westphalia Barışı ile başlayan uluslararası sistemin yapıtaşı ulus-devleti bir siyasal birim olarak daha erken bir dönemde İtalyan şehir devletleriyle bile başlattığımızda; hem bu siyasî birimin hem de uluslararası sistemin gerçek anlamda ete kemiğe bürünmesi ancak Fransız Devrimi ile olmuştur.

Köklerini Antik Yunan’daki Sinoplu Diyojen’e kadar götürülebileceğimiz “kozmopolitanizm” fikrinin çağdaş temsilcileri de ulus-devletlerce belirlenen vatandaşlıkları ötesinde kendilerini “dünya vatandaşı” olarak adlandırabilmektedirler. Bu kavramın dillendirilişi bile vatandaşlık üzerinde tekel sahibi ulusdevlete karşı başlı başına bir meydan okumadır. Bunun da ötesinde biyolojik ve toplumsal cinsiyet, etnik, dinsel ve mezhepsel ulus-altı kimlikler ile ulusal kimlik yanında örneğin AB vatandaşlığı gibi bölgesel ulus-üstü kimlik ile bir de küresel kimlik oluşmaktadır. Böylece küreselleşme dünya vatandaşlığını hukuki değilse bile fiilen karşımıza çıkarmakta ve insanın yaşadığı dünyaya dair farkındalığını arttırdığı gibi en azından kendi türünü devam ettirebilmek için sorumluluk geliştirmesinin de önünü açmaktadır. Dünya vatandaşlığı; bireyin ırk, cinisyet, dil, din, mezhep, etnisite ve milliyet gibi herhangi bir ayrımına tabi tutmadan tüm insanlara ve yaşadığı gezegene karşı sorumluluk taşımasıdır. Yanıt B'dir.

Bilgisayar ve medya okuryazarlığı arttıkça kitle medyası (mass media) sönerken sosyal medya (social media) ön plana çıkmaktadır. Böyle bir dünyada kameralı ve internete bağlı cep telefonuna sahip herkes muhabire ve ücretsiz edinebilecekleri blog sayfalarıyla da bir köşeyazarına hatta sanat eleştirmenine veya teknolojik ürünler değerlendiricisine dönüşmektedir. Yanıt E'dir.

Küreselleşme, temelde her şeyi bireysel, toplumsal, yerel, ulusal ve bölgesel vasfından çıkarıp tüm dünyaya mal etme sürecidir. Bundan dolayı, küreselleşme konusunda sadece Uluslararası İlişkiler disiplini değil tüm sosyal bilim disiplinleri zengin bir literatür yarattığı için oldukça geniş bir tartışma alanı söz konusudur. Bir anlamda küreselleşme, epistemolojisiyle sosyal bilimlerde “disiplinlerarasılık” hatta “disiplinlerötesilik” yaratarak yeni bir ontolojik gerçeklik üretmiştir. Yanıt C'dir.

Küreselleşme sözcüğünün ilk kez 1951’de kullanıldığını iddia eden Merriam Webster sözlüğüne göre küreselleşme, özellikle serbest ticaret, sermayenin serbest akışı ve ucuz yabancı emek pazarlarına erişimin artışıyla şekillenen entegre olmuş küresel ekonomiyi betimlemektedir. Yanıt A'dır.

David Harvey, küreselleşmeyi “zaman-mekân sıkışması” olarak tanımlarken hayatın hızı mekânsal engelleri aşındırmakta ve eğlence gibi bazı hizmetler ile semboller adeta ışık hızıyla nakledilip zaman mekânı fethetmektedir. İşte böyle bir ortamda, Karl Marx ve Friedrich Engels’in 21 Şubat 1848’de yayımladıkları Komünist Parti Manifestosu’nda belirttikleri “katı olan her şey buharlaşıyor” ifadesi tam anlamını bulmaktadır. Yanıt D'dir.

Joseph S. Nye, Jr., uluslararası politikayı 1648 Westphalia Barışı’nın uluslararası örgütlenmenin hâkim biçimi olarak kutsadığı egemen teritoryal devletin sistemi olarak tanımlar ve üst bir otoritenin olmaması bakımından -kaotik değil- anarşik bulur. Westphalia Barışı ile kutsanan modern devletin teritoryalitesi, yeryüzünün kes/k/in sınırlarla belirlenmiş bir parçasını yönetmesidir. Bundan dolayı “devlet” kavramı yerine hatta sıklıkla coğrafi anlamı baskın olsa da siyasi çağrışımları da ihtiva eden “ülke kavramı kullanılmaktadır. Egemenlik ise bu yönetme hakkının mutlaklığını ve sınırlandırılmazlığını yani münhasır olmasını anlatır. Yanıt B'dir.

Küreselleşmeyi genelde Batı’nın özelde ABD’nin ekonomik, siyasal ve kültürel etkinliğinden hareketle “Amerikanlaşma,” “McDonaldslaşma” ve “Hollywoodlaşma” şeklinde Batı modernitesinin tüm dünyayı ele geçirmesi olarak tanımlamak küreselleşmeyi emperyalizmle bir tutmak kadar yaygındır. Halbuki küreselleşme Rönesans, Coğrafi Keşifler ve Aydınlanma eşliğinde ortaya çıkan Avrupa merkezli modernitenin farklı okuma ve pratiklerini mümkün kılarken alternatif moderniteler ve farklı küreselleşmeler gündeme gelmektedir. Yanıt D'dir.

Dünyayı geometrik bir şekil olan “küre” olarak algılamamıza katkısının ötesinde Coğrafi Keşifler, küreselleşmeyi anlamlı kılan en önemli dönemeçtir. İpek ve Baharat Yollarına alternatif şekilde 1492’de Kristof Kolomb’un Hindistan’a denizden daha kısa bir yol bulma ümidiyle çıktığı yolculuk Karayip sahillerine ulaşmasıyla sonuçlandığından aslında kendisi de yeni bir kıtaya ayak bastığının farkında değildi. Coğrafî Keşifler, XV. yüzyılın sonuna kadar bilinen Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarından oluşan kadim dünyanın ötesinde farklı coğrafyaları ve oralarda yaşayan insan, hayvan ve bitki topluluklarını ortaya çıkarmasıyla keşiften öte icat etkisi de yapmıştır. Özellikle yeni bulunan kıtalardan getirilen insanlara reva görülen muamele, aslında onların insan olmadığı şeklinde meşrulaştırılmaya çalışılırken bir anlamda insanın anlamı ve ne olması gerektiği hakkında Avrupa kökenli hümanizm farklı bir anlayışa girmiştir. Her keşif ya da icatta olduğu gibi kaşif ve/ya mucitler mekân ve eşya üzerindeki en azından isim koyma haklarından hareketle, yeni kıtaları isimlendirmekle kalmamış, haritalarını çıkartmışlar ve bunun da ötesinde kendilerini bu yeni toprakların hükümranları kılmışlardır. Elbette Coğrafi Keşiflerin erken döneminde oralara ulaşarak çeşitli zenginliklere kavuşmak iştiyakında olanların katliamlara varan eylemlerine de Kilise meşruiyet sağlamıştır. Yanıt B'dir.

Uluslararası politikanın temel amacı olan sınırları korumak da değişikliğe uğradığı gibi devletlerin toplumsal refahı sağlama ve artırma endişeleri giderek güvenlik endişelerinden daha ağır basmaktadır. Yanıt A'dır.

Küreselleşmeyi Japon iş dünyası terminolojisinden devşirdiği küreselleşme ve yerelleşmenin sentezi olarak “küyerelleşme” (glocalization) kavramından hareketle tanımlayan ilk sosyolog Roland Robertson’dur. Robertson’a göre, “Bir kavram olarak küreselleşme, hem dünyanın küçülmesine hem de bir bütün olarak dünya bilincinin güçlenmesine gönderme yapar”. Yanıt D'dir.