ULUSLARARASI POLİTİKA II

Uluslararası sistemde bölgeselleşme hareketleri 1950’lerden sonra önemli bir olgu olarak kendini göstermeye başlamıştır. Önce Avrupa’da yeşeren bölgeselleşme girişimleri daha sonra bütün dünyayı etkisi altına almıştır.

Uluslararası sistemde bölgelerin kesin sınırlarının belirlenememesinin en önemli nedeni elbette bölgeler arasındaki geçişkenliktir.

“Bölgeselleşme” (regionalization) kavramı bölgesel düzeyde devletler arasındaki iş birliği olgusunun fiilî gelişimini ifade eder.

Doğru cevap C şıkkıdır

Etki alanı yaratma veya etki alanını koruma çabası baskın devleti bölgesel politika izlemeye yöneltebilir ve diğer bölge devletlerinin sürece katılmasıyla bölgeselleşme olgusu ortaya çıkabilir.

Girşimlerin yoğunluğuna göre bölgeselleşme düzeyleri çeşitli bölgelere göre farklılıklar arz edebilmektedir. Basit düzeyde iş birliğinden siyasal alanda bütünleşmeye kadar çok farklı yoğunlukta bölgeselleşme girişimleri mevcuttur. Bunları en basit hâliyle üç ana başlık altında incelemek mümkündür:

Üye ülkeler arasında bir serbest ticaret alanı (STA) oluşturulmasıdır.

1989’da oluşturulan APEC de özellikle ekonomi alanına odaklanmış bir girişimdir.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Bölgeselleşme girişimlerinin son altmış yıl iki aşamada değerlendirilir.

İkincisi, 1980’lerin sonundan günümüze kadarki dönemdir. Bu yeni dönemde Soğuk Savaşın güvenlik merkezli bakış açısı ortadan kalkıp özellikle uluslararası ticarette rekabetin kızışmasıyla küreselleşme ivmelenirken bölgeselleşme farklı bir aşamaya geçmiştir. “Yeni bölgeselcilik” olarak da nitelendirilen bu yeni aşamada bölgeselleşmenin küresel ekonomik yönü ağır basarken bölgesel düzeyde süreç yeni güvenlik kaygıları ekseninde şekillenmeye başlamıştır.

Fas’ın 1988’de AET’ye tam üyelik başvurusunun reddedilmesi bu ülkenin Avrupa coğrafyası dışında yer alması gerekçesine dayandırılmıştır.

Türkiye coğrafya, din ve bazı kültürel noktalar itibarıyla Orta Doğu içinde değerlendirilebileceği gibi aynı zamanda yine coğrafya, ekonomik ve siyasal yapı ve bazı kültürel nitelikler yönüyle Avrupa’da da yer alan bir ülkedir. Başka  kriterler ekseninde Akdeniz bölgesinde yer alan bir ülke olarak da ele alınabileceği gibi Balkanlar alt-bölgesinde de konumlandırılabilir.

“Bölgeselcilik” kavramı, bölgesel düzeyde devletler arasındaki iş birliğini geliştirmeye çalışan siyasi girişimleri ifade eder. Bölgeselcilik, devletlerin
çeşitli alanlarda iş birliğinin geliştirilmesini teminen bölge düzeyinde öncülük ettiği resmi proje ve süreçlerdir.

Küreselcilik, beşeri ilişkilerin bütün dünyada birbiriyle bağlantılı hale getirilmesini amaçlayan ideal bir durumu açıklayan bir kavramdır.

Bölgesel örgüt; ortak amaçların gerçekleştirilebilmesi için ülkeler arasında bölgesel düzeyde sosyal, kültürel, ekonomik, siyasi veya güvenlik bağları yaratan
hükumetler arası anlaşmalar yoluyla oluşturulan resmi yapıdır.

Güvenlik bölgesel örgütleri daha dar kapsamlı olarak savunma alanında bölgesel işbirliği biçiminde ortaya çıkar. En önemli amacı dışarıdan gelebilecek çeşitli tehditlere karşı bölgenin ortak savunmasıdır. NATO, CENTO ve SEATO bu kapsamda ele alınabilecek bölgesel savunma örgütleridir. Ekonomik bölgesel örgütleri ise bölge düzeyinde çeşitli seviyelerde ekonomik bütünleşme
sağlanması, böylece bölgenin kalkınmasının ve refahının artırılması amacıyla
oluşturulur.

Bölgeselleşme girişimlerinde etkin olan diğer bir neden ise ortak kimlik, kültür
ve tarihtir. Ortak kimlik, aynı veya yakın tarihi geçmişe sahip, benzer veya
akraba etnisitelere dayanan, ortak inancı paylaşan, benzer kültürel nitelikleri taşıyan ve sonuçta bu noktalar çerçevesinde ortak kimlik anlayışı bulunan ülkelerdir.

Küreselleşme karşısında bölgeselleşmenin öncelikli olduğunu ileri süren görüşlerin dayandığı temel gerekçeler de şöyle özetlenebilir: Ülkelerle komşuları arasındaki değerler, gelenekler ve çıkarlar homojenliğine daha fazla eğilim gösterir. Bu yüzden coğrafi olarak dar ölçeklerde ve az sayıda ülke arasında
siyasal, ekonomik ve sosyal bütünleşme çok daha kolay elde edilebilir bir amaçtır. Diğer taraftan, bölgesel ekonomik iş birlikleri küresel rekabet ortamında taraflara daha fazla rekabet gücü kazandırmaktadır. Zira ölçek ekonomisi genişlemiştir ve üretim maliyetleri aşağıya çekilmiştir. Güvenlik boyutu itibarıyla bölgesel tehditler ülkeler açısından küresel tehditlere göre daha önceliklidir. Doğal olarak öncelikli tehdit bölgeselleşmeyi daha fazla teşvik etmektedir. Ayrıca bölgeselleşme eksenindeki bloklar arasında küresel ölçekte “güç dengesi”nin sağlanması daha kolaydır. Bölgesel ölçekte yönetim mekanizmaları kurmak daha kolay iken küresel ölçekte aynı mekanizmaları kurmak çok daha zordur.

Bölgesel bütünleşme düzeyi ülkeler arasında en çok ekonomik ve ticari alanda
ortaya çıkmaktadır ve kendi içinde pek çok aşaması vardır. Her şeyden önce bütünleşme kesinlikle bölgesel düzeyde çok taraflı bir anlaşmayla oluşturulur.