ULUSLARARASI POLİTİKA II

Bilimsel bir kavram olarak kullanılması ilk kez XIII. yüzyıldan itibaren Fransa’da ve XIV. yüzyıldan itibaren de İngiltere’de kullanılmaya başlanmıştır (Göztepe 2008: 20). Fransa’da Philippe de Beaumanoir kavramı ilk kez XIII. yüzyılda iktidar ilişkileri için kullanırken Kralı, egemen (souverain) ve krallık içindeki pozisyonunu da egemenlik (souverainete) olarak tanımlamıştır. Doğru cevap C'dir.

Bodin’e göre yetkiler; en üst düzeydeki memurların atanması ve yetkilerinin belirlenmesini, yasa koyma ve kaldırmayı, savaşa ve barışa karar vermeyi, yargıda nihai karar merci olmayı, ölüm cezalarını onaylamayı ve genel olarak cezalandırma ve ödüllendirmeyi kapsamaktadır (Quaritsch, 1806: 38). Doğru cevap D'dir.

Egemen, kendisinin üstünde sadece Tanrı’yı görüp bunun dışında kimseye bağlı olmayan güç demektir (Bodin, 1976: 21). Egemen, yasalarla başkalarına emirler verip bağlayıcı kararlar alabilir ama kendisi asla yasalara tabi olamaz. Doğru cevap E'dir.

Bodin gibi Hobbes’un egemenlik anlayışında da egemenlik bölünmez, devredilemez ve paylaşılamazdır. İktidarın tek meşru kaynağı, egemenliği kendisinde toplayan kral/prenstir. Hobbes da hukuka tabi olmayan egemenin yetkilerine rakip olabilecek herhangi bir ara ya da alt iktidarı ile hukuk sistemini kabul etmez (Klippel, 2004: 110). Doğru cevap A'dır.

Ekonomi odaklı uluslararası örgütlerin yaygınlaşması yine II. Düya Savaşı sonrası olmuştur. I. Dünya Savaşı sonrasında kurulan uluslararası sistemin dağılmasındaki en büyük etken, 1929’daki bugün bile “Büyük Buhran” olarak anılan ve New York Borsasının çöküşüyle küresel bir ekonomik krizin ortaya çıkmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Birincisi ÇUŞ, hükümetlerin politikalarını değiştirmesi için içerden ve dışarıdan medya, siyaset hatta uluslararası örgütler aracılığıyla baskı yollarını denemekte veya uluslararası hukuk aracılığıyla hükûmetleri etki/baskı altına almaya çalışmaktadır. İkincisi ÇUŞ, şirket merkezinin bulunduğu ülke aracılığıyla kendi aleyhlerine oluşan durumun çözülmesi için girişimde bulunmaktadırlar. Üçüncüsü, o ülke aleyhinde küresel yaptırım politikaları geliştirmekte veya var olan politikalara destek vermektedirler. Sonuncusu ise ÇUŞ, hükûmetlerinin kendi çıkarları doğrultusunda değişmesi veya dönüşmesi için suikastler de dahil olmak üzere birçok farklı yöntemi uygulayabilmektedirler. Doğru cevap E'dir.

Devletlerin egemenliklerini dönüştüren diğer bir etken ise küreselleşmeyle daha etkin hâle gelen Sivil Toplum Kuruluşlarıdır (STK’ler). STK’ler bireylerin gönüllülük ilkesi çerçevesinde ortak amaçları gerçekleştirmek üzere devletten herhangi bir ekonomik destek almadan ve böylece devletle bağı bulunmayan kuruluşlardır. STK’lerin ilgi alanları insan hakları, çevre sorunları, yoksullukla mücadele, hayvan hakları, sağlık sorunları ve hepsini burada sayamayacağımız birçok konuyu barındıran geniş bir yelpazeye sahiptirler. Doğru cevap E'dir.

Özellikle gelişmiş ülkeler ile gelişmekte olan ülkeler arasındaki dengesizliğin gün geçtikçe artmaya başlaması STK’lerin küreselleşmesinin asıl çıkış noktasıdır. Doğru cevap A'dır.

NATO’nun Gürcistan’ı üyeliğe dahil etme planları Rusya’yı tedirgin ve rahatsız etmiştir ve Rusya 2008’de Gürcistan’a askerî müdahalede bulunmuştur. Doğru cevap C'dir.

ABD, Rusya, Çin ve İsrail Uluslararası Ceza Mahkemesinin temeli olan 1998 Roma Anlaşması’nı imzalamaktan kaçınırlarken temel gerekçeleri egemenliklerinin zarara uğrayacağı vehmi olmuştur. Dünya siyasetine ve ekonomisine yön veren bu devletlerin adı geçen antlaşmayı imzalamaktan imtina etmeleri, küreselleşmenin devletlerin egemenlik algılarını dönüştürdüğünü göstermektedir. Doğru cevap E'dir.

Egemenlik, esasen siyasi bir kavram olarak kullanıldığı ilk andan bu yana betimleyici ya da açıklayıcı olmaktan çok gücü ve güç dengelerini meşrulaştırmak ya
da eleştirmek için kullanılmıştır (Koller, 1999: 232). Avrupa dillerinde ¨egemenlik¨ sözcüğünün ilk kullanılışı XII. yüzyıla rastlar. Zaten egemenlik, feodal dönemin toplumsal ve siyasal yapılanmasına karşı tepkinin bir ürünü olarak doğmuştur. Ancak bilimsel bir kavram olarak kullanılması ilk kez XIII. yüzyıldan itibaren Fransa’da ve XIV. yüzyıldan itibaren de İngiltere’de kullanılmaya başlanmıştır
(Göztepe 2008: 20). Fransa’da Philippe de Beaumanoir kavramı ilk kez XIII.
yüzyılda iktidar ilişkileri için kullanırken Kralı, egemen (souverain) ve krallık
içindeki pozisyonunu da egemenlik (souverainete) olarak tanımlamıştır. Ancak
Orta Çağ Avrupa’sında iktidarın dünyevi ve ilahi iktidar arasında bölünmesiyle
ortak kullanılan birden çok iktidarın mevcudiyeti, egemenlik kavramının neredeyse hep çoğul kullanılmasını gerektirmiştir. Buna bağlı bir diğer sonuç da egemenliğin hep belli bir alan ya da konuda ancak başka bir şey ile ilişkili bir nitelik
olarak açıklanabilmesidir (Klippel, 2004: 99). Egemenlik XVI. yüzyıldan itibaren
öncelikle mutlaklık, bölünmezlik, sınırsızlık ve devredilmezlik özellikleriyle dile
getirilmeye başlanmıştır. Bu bilgilere göre E seçeneği Egemenlik ilke ilgili olarak söylenemez.

Egemenlik, bir devletin otoritesini, otoritesinin yapısını ve bu otoritesini sınırları dâhilinde etkin bir biçimde kullanabilmesini ifade etmektedir. Egemenlik
hem kural koyma otoritesi hem de koyduğu kuralları uygulayabilme kapasitesidir
(Makler ve Ness, 2002: 827). Buna göre doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Stephen D. Krasner, egemenliğin farklı boyutlarına
dikkat çekmiş ve kavramı şu dörtlü bir tasnife tabi tutmuştur:
• İç egemenlik: Bir devlette kamu otoritesinin örgütlenmesi ve bu otoritenin
denetim mekanizmasına, kontrol gücüne sahip olması,
• Sınır ve karşılıklı bağımlılık egemenliği: Kamu otoritesinin sınır aşan hareketlerini de denetleyebilme kabiliyeti,
• Uluslararası hukuk egemenliği: Devletlerin birbirlerini tanımaya dayalı
egemenlik alanı,
• Westphalian egemenlik: Dış aktörlerin iç otorite konfigürasyonuna müdahale edememesi (Krasner, 1999: 3-5).

Buna göre C seçeneğinde verilen ifade bu tasniflerden biri değildir.

Egemenlik kavramını ilk kez ele alıp inceleyen düşünür Jean Bodin’dir. Bodin,
devletin var olması için gerekenin içte kişiler üzerinde sınırsız ve üstün, dışta da
bağımsız bir iktidar olduğunu belirtmiş ve bu gücün niteliğini ifade etmek için
egemenlik sözcüğünü kullanmıştır (Hakyemez, 2004: 29). Buna göre doğru yanıt E seçeneğidir.

Jean Bodin 1576’da yayımladığı ve haklı ününün kaynağı olan Six livres de la Republique (Cumhuriyetin
Altı Kitabı) isimli çalışmasından on yıl önce 1566’da Methodus ad Facilem Historiarum Cognitionem (Tarihin Kolay Bilgisi Yöntemi) isimli kitabında egemenlik
kavramıyla ilgili ilk düşüncelerini yayımlamış ve bu eser onun akademik dünyada
tanınmasını sağlamıştır (Göztepe, 2008: 27). Buna göre doğru yanıt A seçeneğidir.

Bodin’e göre yetkiler; en üst düzeydeki memurların atanması ve yetkilerinin belirlenmesini, yasa koyma ve kaldırmayı,
savaşa ve barışa karar vermeyi, yargıda nihai karar merci olmayı, ölüm cezalarını
onaylamayı ve genel olarak cezalandırma ve ödüllendirmeyi kapsamaktadır (Quaritsch, 1806: 38). Bodin bu yetki katalogu ile devlet gücünü betimlemeyi değil,
daha çok devletin yönetim biçimini ortaya koymayı amaçlamaktaydı. Buna göre para basma bunlardan biri değildir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Bodin egemenliğin uygulanmasını ve sahiplerini somut örneklerde incelemek
amacıyla devlet biçimlerini incelerken temelde de yalnızca monarşi, demokrasi
ve aristokrasiyi ele almıştır (Göztepe, 2008: 29) Buna göre monarşi, egemenliğin
tek bir kişide olduğu yönetim biçimidir. Demokraside ise halkın tamamı ya da
çoğunluğu egemenliğe sahiptir. Aristokraside küçük bir azınlık egemenliği elinde
tutarken halkın çoğunluğunu koyduğu yasalarla bağlamaktadır (Bodin, 1976: 47). Buna göre doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Hobbes da hukuka tabi olmayan egemenin yetkilerine rakip olabilecek herhangi bir ara ya da alt iktidarı ile hukuk sistemini kabul etmez
(Klippel, 2004: 110). Hobbes Leviathan isimli eserinde özellikle egemenin kendi
toprakları üzerindeki mutlak ve sorgulanamaz konumunu ele almıştır (Ağaoğulları, 2000: 55). Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir.

Egemenliğin temel unsuru olan devletin amacı güvenliktir. Bundan anlaşılması gereken devlet dediğimiz politik toplumun içinden çıktığı toplumu oluşturan kişilerin hem bireysel hem de kolektif olarak korunması, dolayısıyla da daha
mutlu bir yaşam sürmeleridir (Göztepe, 2008: 29). Devleti kurmak için insanların
bütün kudret ve güçlerini tek bir kişiye veya hepsinin iradesini oyların çokluğu
ile tek bir iradeye indirgeyecek bir heyete devretmeleri gerekmektedir. Herkes ortak barış ve güvenlikle ilgili işlerde bu kişi veya heyeti yapacağı ve/ya yaptıracağı
şeylerin amili olmayı kabul etmeli ve kendi iradesini o kişi veya heyetin iradesine
ve muhakemesine tabi kılmalıdır (Hobbes, 1976: 127). Hobbes’a göre insanlar,
bu yolla bir kişilikte gerçekten birleşirler ki tek bir kişilikte birleşmiş bu topluluk
devlet (Civitas) adını alır. Buna göre doğru yanıt E seçeneğidir.

Rousseau’ya göre egemenlik genel iradenin tecellisidir ve genel irade ise siyasi bedenden ibaret iradesiyle moral bir varlık olup her halükarda bütünün ve parçalarının korunması ile iyiliğe yönelen, yasaların kaynağı olan devletin tüm üyeleri için
haklı ve haksızı belirleyen bir kuraldır (Rousseau, 2006: 23). Buna göre doğru yanıt A seçeneğidir.