Küresel Siyaset ve İmkânları

Siyasetin doğası gereği amacı, bireyselden küresel düzeye kadar şiddeti sınırlamak ve mümkünse ortadan kaldırmaktır.

Terör örgütleri, sınırsızca faydalandıkları şiddeti kendi devletlerini kurduklarında -devlet olmanın gereği olarak sınırlandıracaklarını ifade etmektedirler.

Max Weber, devleti, “belirli sınırlar dâhilinde meşru şiddet tekeline sahip kurum” olarak tanımlar.

Ulus, devlet elinden çıkan bir kurgu olarak varlığını daha ziyade siyasal erkin onu yaşatmasına borçludur.

Devlet erkini ele geçiren etnisite, din, mezhep hatta cinsiyet mensuplarının daha avantajlı olmasıdır.

Ataerkil toplumların devlet örgütlenmesi ataerkil kaldıkça, kadınların hukuken veya fiilen bazı haklardan yoksun kalması gibi, hukuken değilse bile fiilen “ikinci sınıf vatandaş” olmalarıdır.

Uluslararası sistemin zaten baştan ulus-üstü bir şekilde evrilmesine yol açmıştır. 

Uluslararası sistemin söylem düzeyinde bile anarşik iken egemenliğin doğası gereği hiyerarşik olması, uluslararası sistemi de ontolojik olarak hep kırılgan kılmakla kalmamış, sistemin bedeni ve ruhu arasında hep bir uyuşmazlık olagelmiştir. Böylece uluslararası sistem küreselleştikçe anarşik değil bir hukuka tabiî ve sistem içindeki en
güçlü ülke ya da ülkelerin fiilen jandarmalığı çerçevesinde şekillenmektedir. Zaten “oligarşinin tunç kanunu” gereği uluslararası sistem de kendi seçkinlerini üretmiştir.

Bugünkü anlamda kullandığımız sınırlar, XIX. yüzyılda milliyetçiliğe paralel gelişen siyasi haritacılığın ana temasını oluşturmuştur. Öte yandan, bu kadar yatay ve dikey hareketliliğin yaşandığı bir dünyada “sınır” kavramının ne kadar anlamı kalabilir? Küreselleşmenin zaman ve mekanın fiziksel dayatmalarına meydan okuduğu bir dünyada “egemenlik,” “sınır” ve “teritoryalite” kavramları da dönüşmek durumundadır. 

Ulus-devlet öncesinde sınırlar sıklıkla değiştiğinden ve Batı’da feodalite ile Doğu’da Osmanlı dâhil İslam imparatorluklarındaki tımar sisteminde olduğu gibi aynı toprak parçasında hiyerarşik ama birden fazla egemenlik mümkün olabildiğinden, sınır bugünkü gibi kutsal bir fenomen değildi.

Sınır kavramını adeta buharlaştırmış, ulus-devletlerin sınırlarının her gün o kadar çok kez yasal yollarla aşılması veya yasadışı usullerle ihlal edilmesi, adeta kevgire dönen sınırların ortadan kalkmasa bile yaldızlarının dökülmesine neden olmuştur.

Yönetme eyleminin birden fazla özne tarafından gerçekleştirilmesini anlatmaktadır.

1960’larda başlayan ve tüm dünyayı etkisi altına alan bir dizi sosyo-politik olayla şekillenmiştir. 1960’ların ortalarında başlayan Hippilik ve ABD’nin Vietnam’dan çekilmesine dair protestoların şekillendirdiği karşı kültür (counter culture), 1968’teki Prag Baharı ve aynı yıl Paris’teki genel grev ve öğrenci eylemleri ile filizlenmiştir.

Devlet bürokrasilerini verimsiz kılan sorunları özel sektör pratikleriyle iyileştirilmesini savunmaktadır. Bu bağlamda verimlilik, şeffaflık, katılım ve etkinlik ideallerini gerçekleştirmek anlamında yönetişim müşteri odaklı, piyasa eğilimli, çıktı yönelimli yapısıyla yerinden yönetime önem vermektedir.

Yönetişimin katılımcılığa yaptığı vurgudur.

Mobilizasyon beraberinde esnekleşmeyi de getirmektedir. Bunun sonucunda ulus-devlet, vatandaşlarını daha iyi kontrol etmek için onları bu siyasal aygıtın ve iktidarının parçası kılmaktadır. Bir bakıma ulus-devletin kamu hizmetlerini sunarken siyasal iktidarının bir bölümünü vatandaşlarıyla paylaşmasıyla birlikte yönetişim yaygınlaşmıştır.

Küresel sorunlar karşısında artık yerel, ulusal ve bölgesel çözümler üretmek yerine üretilecek küresel çözümlerde tüm dünyanın paydaş olması gerekliliği her geçen gün daha da belirginleşmektedir.

Küreselleşme yönetimi daha fazla paydaşın katılımına açtığı için siyaseti de doğrudan demokratikleştirmektedir. Son dönemde Arap Baharı ile de perçinlendiği üzere her demokratikleşme talebi, birey ve toplumlar daha fazla bilgilendikçe ve örgütlülükleri daha arttıkça yönetimde yer alma veya paydaş olma talepleri de artmaktadır. Küreselleşme bir süreç olarak bireyler, şirketler, STK’ler, toplumlar, ve devletler arasında bir bağımlılık yarattıkça ve bu bağımlılık giderek artan, hızlanan ve derinleşen bir yön izlemesiyle katılımı ve demokratikleşmeyi
de beslemektedir. 

Ulus-devletin vatandaşlarının güvenliğini sağlamaya yönelik temel görevini yerine getirmesi; ulusal sınırları koruyan bir ordu, asayiş hizmetlerini sağlayan polis ve jandarmadan oluşan kolluk güçleri ile koordinasyonlu çalışan istihbarat
ağı ile sağlanabilir.

Bu dönüşümün temelinde, ulus-devletin Westphalian “münhasırlık” ilkesinden vazgeçerek ulusaltı, ulusüstü ve uluslararası birey ve örgütlerle egemenliği paylaşması yatmaktadır. Demokrasi ve insan haklarının II. Dünya Savaşı sonrası popülerleşerek önem kazanmasıyla, vatandaşların devletleri karşısındaki haklarının nicelik ve niteliğinin artması da bu süreçte etkili olmuştur.