ULUSLARARASI POLİTİKA II - Deneme Sınavı - 6

Devletlerin egemenliklerini dönüştüren diğer bir etken ise küreselleşmeyle daha etkin hâle gelen Sivil Toplum Kuruluşlarıdır (STK’ler). STK’ler bireylerin gönüllülük ilkesi çerçevesinde ortak amaçları gerçekleştirmek üzere devletten herhangi bir ekonomik destek almadan ve böylece devletle bağı bulunmayan kuruluşlardır. STK’lerin ilgi alanları insan hakları, çevre sorunları, yoksullukla mücadele, hayvan hakları, sağlık sorunları ve hepsini burada sayamayacağımız birçok konuyu barındıran geniş bir yelpazeye sahiptirler. Doğru cevap E'dir.

Özellikle gelişmiş ülkeler ile gelişmekte olan ülkeler arasındaki dengesizliğin gün geçtikçe artmaya başlaması STK’lerin küreselleşmesinin asıl çıkış noktasıdır. Doğru cevap A'dır.

NATO’nun Gürcistan’ı üyeliğe dahil etme planları Rusya’yı tedirgin ve rahatsız etmiştir ve Rusya 2008’de Gürcistan’a askerî müdahalede bulunmuştur. Doğru cevap C'dir.

ABD, Rusya, Çin ve İsrail Uluslararası Ceza Mahkemesinin temeli olan 1998 Roma Anlaşması’nı imzalamaktan kaçınırlarken temel gerekçeleri egemenliklerinin zarara uğrayacağı vehmi olmuştur. Dünya siyasetine ve ekonomisine yön veren bu devletlerin adı geçen antlaşmayı imzalamaktan imtina etmeleri, küreselleşmenin devletlerin egemenlik algılarını dönüştürdüğünü göstermektedir. Doğru cevap E'dir.

Egemenlik, esasen siyasi bir kavram olarak kullanıldığı ilk andan bu yana betimleyici ya da açıklayıcı olmaktan çok gücü ve güç dengelerini meşrulaştırmak ya
da eleştirmek için kullanılmıştır (Koller, 1999: 232). Avrupa dillerinde ¨egemenlik¨ sözcüğünün ilk kullanılışı XII. yüzyıla rastlar. Zaten egemenlik, feodal dönemin toplumsal ve siyasal yapılanmasına karşı tepkinin bir ürünü olarak doğmuştur. Ancak bilimsel bir kavram olarak kullanılması ilk kez XIII. yüzyıldan itibaren Fransa’da ve XIV. yüzyıldan itibaren de İngiltere’de kullanılmaya başlanmıştır
(Göztepe 2008: 20). Fransa’da Philippe de Beaumanoir kavramı ilk kez XIII.
yüzyılda iktidar ilişkileri için kullanırken Kralı, egemen (souverain) ve krallık
içindeki pozisyonunu da egemenlik (souverainete) olarak tanımlamıştır. Ancak
Orta Çağ Avrupa’sında iktidarın dünyevi ve ilahi iktidar arasında bölünmesiyle
ortak kullanılan birden çok iktidarın mevcudiyeti, egemenlik kavramının neredeyse hep çoğul kullanılmasını gerektirmiştir. Buna bağlı bir diğer sonuç da egemenliğin hep belli bir alan ya da konuda ancak başka bir şey ile ilişkili bir nitelik
olarak açıklanabilmesidir (Klippel, 2004: 99). Egemenlik XVI. yüzyıldan itibaren
öncelikle mutlaklık, bölünmezlik, sınırsızlık ve devredilmezlik özellikleriyle dile
getirilmeye başlanmıştır. Bu bilgilere göre E seçeneği Egemenlik ilke ilgili olarak söylenemez.

Egemenlik, bir devletin otoritesini, otoritesinin yapısını ve bu otoritesini sınırları dâhilinde etkin bir biçimde kullanabilmesini ifade etmektedir. Egemenlik
hem kural koyma otoritesi hem de koyduğu kuralları uygulayabilme kapasitesidir
(Makler ve Ness, 2002: 827). Buna göre doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Stephen D. Krasner, egemenliğin farklı boyutlarına
dikkat çekmiş ve kavramı şu dörtlü bir tasnife tabi tutmuştur:
• İç egemenlik: Bir devlette kamu otoritesinin örgütlenmesi ve bu otoritenin
denetim mekanizmasına, kontrol gücüne sahip olması,
• Sınır ve karşılıklı bağımlılık egemenliği: Kamu otoritesinin sınır aşan hareketlerini de denetleyebilme kabiliyeti,
• Uluslararası hukuk egemenliği: Devletlerin birbirlerini tanımaya dayalı
egemenlik alanı,
• Westphalian egemenlik: Dış aktörlerin iç otorite konfigürasyonuna müdahale edememesi (Krasner, 1999: 3-5).

Buna göre C seçeneğinde verilen ifade bu tasniflerden biri değildir.

Uluslararası finans; döviz kurlarının ekonomilere etkisi, uluslararası sermaye hareketleri, sermaye ve borç akışı, finansal krizlerin uluslararası nitelik kazanması gibi konular yoluyla uluslararası politikayı ve ülkelerin dış politikasını ciddi olarak etkilemektedir. Çünkü uluslararası finansal sistemi idare etmek ve istikrarın sağlanması çok karmaşık müzakere süreçlerini gerektirmektedir. Bunun sonucu olarak da finansal konular politik bir karakter kazanmıştır. Finansal piyasayı düzenleme konusunda devlet ve özel sektör arasındaki etkileşim ve uluslararası niteliği UEP tarafından mercek altına alınmıştır. Ekonomilerdeki istikrarsızlığın diğer ülke ekonomilerini ve uluslararası politikayı olumsuz etkilemesini, bir ülkedeki enflasyonun uluslararası ekonomik sistemde yayılmasını önlemek amacıyla II. Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan IMF, bugün küresel ölçekteki ekonomik ve siyasi düzenin temel yapı taşlarından biridir. IMF, özellikle kriz zamanlarında ödemeler dengesi zorluğu çeken üye ülkelere borç vermektedir. Diğer yandan borçlanma hem devletlerin dış politikasını doğrudan etkilemekte hem de kimi durumlarda 1980’lerde olduğu gibi uluslararası politikada ciddi sorunlar üretebilmektedir.

Egemenlik kavramını ilk kez ele alıp inceleyen düşünür Jean Bodin’dir. Bodin,
devletin var olması için gerekenin içte kişiler üzerinde sınırsız ve üstün, dışta da
bağımsız bir iktidar olduğunu belirtmiş ve bu gücün niteliğini ifade etmek için
egemenlik sözcüğünü kullanmıştır (Hakyemez, 2004: 29). Buna göre doğru yanıt E seçeneğidir.

Jean Bodin 1576’da yayımladığı ve haklı ününün kaynağı olan Six livres de la Republique (Cumhuriyetin
Altı Kitabı) isimli çalışmasından on yıl önce 1566’da Methodus ad Facilem Historiarum Cognitionem (Tarihin Kolay Bilgisi Yöntemi) isimli kitabında egemenlik
kavramıyla ilgili ilk düşüncelerini yayımlamış ve bu eser onun akademik dünyada
tanınmasını sağlamıştır (Göztepe, 2008: 27). Buna göre doğru yanıt A seçeneğidir.

Bodin’e göre yetkiler; en üst düzeydeki memurların atanması ve yetkilerinin belirlenmesini, yasa koyma ve kaldırmayı,
savaşa ve barışa karar vermeyi, yargıda nihai karar merci olmayı, ölüm cezalarını
onaylamayı ve genel olarak cezalandırma ve ödüllendirmeyi kapsamaktadır (Quaritsch, 1806: 38). Bodin bu yetki katalogu ile devlet gücünü betimlemeyi değil,
daha çok devletin yönetim biçimini ortaya koymayı amaçlamaktaydı. Buna göre para basma bunlardan biri değildir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Bodin egemenliğin uygulanmasını ve sahiplerini somut örneklerde incelemek
amacıyla devlet biçimlerini incelerken temelde de yalnızca monarşi, demokrasi
ve aristokrasiyi ele almıştır (Göztepe, 2008: 29) Buna göre monarşi, egemenliğin
tek bir kişide olduğu yönetim biçimidir. Demokraside ise halkın tamamı ya da
çoğunluğu egemenliğe sahiptir. Aristokraside küçük bir azınlık egemenliği elinde
tutarken halkın çoğunluğunu koyduğu yasalarla bağlamaktadır (Bodin, 1976: 47). Buna göre doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Hobbes da hukuka tabi olmayan egemenin yetkilerine rakip olabilecek herhangi bir ara ya da alt iktidarı ile hukuk sistemini kabul etmez
(Klippel, 2004: 110). Hobbes Leviathan isimli eserinde özellikle egemenin kendi
toprakları üzerindeki mutlak ve sorgulanamaz konumunu ele almıştır (Ağaoğulları, 2000: 55). Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir.

Egemenliğin temel unsuru olan devletin amacı güvenliktir. Bundan anlaşılması gereken devlet dediğimiz politik toplumun içinden çıktığı toplumu oluşturan kişilerin hem bireysel hem de kolektif olarak korunması, dolayısıyla da daha
mutlu bir yaşam sürmeleridir (Göztepe, 2008: 29). Devleti kurmak için insanların
bütün kudret ve güçlerini tek bir kişiye veya hepsinin iradesini oyların çokluğu
ile tek bir iradeye indirgeyecek bir heyete devretmeleri gerekmektedir. Herkes ortak barış ve güvenlikle ilgili işlerde bu kişi veya heyeti yapacağı ve/ya yaptıracağı
şeylerin amili olmayı kabul etmeli ve kendi iradesini o kişi veya heyetin iradesine
ve muhakemesine tabi kılmalıdır (Hobbes, 1976: 127). Hobbes’a göre insanlar,
bu yolla bir kişilikte gerçekten birleşirler ki tek bir kişilikte birleşmiş bu topluluk
devlet (Civitas) adını alır. Buna göre doğru yanıt E seçeneğidir.

Rousseau’ya göre egemenlik genel iradenin tecellisidir ve genel irade ise siyasi bedenden ibaret iradesiyle moral bir varlık olup her halükarda bütünün ve parçalarının korunması ile iyiliğe yönelen, yasaların kaynağı olan devletin tüm üyeleri için
haklı ve haksızı belirleyen bir kuraldır (Rousseau, 2006: 23). Buna göre doğru yanıt A seçeneğidir.

Klasik marksizmin kapitalizmin işleyişinde ortaya çıkacak ve sistemi işlemez hâle getirecek çelişkilere ilişkin beklentisi ve ardından sanayileşmiş toplumlarda işçi devrimlerinin olacağı umudu gerçeğe dönüşmemiştir. Sanayileşmiş toplumlarda devrimin ortaya çıkmamasının nedenini Lenin ‘emperyalizm kuramı’ ile açıklamıştır. Buna göre, sanayileşmiş ülkeler hammadde temini ve mamul ürünlerin pazarlanması amacıyla dünyanın az gelişmiş ülkelerini sömürgeleştirmişlerdir. Sömürge mantığı ham maddenin değerinden düşük bedelle alınması, hatta el konulması, ürünlerin ise değerinden fahiş kârlarla satılmasına dayanmaktadır. Bu yolla dünyanın geri kalan bölgelerinden sanayileşmiş ülkelere ciddi bir refah transferi sağlanmıştır. Aktarılan bu refahın bir kısmı sanayileşmiş ülkelerdeki işçilerin sosyal ve ekonomik durumlarının iyileştirilmesinde kullanılmıştır. Böylece sanayileşmiş ülkelerde ortaya çıkacak çelişki ötelenmiş ve devrimi gerçekleştirmesi beklenen işçiler de satın alınmıştır

Ekonomi ve politika kavramları birlikte literatürde ilk kez ‘ekonomi politik’ olarak Aristo tarafından, devlet giderlerinin karşılanması amacıyla vergilendirme olgusunu tanımlamak için kullanılmıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Uluslararası ekonomi politik (UEP) yaklaşımlar özünde devletin ve piyasanın ulusal sınırlar ötesindeki etkileşimlerinin analizine dayanmaktadır (Walter ve Sen, 2009: 8). UEP piyasa ve ekonomik büyümenin siyasi yansımaları, ulusal ve uluslararası toplumun değişimi ile piyasaların savaş ve barış dönemlerindeki etkileşimi gibi sorunlara cevap bulunmaya çalışılır.

Uluslararası politikayı ekonomiye öncelikli kabul edip ikincisini birincisi için bir araç olarak gören merkantilizm, ekonomik milliyetçilik ve korumacılık genel anlamda neorealizm başlığı altında incelenebilir. Bunların temel varsayımları büyük ölçüde örtüşürken hepsinin ortak noktası devletin piyasaya önceliği, ayrıca uluslararasında da politikanın ekonomiye üstünlüğüdür. Buna göre, piyasa devlet çıkarlarına hizmet etmeli ve ekonomi devletin siyasi amaçları doğrultusunda yönlendirilmelidir. Ulusal ekonominin organizasyonu ulusal güvenlik konularıyla tutarlı ilerlemeli ve devlet ekonomiyi çıkarları doğrultusunda şekillendirmelidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Merkantilist (neorealist/ekonomik milliyetçi/korumacı) yaklaşımlara karşı Adam Smith’in öne sürdüğü görüşler liberal UEP yaklaşımın dayandığı temel varsayımları oluşturur. Smith, bir toplumun refahının sahip olunan altın rezerviyle değil üretim ve ekonomik büyümeyle ölçülmesi gerektiğini savunmuştur. Ekonomik büyüme de ancak minimum seviyede devlet müdahalesine maruz kalan serbest piyasayla mümkün olacaktır.