ULUSLARARASI POLİTİKA II - Deneme Sınavı - 12

Westphalian egemenlik anlayışı uyarınca uluslararası toplumda her devlet irade özerkliği ile hareket eden ve karar veren bir hukuk öznesidir.

İç egemenlik, bir devlette kamu otoritesinin örgütlenmesi ve bu otoritenin denetim mekanizmasına, kontrol gücüne sahip olmasıdır.

Egemenlik kavramını ilk kez ele alıp inceleyen düşünür Jean Bodin’dir. Bodin, devletin var olması için gerekenin içte kişiler üzerinde sınırsız ve üstün, dışta da bağımsız bir iktidar olduğunu belirtmiş ve bu gücün niteliğini ifade etmek için egemenlik sözcüğünü kullanmıştır.

Thomas Hobbes Leviathan isimli eserinde özellikle egemenin kendi toprakları üzerindeki mutlak ve sorgulanamaz konumunu ele almıştır.

Ekonomi odaklı uluslararası örgütlerin yaygınlaşması yine II. Düya Savaşı sonrası olmuştur. I. Dünya Savaşı sonrasında kurulan uluslararası sistemin dağılmasındaki en büyük etken, 1929’daki bugün bile “Büyük Buhran” olarak anılan ve New York Borsasının çöküşüyle küresel bir ekonomik krizin ortaya çıkmasıdır. Böyle bir krizi engelleyecek ve/ya sonlandıracak hazırlıkları veya kapasiteleri bulunmayan devletlerin ekonomileri kısa sürede çökmüştür.

ÇUŞ’lar kendilerine ait işletme stratejilerini uygularlar ve kendileri için en önemli konu, yatırım yaptıkları ülkelerin istikrarıdır. Bu istikrarın gerçekleşmesi için ÇUŞ, ekonomik veya siyasi birçok girişimde bulunurlar.

ÇUŞ, devletlerden özerk bir yapı elde edebilmekte ve merkezlerinin bulunduğu
ülkelerde etkin bir nüfuza sahip olabilmektedirler. Asıl sorun devletlerin  egemenliklerini kullanarak bu şirketlerin manevra alanını daraltan veya zarara uğratan politikalar izlemeye başladığında karşımıza çıkmaktadır. ÇUŞ, bu politikaları engelleyebilmek için farklı yöntemlere başvurabilmektedirler. Birincisi ÇUŞ, hükûmetlerin polikalarını değiştirmesi için içeriden ve dışarıdan medya, siyaset hatta uluslararası örgütler aracılığıyla baskı yollarını denemekte veya uluslararası hukuk aracılığıyla hükûmetleri etki/baskı altına almaya çalışmaktadır. İkincisi ÇUŞ, şirket merkezinin bulunduğu ülke aracılığıyla kendi aleyhlerine oluşan durumun çözülmesi için girişimde bulunmaktadırlar. Üçüncüsü, o ülke aleyhinde küresel yaptırım politikaları geliştirmekte veya var olan politikalara destek vermektedirler. Sonuncusu ise ÇUŞ, hükûmetlerinin kendi çıkarları doğrultusunda değişmesi veya dönüşmesi için suikastler de dâhil olmak üzere birçok farklı yöntemi uygulayabilmektedirler.

Küreselleşme, devletlerin egemenliklerinin aşındığına dair güçlü bir “farkındalık” oluşturmakta ve aynı zamanda bir ayrışmayı da belirtmektedir. Örneğin ABD, Rusya, Çin ve İsrail Uluslararası Ceza Mahkemesinin temeli olan 1998 Roma Anlaşması’nı imzalamaktan kaçınırlarken temel gerekçeleri egemenliklerinin zarara uğrayacağı vehmi olmuştur.

1890’da Marshall’ın Ekonominin İlkeleri kitabının
yayımlanmasıyla liberal ekonomistler de ekonomi politik kavramını kullanmaya
başlamıştır.

Ekonomi ve politika kavramları birlikte literatürde ilk kez ‘ekonomi politik’ olarak Aristo tarafından, devlet giderlerinin karşılanması amacıyla vergilendirme olgusunu tanımlamak için kullanılmıştır

UEP’de devletler arası ilişkilerde siyasi konuları önceleyen, ekonomik konuları
ise ikinci sınıf gören realist yaklaşımlara bir tepki de vardır. Strange’e göre küresel ekonominin karakter ve dinamiğinin açıklanmasında ‘güç’ merkezde yer alır. Böylece UEP ekonomik faaliyetlerle artırılan zenginlik ve siyasi faaliyetlerle artırılan güç arasında doğrudan bir bağ kurarak, zenginliğin ve gücün birbirlerini karşılıklı beslediğini gösterir. Her ne kadar bir sonraki bölümde incelenecek olan UEP içindeki yaklaşımlarda iki olgudan birinin diğerine üstünlüğü varsayılsa da aslında devletlerin güç ve zenginlik
arayışları eş zamanlı olmaktadır

Rousseau toplum sözleşmesi kuramıyla bireylerin devlet kurmalarındaki temel fikri ve bu sözleşmeden doğan yurttaşlık, halk ve egemen gibi statüleri açıklamaya çalışmıştır.

Egemenlik, bir devletin otoritesini, otoritesinin yapısını ve bu otoritesini sınırları dâhilinde etkin bir biçimde kullanabilmesini ifade etmektedir. Egemenlik hem kural koyma otoritesi hem de koyduğu kuralları uygulayabilme kapasitesidir. Bu hâliyle egemenlik; yasal ve politik otoritenin yerini, politik gücün kullanımını ve uluslararası düzeyde politik toplumun bağımsız statüsünü tanımlayan, kural koyanlar ile bu kurallara uyanlar arasındaki ilişkiyi açıklayan bir kavramdır. Yanıt B'dir.

Neorealistler, klasik realistlerin temel varsayımlarını takip etmiş ancak çağdaş
ekonomilerin devleti etkilediğini de kabul etmişlerdir

Egemenliğin temel özelliklerinden birisi onun bir otorite ilişkisi olmasıdır. Otorite ise “A’nın B’den kendisini izlemesini istediği ve B’nin bunu razı olarak gerçekleştirdiği bir sosyal ilişki”yi açıklamaktadır. Bu nedenle otorite, bir aktör tarafından çıkarılan ve bir ikincisi tarafından itaat edilmesi beklenen emirler olarak karakterize edilmektedir. Yanıt C'dir.

Stephen D. Krasner, egemenliğin farklı boyutlarına dikkat çekmiş ve kavramı şu dörtlü bir tasnife tabi tutmuştur:

• İç egemenlik: Bir devlette kamu otoritesinin örgütlenmesi ve bu otoritenin denetim mekanizmasına, kontrol gücüne sahip olması, 

• Sınır ve karşılıklı bağımlılık egemenliği: Kamu otoritesinin sınır aşan hareketlerini de denetleyebilme kabiliyeti,

• Uluslararası hukuk egemenliği: Devletlerin birbirlerini tanımaya dayalı egemenlik alanı,

• Westphalian egemenlik: Dış aktörlerin iç otorite konfigürasyonuna müdahale edememesi. 

Yanıt E'dir.

Egemenlik kavramını ilk kez ele alıp inceleyen düşünür Jean Bodin’dir. Bodin, devletin var olması için gerekenin içte kişiler üzerinde sınırsız ve üstün, dışta da bağımsız bir iktidar olduğunu belirtmiş ve bu gücün niteliğini ifade etmek için egemenlik sözcüğünü kullanmıştır. Jean Bodin 1576’da yayımladığı ve haklı ününün kaynağı olan Six livres de la Republique (Cumhuriyetin Altı Kitabı) isimli çalışmasından on yıl önce 1566’da Methodus ad Facilem Historiarum Cognitionem (Tarihin Kolay Bilgisi Yöntemi) isimli kitabında egemenlik kavramıyla ilgili ilk düşüncelerini yayımlamış ve bu eser onun akademik dünyada
tanınmasını sağlamıştır. Yanıt E'dir.

Merkantilist (neorealist/ekonomik milliyetçi/korumacı) yaklaşımlara karşı Adam
Smith’in öne sürdüğü görüşler liberal UEP yaklaşımın dayandığı temel varsayımları oluşturur.

Hobbes’un egemenlik anlayışında da egemenlik bölünmez, devredilemez ve paylaşılamazdır. İktidarın tek meşru kaynağı, egemenliği kendisinde toplayan kral/prenstir. Hobbes da hukuka tabi olmayan egemenin yetkilerine rakip olabilecek herhangi bir ara ya da alt iktidarı ile hukuk sistemini kabul etmez. Hobbes Leviathan isimli eserinde özellikle egemenin kendi toprakları üzerindeki mutlak ve sorgulanamaz konumunu ele almıştır. Yanıt D'dir.

Rousseau’ya göre egemenlik genel iradenin tecellisidir ve genel irade ise siyasi bedenden ibaret iradesiyle moral bir varlık olup her halükarda bütünün ve parçalarının korunması ile iyiliğe yönelen, yasaların kaynağı olan devletin tüm üyeleri için haklı ve haksızı belirleyen bir kuraldır. Rousseau’nun sözleriyle, “her birimiz bütün varlığımızı ve bütün gücümüzü, genel istemin buyruğuna verir ve her üyeyi bütünün bölünmez bir parçası olarak kabul ederiz.” Rousseau’ya göre bu birliktelik devleti, devlet de egemenliği oluşturmaktadır. Böylece Rousseau toplum sözleşmesi kuramıyla bireylerin devlet kurmalarındaki temel fikri ve bu sözleşmeden doğan yurttaşlık, halk ve egemen gibi statüleri açıklamaya çalışmıştır. Yanıt B'dir.