ULUSLARARASI POLİTİKA I

Yapısal Özellikler

Bütün sistemler, bazı temel yapısal özelliklere sahiptir. Bu yapısal özellikler otoritenin örgütlenişi, aktörler ve aktörler arasındaki etkileşimin düzeyi ve kapsamı gibi konuları kapsamaktadır.

Güç ilişkileri
Sistemin işleyişini etkileyen diğer bir faktör de sistemdeki güç ilişkileridir. Sistemdeki güç ilişkileri üç açıdan incelenebilir: sistemdeki kutup sayısı, gücün yoğunluğu, güç değişimleri

Ekonomik ilişkiler
Uluslararası sistemin işleyişi, aynı zamanda, sistemdeki ekonomik ilişkilerin doğasından da etkilenmektedir. Ekonomik ilişkiler açısından üç konu özellikle önemlidir: karşılıklı bağımlılık, doğal kaynaklar ve devletlerarası gelişmişlik farklılıkları.

Davranış Normları
Realistler, uluslararası sistemde devletlerin üzerinde kural koyacak bir otorite olmadığı için sistemin anarşik olduğunu ve devletlerin anarşi altında güç kaygıları ile hareket ettiğini savunmuşlardır. Bu yargı kısmen doğrudur. Liberallerin savunduğu gibi, devletler birbirleri ile olan ilişkilerini genel olarak, çoğunluk tarafından benimsenmiş belli normlar etrafında yürütmektedirler.

Adem-i Merkeziyet: Yönetim erkinin merkezde değil, yerel yönetimlerde toplanması.

Sistemin anarşik olmasının en önemli nedeni, sistemin temel aktörleri olan devletlerin egemen-eşit olmalarıdır. Devletler, egemenlik ilkesinin bir sonucu olarak hiçbir üst otoriteye hesap vermek zorunda değillerdir.

Dehşet Dengesi: Soğuk Savaş döneminde ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki barışı, her iki ülkenin dünyanın sonunu getirecek
nükleer bir savaştan kaçınmalarıyla açıklayan kavram.

Caydırıcılık: Bir aktörün, diğer aktöre, güç kullanma tehdidi ile bir şey yapmaya ya da yapmamaya zorlaması.
Dehşet Dengesi: Soğuk Savaş döneminde ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki barışı, her iki ülkenin dünyanın sonunu getirecek
nükleer bir savaştan kaçınmalarıyla açıklayan kavram.

Mihver Devletleri: II. Dünya Savaşında Almanya, İtalya ve Japonya’nın oluşturduğu askeri ittifaka verilen ad.

Küreselleşme: Soğuk Savaş sonrası dönemin en önemli özelliklerinden birisi de küreselleşmenin hızının artmasıdır. İnternet gibi teknolojik gelişmelerin etkisiyle, Batı’nın siyasi ve ekonomik değerleri tüm dünyaya yayılmıştır.

Bush Doktrini: Amerikan Başkanı Bush tarafından ilan edilen ve ABD’nin terörist tehdit olarak algıladığı ülkelere tek taraflı
olarak önleyici vuruş yapacığını belirten doktrin.

Çıkar Çatışması.

II. Dünya Savaşı sonrası sadece iki büyük gücün ayakta kalması doğal olarak bu devletlerin birbirlerine şüphe ile yaklaşmalarına sebep olmuştur. Bu güvensizlik, her devletin dünyanın belli bölgelerinde kendi etki alanlarını yaratmak için uygulamaya koydukları politikalar ile zirveye çıkmış ve bu devletler arasında amansız bir rekabetin doğmasına yol açmıştır. Sovyetler Birliği, güvenliğini sağlamanın tek yolunun Batı’da, yani Doğu Avrupa’da, tampon devletler kurmaktan geçtiğine inanmaktaydı. ABD ise, Sovyetler Birliği’nin çevrelenmesini birincil öncelik olarak belirlemişti. Böylelikle ABD çevreleme politikasını uygulamaya koymuş ve bu politikasını Sovyetlere coğrafi olarak yakın olan ülkelerle ittifaklar kurarak gerçekleştirmeye çalışmıştır.

Soğuk Savaş’ın sebepleri konusunda pek çok tartışma vardır. Bu sebepleri kısaca üç grup altında toplamak mümkündür:
• Çıkar Çatışması.

• İdeolojik Farklılıklar

• Yanlış Algılamalar

Soğuk Savaş sonrası dönemin özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.
• Kolektif Güvenlik.

• Küreselleşme

• Milliyetçilik ve Etnik Savaşlar

• Uluslararası Terörizm.

• Artan Karşılıklı Bağımlılık

Farklı teorilerin uluslararası sisteme bakışlarını ayırt etmek.
Liberaller, uluslararası sistemin yapısı ve işleyişi konusunda Realistlerden çok farklı düşünmektedirler. Sistem analizi pek çok Liberal için temel analiz birimi olmadığından, Liberal gelenek içinde farklı sistem kavramlarına rastlamak mümkündür. Bu kavramları üç başlık altında toplayabiliriz: Bir Süreç Olarak Uluslararası Sistem, Uluslararası Toplum Olarak Uluslararası Sistem ve
Anarşik Bir Yapı Olarak Uluslararası Sistem.
Realistlerin sistem kavramı Liberallere nazaran daha nettir. Realistlere göre sistem anarşiktir ve devletlerin üzerinde kural koyacak bir güç bulunmamaktadır. Özellikle Neorealizm, analizlerinde sistem kavramına özel bir önem atfetmiş, sistemin yapısının devlet davranışlarını sınırladığını savunmuştur. Realistlere göre uluslararası sistem güç açısından yapılandırılmıştır ve bir sistemi diğerinden ayıran en önemli özellik sistemdeki kutuplaşmadır.
Marksistler, sistemi Liberaller ve Realistlerden tamamen farklı olarak tanımlamaktadırlar. Onlara göre, sistemin yapısını belirleyen en önemli faktör, sistemde var olan katmanlaşmadır. Marksistler, sistemdeki bu katmanlaşmanın sebebi olarak kapitalist sistemi görmektedirler.
İnşacı yaklaşım, uluslararası sistemi, realistlerin aksine, sosyal açıdan tanımlamaktadırlar. İnşacılara göre, uluslararası sistemin yapısını normlar, fikirler ve ortak anlayışlar oluşturmaktadır. Alexander Wendt’e göre, sisteme hakim olan bu normların doğası, sistemin de hangi kültüre sahip olduğunu belirtmektedir. Bu durumda uluslararası sistem, üç kültür farklı kültür açısından tanımlanabilir: Hobezyen, Lockeyan ve Kantiyen.

İnsani Müdahale: Devletlerin ya da uluslararası örgütlerin, başka bir devlete, o devlet içinde meydana gelen ağır insan hakları
ihlallerini veya o devletin vatandaşlarının güvenliğini tehlikeye düşüren tehditleri ortadan kaldırmak için yaptıkları müdahale.

Önleyici Savaş: Bir tehdidin daha ortaya çıkmadan yok edilmesine yönelik olarak başlatılan savaş

Caydırıcılık: Bir aktörün, diğer aktöre, güç kullanma tehdidi ile bir şey yapmaya ya da yapmamaya zorlaması.

Dehşet Dengesi: Soğuk Savaş döneminde ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki barışı, her iki ülkenin dünyanın sonunu getirecek
nükleer bir savaştan kaçınmalarıyla açıklayan kavram.

Çevreleme politikası: ABD ise, Sovyetler Birliği’nin çevrelenmesini birincil öncelik olarak belirlemişti. Böylelikle ABD çevreleme politikasını uygulamaya koymuş ve bu politikasını Sovyetlere coğrafi olarak yakın olan ülkelerle ittifaklar kurarak gerçekleştirmeye çalışmıştır. Bu politika aynı zamanda, ABD’nin Vietnam macerasının da temel sebeplerinden birini oluşturmaktadır. 1947 yılında Truman Doktrini ile Türkiye ve Yunanistan’a verilen 400 milyon dolarlık askeri yardım, 1948 yılında Avrupa’ya yönelik olarak hazırlanan ve ekonomik yardım içeren Marshall Planı, 1955 yılında kurulan Bağdat Paktı, ABD’nin çevreleme politikası için kullandığı araçlardır.

Uluslararası Toplum Olarak Uluslararası Sistem. İngiliz Okulu temsilcilerinden olan Hedley Bull ve Adam Watson gibi Liberaller uluslararası sistemi, uluslararası toplum olarak kavramlaştırmaktadırlar. Bu düşünürlere göre, uluslararası sistem bağımsız siyasi toplulukların meydana getirdiği bir oluşumdur ancak uluslararası toplum bunun da ötesine geçen bir kavramdır. Uluslararası toplumda aktörler, birbirleri ile etkileşim içindedirler ve hepsi ortak kuralların ve kurumların varlığını ve toplumdaki herkesin ortak çıkarlara sahip olduğunu kabul ederler. Daha da ötesi, bu toplumun tüm üyeleri ortak bir kimliğe ve “biz” duygusuna sahiptirler ve bu ortak kimlik uluslararası toplumun temelini oluşturur.

Marksistler, sistemi Liberaller ve Realistlerden tamamen farklı olarak tanımlamaktadırlar. Onlara göre, sistemin yapısını belirleyen en önemli faktör, sistemde var olan katmanlaşmadır. Marksistler katmanlaşmayı, “kaynakların devletler arasında eşitsiz dağılımı” olarak tanımlamaktadırlar. Bu katmanlaşma ekonomik kaynaklar ve gücün dağılımındaki eşitsizliklere bağlı olarak gerçekleşmektedir. Marksistlere göre, gücün ve kaynakların dağılımındaki eşitsizlik, sistemde var olan devletler arasında da bir bölünmeyi beraberinde getirmektedir.

Sistem kavramının sosyal bilimlere, özellikle de siyaset bilimine, girmesi 1950'li yıllarda olmuştur.

II. Dünya Savaşından sonra, ABD ve Sovyetler Birliği arasında yaşanan ve doğrudan silahlı çatışmanın olmadığı, askeri, ekonomik ve siyasi rekabet soğuk savaş olarak adlandırılır.

1990 yılında Irakı'ın Kuveyt’i işgal etmiştır.

Otuz Yıl Savaşlarını sona erdiren antlaşma Westphalia'dır

Günümüz sisteminin oluşumuna katkıda bulunan uygarlıklar, Antik Yunan,Orta Çağ Avrupası,Roma imparatorluğu,Emperyal Çin

Çin’de dış ilişkiler konusundaki görüşler, Eski Yunan’dan çok önceleri, Chou Hanedanlığı (M.Ö. 1027-221) döneminde oluşturulmuştur. Bu fikirler daha sonra, M.Ö 6. yy. da Konfüçyüs tarafından tekrar ifade edilmiş ve genişletilmiştir.

Orta Çağ Avrupa’sında ortaya çıkan ve toprağa dayalı bir yönetim biçimi olan örgütleniş feodalizmdir.

16. yy.ın ortalarında, kendisi de bir diplomat olan ve Realist düşünceye damgasını vuran ve Prens adlı eserin sahibi Niccolo Machiavellidir.

Napolyon Savaşlarının sona ermesiyle toplanan Viyana Kongresi Avrupa’da Avusturya, İngiltere, Fransa, Prusya ve Rusya önderliğnde çok kutuplu bir sistem ortaya çıkartmıştır

Bağdat Paktı 1955 yılında kurulmuştur.