ULUSLARARASI POLİTİKA I

Karşılıklı bağımlılık teorisi çok uluslu şirketlerin uluslararası politikada otaya çıkmış karmaşık küresel toplumda en az devletler kadar önemli bir aktör olduğunu vurgulamıştır.

Suudi Arabistan bir OPEC ülkesi olduğu için söz konusu becerisinin daha yüksek olması beklenebilir.

Modern devletin uluslararası sistemde üç temel ilke üzerine bina olduğunu iddia edebiliriz: egemenlik, eşitlik ve ülke bütünlüğü.

Kendisini tanımayan devletlerle diplomatik, ticari, sportif yahut kültürel ilişkiler kuramayan bu devletler, bu sınırlı hareket kapasiteleri nedeniyle çoğu zaman “devlet benzeri” (quasi state) olarak sınıflandırılmaktadır. Kosova henüz bütün devletler tarafından tanınmamaktadır.

Millet kavramı ise aynı ülkede yaşayan, ortak gelenek, özlem ve çıkarları bulunan ve gruplarını sürdürmek sorumluluğunu üstlenen insan grubunu tanımlamak için kullanılır. Bu hâliyle millet, kan bağı, dil ortaklığı, dindaşlık gibi ortaklıklara sahip halk ya da etnik gruptan ayrılmaktadır.

Milliyetçilik düşüncesi Güney Amerika'ya 19. yüzyılda sıçramıştır.

Çökmüş devlet kendi ülkesi içinde egemenlik yetkisini kullanamayan devletlerdir.  BM’ye bağlı Fund For Peace isimli düşünce kuruluşunun her yıl yayınladığı indekslere göre 2011 yılında dünyada yirmi adet çökmüş devlet mevcuttur. İran ülkeler arasında değildir.

Milletler Cemiyeti ve II. Dünya Savaşı sonrası kurulan BM'nin kurulmasında Kant'ın tezinin etkisi olmuştur.

Her durumda olmasa da üyelerini egemen ve eşit kabul ederler.

Uluslararası örgütler; askeri (NATO), ekonomik (EFTA, APEC vb.), çevrenin korunması (Green Peace), insan haklarının geliştirilmesi (Uluslararası Af Örgütü), basın Özgürlüğü (Sınır Tanımayan Gazeteciler), insani yardım (Kızılay ve Kızılhaç Örgütleri), gıda ve tarım (FAO) gibi çok çeşitli amaçlarla kurulmuş olabilir.

Uluslararası aktörü uluslararası sistem içerisinde az ya da çok özerk eylemler yapabilen, yaptığı bu eylemlerle diğer aktörlerin davranışlarında gözlemlenebilir bir değişiklik yaratma becerisine sahip birimler olarak tanımlayabiliriz

Egemenlik, eşitlik ve ülke bütünlüğü modern devletin sahip olduğu üç temel ilkedir.

DEVLET DIŞI AKTÖRLER

Millet kavramı ise aynı ülkede yaşayan, ortak gelenek, özlem ve çıkarları bulunan ve gruplarını sürdürmek sorumluluğunu üstlenen insan grubunu tanımlamak için kullanılır. Bu hâliyle millet, kan bağı, dil ortaklığı, dindaşlık gibi ortaklıklara sahip halk ya da etnik gruptan ayrılmaktadır. Milleti, halk, etnik grup, kabile ya da benzeri insan gruplarından ayıran bir diğer unsur onun modernliğidir

Milliyetçilik, millet kavramının bir devlete sahip olmakla ilgili barındırdığı bilince sahip olma ideolojisidir.

Zayıf devlet hukuken diğer devletlerle eşit statüde bulunmasına rağmen, güç unsurları açısından diğer devletlere göre daha dezavantajlı durumda olan devletlerdir.

BM’ye bağlı Fund For Peace isimli düşünce kuruluşunun her yıl yayınladığı indekslere göre 2011 yılında dünyada yirmi adet çökmüş devlet mevcuttur. Bu devletlerden on dört tanesi Afrika kıtasında (Somali, Çad, Sudan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Zimbabve, Orta Afrika Cumhuriyeti, Fildişi Sahili, Gine, Nijerya, Nijer; Kenya, Burundi, Gine-Bissau, Etiyopya), beş tanesi Asya kıtasında (Afganistan, Irak, Pakistan, Yemen, Myanmar) ve Amerika kıtasındaki Haiti’dir.

Devlet benzeri (quasi state) ise devlet olabilmek için gerekli ülke, millet ve hükümet kriterlerini yerine getirmesine ve bağımsızlık ilan etmesine rağmen, çeşitli nedenlerle diğer devletler tarafından tanınmamış ve BM’ye üye olamamış olan devletlerdir. Bu devletler uluslararası politika literatüründe zaman zaman “tanınmamış devlet, de facto devlet, para-devlet, pseudo-devlet” biçiminde tanımlanmaktadır (Kolstø, 2006). Bu devletler ulusal kurtuluş mücadeleleri, iç savaşlar ya da bir uluslararası askeri operasyon nedeniyle ortaya çıkan fiili bölünme nedeniyle ortaya çıkmıştır. BM’nin devlet ülkesinin bölünmezliği ilkesinin ihlali sonucu ortaya çıktıkları için, bu devletler uluslararası toplum tarafından tanınmamaktadır. Hatta kimi zaman BM bu devletlerin tanınmaması içi üyelerine çağrı niteliğinde kararlar almaktadır. Bu devletler uluslararası konjonktüre göre bir tek devlet tarafından tanınabileceği gibi (KKTC’nin Türkiye tarafından tanınması) pek çok devlet tarafından tanınabilir ancak BM üyesi olamaz (Kosova’nın seksenin üzerinde devlet tarafından tanınması) ya da dünyada hiçbir devlet tarafından tanınmaz (Güney Osetya, sözde Karabağ Devleti vb. gibi). Devlet benzeri yapılar ilke olarak BM’ye ve diğer uluslararası örgütlere üye olamaz, kendilerini tanımayan devletlerle diplomatik ve ticari ilişkiler içine giremez. Ancak bu devletlerin zaman zaman uluslararası örgütlerde çeşitli statülerde temsil edildiklerine rastlanmaktadır. Örneğin KKTC Kıbrıs Türk Devleti ismiyle İslam İşbirliği Teşkilatı’nda gözlemci üye statüsünde temsil edilirken Filistin Devleti BM üyesi olmamasına rağmen BM Bilim, Eğitim ve Kültür Teşkilatı UNESCO’ya üye olarak kabul edilmiştir. Yukarıdaki örneklerin yanı sıra Tayvan, Irak Kürt Federe Yönetimi ve Batı Sahara devlet benzeri olarak sınıflandırılabilir (Kolstø, 2006).

Uluslararası örgütler; askeri (NATO), ekonomik (EFTA, APEC vb.), çevrenin korunması (Green Peace), insan haklarının geliştirilmesi (Uluslararası Af Örgütü), basın özgürlüğü (Sınır Tanımayan Gazeteciler), insani yardım (Kızılay ve Kızılhaç örgütleri), gıda ve tarım (FAO) gibi çok çeşitli amaçlarla kurulmuş olabilir.

Sömürgeci devlete direniş için kurulan ulusal kurtuluş hareketlerine ise Cezayir Kurtuluş Ordusu’nu, Mozambik Kurtuluş Örgütü’nü, Hindistan’ın İngiliz sömürgesinden kurtuluşu için mücadele eden Hindistan Ulusal Kongresi’ni, Güney Afrika Cumhuriyeti’ndeki apartheid rejimi ile mücadele eden Afrika Milli Kongresi’ni örnek olarak verebiliriz