ULUSLARARASI SİSTEM

Bir sistemin en önemli özelliklerinin, düzenlilik ve işleyişindeki tahmin edilebilirlik olduğu söylenebilir. Sistem kavramı fizik ve biyoloji gibi fen bilimlerinde kullanılan temel kavramlardan biridir. 

Sistem kavramının sosyal bilimlere, özellikle de siyaset bilimine girmesi, 1950’li yıllarda ortaya çıkan Davranışçılık akımı ve siyasi Realizm sayesinde olmuştur. 

Sosyal bilimlerde sistem, bireyler ya da bireylerin oluşturduğu gruplar arasında, devamlı ve tahmin edilebilir eylem kalıplarını ifade etmek için kullanılmaktadır.

Otoritenin dikey olarak örgütlendiği yapılar hiyerarşik yapılardır. Bu yapılar kuralları belirleyen ve bunları uygulatan merkezi bir otoriteye sahiptirler ve alt birimler bu merkezi otoriteye karşı sorumludurlar.

Bazı sistemler yatay bir otorite yapısına sahiptirler. Bu tür sistemlere anarşik sistemler adı verilmektedir. Bu tür sistemlerin en önemli özelliği, kural koyacak ve bu kuralların uygulanmasını gözetecek bir üst otoriteye sahip olmamalarıdır.

Devletlerin ya da uluslararası örgütlerin, başka bir devlete, o devlet içinde meydana gelen ağır insan hakları ihlallerini veya o devletin vatandaşlarının güvenliğini tehlikeye düşüren tehditleri ortadan kaldırmak için yaptıkları müdahaleye insani müdahale adı verilir.

Soğuk Savaş: II. Dünya Savaşından sonra, ABD ve Sovyetler Birliği arasında yaşanan ve doğrudan silahlı çatışmanın olmadığı, askeri, ekonomik ve siyasi rekabet.

Önleyici savaş: Bir tehdidin daha ortaya çıkmadan yok edilmesine yönelik olarak başlatılan savaş.

Neoliberallere göre, uluslararası sistem anarşik bir yapıdır ve aktörler bu sistemde kendi çıkarlarını gerçekleştirmeye çalışırlar.

Marksistler katmanlaşmayı, “kaynakların devletler arasında eşitsiz dağılımı” olarak tanımlamaktadırlar. Bu katmanlaşma ekonomik kaynaklar ve gücün dağılımındaki eşitsizliklere bağlı olarak gerçekleşmektedir.

Marksistler, sistemdeki katmanlaşmanın sebebi olarak kapitalist sistemi görmektedirler. Onlara göre kapitalizm, devletlerarası ilişkileri, güçlünün lehine olacak şekilde yapılandırmaktadır.

Pek çok uluslararası ilişkiler teorisyeni, modern anlamda ilk uluslararası sistemin oluşum tarihi olarak, Otuz Yıl Savaşlarını sona erdiren 1648 Westphalia Antlaşmasını göstermektedirler. Bu antlaşma ile Avrupa’da dini otoritelerin yerini laik yönetimler almaya başlamışlardır.

Adem-i Merkeziyet: Yönetim erkinin merkezde değil, yerel yönetimlerde toplanması.

Feodalizm: Orta Çağ Avrupa’sında ortaya çıkan ve toprağa dayalı bir yönetim biçimi. Bu yönetim biçimi, gücü kral ve toprak sahibi soylular arasında paylaştırmıştır.

Westphalia Antlaşmasının, uluslararası politika açısından önemi, egemenlik kavramını kabul etmesinde yatmaktadır. Günümüz uluslararası ilişkilerinin temel kavramlardan biri olan egemenlik prensibi, Westphalia’ya giden süreçteki en önemli entelektüel gelişmelerden birisidir. 

Aydınlanma Dönemi: Bu dönem, Aydınlanma felsefesinin 18. yy.’da doğup benimsenmeye başladığı dönemdir. Rönesans ve Reform Aydınlanma Dönemini başlatan başlıca düşünsel gelişmedir. 

Mihver Devletleri: II. Dünya Savaşında Almanya, İtalya ve Japonya’nın oluşturduğu askeri ittifaka verilen ad.

Caydırıcılık: Bir aktörün, diğer aktöre, güç kullanma tehdidi ile bir şey yapmaya ya da yapmamaya zorlaması.

Dehşet Dengesi: Soğuk Savaş döneminde ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki barışı, her iki ülkenin dünyanın sonunu getirecek nükleer bir savaştan kaçınmalarıyla açıklayan kavram.

Bush Doktrini: Amerikan Başkanı Bush tarafından ilan edilen ve ABD’nin terörist tehdit olarak algıladığı ülkelere tek taraflı olarak önleyici vuruş yapacağını belirten doktrin.