ULUSLARARASI POLİTİKA I - Deneme Sınavı - 6

"Devletler arası ilişkilerde işbirliği mümkündür" ifadesi, Hans J. Morgenthau’nun geliştirdiği realizmin altı prensibinden biri değildir.

Devletlerin kendi güvenliklerini artırmak için almış olduğu tedbirlerin herkes için daha güvensiz bir ortam yaratması durumuna güvenlik ikilemi denir.

Klasik realistlere göre anarşi, "uluslararası sistemde devletlerin üzerinde bir otoritenin olmaması" anlamına gelmektedir.

Uluslararası politika analizinde sistem ve yapı üzerine odaklanan Realist teoriye Neorealizm denir.

Yapı ve Birbirleriyle etkileşim içinde olan birimler, Neorealist yaklaşımın “sistem” tanımlamasında yer almaktadır.

Thomas Hobbes, genel siyaset teorisi alanında yayınlanmış  olan Leviathan adlı eserinde, yöneticilerin temel görevinin halkın güvenliğini sağlamak olduğunu belirtmiştir. Hobbes, insan doğasını kötümser bir yaklaşımla ele almış, kargaşayı önlemenin ve istikrarı sağlamanın en önemli yolunun güçlü bir egemenden geçtiğini savunmuştur.

Hans Morgenthau’ya göre Realizm’in altı temel prensibi bulunmaktadır: (1) politika, toplum gibi, kaynağı insan doğası olan objektif kanunlar tarafından yönetilmektedir; (2) uluslararası politikada çıkar güç olarak tanımlanır; (3) güç olarak tanımlanan çıkar evrensel bir olgudur, ancak çıkarın anlamı ve içeriği dış politikanın oluşturulduğu kültürel ve siyasi ortama bağlı olarak değişebilir; (4) ahlaki buyruklarla, siyasi eylemler arasında daima bir gerginlik vardır; (5) belli bir ülkenin ahlaki kaygıları ile evrensel ahlaki kurallar aynı anlama gelmemektedir; (6) Realizm’in çıkarı güç açısından tanımlaması, uluslararası politikayı diğer disiplinlerden ayırmakta ve onu bağımsız bir disiplin yapmaktadır. Uluslararası işbirliği sayılan altu prensip arasında bulunmamaktadır.

Bir devletin gücünü oluşturan öğeler, temel olarak güç kaynakları ve güç kapasiteleri olmak üzere iki başlık altında incelenebilir. Güç kaynakları, bir devletin uzun dönemde gücünü arttırmak için kullanabileceği öğeleri içermektedir. Gayrisafi milli hasıla, nüfus, toprak, coğrafya ve doğal kaynaklar bu tür güç öğeleridir. Güç kapasiteleri ise, bir devletin kısa dönemde etki aracı olarak kullanabileceği öğelerden oluşmaktadır. Bu grupta yer alan öğelerin başında askeri güç gelmektedir.

Devletlerin savaş gibi askeri yöntemler kullanarak diğerlerine istediklerini yaptırabilme yeteneği olarak tanımlanan kavram sert güçtür. Yumuşak güç, devletlerin askeri yöntemler yerine, kendi değerlerini ve ideolojilerini başkalarına benimseterek istediklerini yaptırabilme yeteneğini; mutlak güç, bir ülkenin güç öğelerinin sayısal toplamını; göreceli güç, bir ülkenin gücünün, diğer devletlerin gücüne oranını ifade etmektedir. Fiziki güç ise ekonomi, coğrafya, askeri güç, nüfus gibi gücün somut öğelerini kapsayan sınıflandırmayı belirtir.

Klasik Realistlere göre sistemin anarşik yapısının devletler üzerinde önemli etkileri mevcuttur. Devletler, sistemdeki diğer devletlerin gücünü kendi olanakları ile dengelemek durumundadırlar. Sistemde merkezi bir otorite olmadığından devletler arasında güvensizlik oluşmakta ve bu da güvenlik ikilemini ortaya çıkarmaktadır. Devletlerin temel amacı güç kazanmak ve diğerlerinin güç kazanmasını engellemek olduğundan sistemin anarşi olması devletler arasında iş birliğini zorlaştırmaktadır.

Klasik Realist düşünceye eleştiri olarak ortaya çıkan Neorealizm ve Klasik Realizm birçok noktada ortaklaşmakla birlikte bazı noktalarda ayrılmaktadır. Bu iki yaklaşım arasındaki en büyük fark devlet tercihlerinin kaynağı ile ilgilidir. Klasiklere göre; uluslararası politika bir güç mücadelesidir ve devletlerin temel amacı güce sahip olmaktır. Neorealistlere göre ise devletlerin güce sahip olma isteklerinin altında kendi güvenliklerini sağlama ve hayatta kalma ihtiyacı vardır. İki düşüncenin ortaklaştığı nokta, sistemin anarşik doğasının sonucu olarak güvensiz yapıda olması ve bu nedenle sistemde işbirliği olasılığının düşük olmasıdır.

Neoklasik Realizm devletlerin sistemdeki davranışlarının hem uluslararası sistemden hem de iç politikadan kaynaklanan faktörlere bağlı olduğunu savunmaktadır. Neoklasik Realistlere göre devletin dış politika amacı ve kapsamı, o devletin göreceli olarak sahip olduğu maddi güç kapasiteleri tarafından belirlenir. Bu noktada Neoklasik Realistlerin diğer Realistlerden farklı olduğu nokta, maddi güç kapasitelerinin dış politika üzerindeki etkisinin dolaylı ve karmaşık olduğunu, devletler üzerindeki sistemik baskının devlet düzeyindeki faktörlerle açıklanması gerektiğini savunmalarıdır.

Savunmacı Realistlere göre, devletler güvenlik ikileminin ortaya çıkmasını önlemek ve daha güvenli bir ortam yaratmak için daha ılımlı politikalar izlemeli ve yayılmacı politikalarını sınırlamalıdırlar.

Anarşi altındaki devletlerin kendilerini korumak amacıyla algıladıkları tehdide göre ittifaklar oluşturacağını, yani devletlerin gücü değil tehdidi dengelediklerini ifade eden, bu nedenle yayılmacı ve revizyonist devletlerin, kendi bölgelerinde bulunan diğer devletler için tehlike oluşturacağından, kendilerine karşı ve genellikle kendilerinden daha güçlü bir ittifakın kurulmasını teşvik edeceklerini savunan düşünür Stephen Walt'tur.

Devletlerin hayatta kalmasının en iyi yolunun daha fazla güç kazanmak olduğunu ileri süren Saldırgan Realist düşünür John Mearsheimer'dır. Saldırgan Realizme göre anarşi altında devletlerin birbirlerinin niyetlerinden emin olmalarına olanak yoktur. Bu nedenle devletlerin daha fazla güç kazanmaları ve devamlı olarak diğerleri karşısındaki konumlarını güçlendirmeleri gerekmektedir.

Liberal yaklaşımın temelinde yatan en önemli konu adil ve barışçıl bir dünya düzeninin nasıl kurulacağı olmuştur. Dünya barışının nasıl sağlanacağı konusunda en sistematik yaklaşımı Perpetual Peace (Daimi Barış) adlı eseriyle Alman düşünür Immanuel Kant geliştirmiş ve Kantiyen düşünce Uluslararası İlişkiler disiplininde Liberalizmin gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur.

Pozitif hukukun kurucusu Hugo Grotius'a göre, uluslararası ilişkiler çoğul egemen devletlerin varlığı ve ortak üst otoritenin yokluğu anlamında anarşiktir ve uluslararası ilişkilerde bir toplumsallık durumu vardır. Bu toplumun temelini güç değil, gelenekler ve normlar oluşturmaktadır.  Uluslararası hukuk kurallarını yapacak ve uygulayacak bir üst
otorite olmasa da uluslararası toplumda bir hukuk sistemi vardır ve bu hukuku oluşturan temel faktörler normlar ve geleneklerdir.

I. Dünya Savaşı sonrasında Liberalizm bir uluslararası politika teorisi olarak görülmeye başlamıştır.Modern Liberal teori Klasik Liberallerin birey odaklı görüşlerini esas alarak bunu uluslararası ilişkilere uygulamaya çalışmışlardır. Amerikan Başkanı Woodrow Wilson’ın öncülüğünde kurulmaya çalışılan yeni dünya düzeni Klasik Liberal teoriden etkilenmiş ve uluslararası barış ve iş birliğinin sağlanması için bir araç olarak kullanlmaya başlamıştır.

Liberal düşünürler realizmin uluslararası politikaya bakışını eleştirerek kendi varsayımlarını ortaya koymuşlardır. Modern Liberalizme göre; devletler uluslararası politikanın tek aktörleri değildir; insanlar temelde iyi varlıklardır; uluslararası sistemde iş birliği mümkündür; uluslararası sistem sadece güç açısından yapılandırılmamıştır; devletler yekpare aktörler değillerdir; savaş, yanlış mantığın sonucu olarak ortaya çıkan irrasyonel bir davranıştır ve devletin uzun vadeli çıkarlarına zarar verir; askeri güç kullanımı oldukça maliyetli bir yöntem olduğundan devletler için diplomasi, barışı koruma faaliyetleri ve benzer araçların kullanımı askeri güç kullanımına göre daha etkindir. Realistlere göre gücün en önemli öğesi askeri güçtür ve yüksek politika konuları devletlerin en büyük önceliğidir. Fakat Liberaller, uluslararası politikada askeri gücün kullanılmasının maliyetinin giderek arttığını ve devletler için en son başvurulacak bir araç olduğunu savunmaktadırlar.

Ulusaşırıcılık, özellikle birden fazla ülkede faaliyet gösteren ve klasik egemenlik kavramının yeniden
yorumlanmasına neden olan çok uluslu şirketler ve diğer hükümetler dışı örgütlerin (Af Örgütü, Greenpeace gibi) faaliyetlerini anlatmak için kullanılan bir terimdir. Kolektif savunma, iki veya daha fazla devletin ittifaklar yoluyla bir araya gelerek birbirlerini koruma sözü vermesini, kolektif güvenlik sistemi ise sistemdeki büyük devletlerin bir araya gelerek sistemi saldırganlardan koruma ve potansiyel saldırganları caydırma amacı güden bir yapı oluşturmalarını ifade etmektedir. Demokratik barış teorisi, demokrasilerin yaygınlaştırılarak savaşların azaltılabileciğini savunan teoridir. Karşılıklı bağımlılık yaklaşımı ise devletlerin pek çok kanaldan birbirlerine bağımlı hale geldiklerini (ticaret, sermaye akışı) ve bu bağımlılığın da savaşların çıkmasını engellediğini savunmaktadır.