ULUSLARARASI POLİTİKA I - Deneme Sınavı - 5

Immaunel Wallerstein tarafından geliştirilen Dünya Sistemleri Teorisine göre, evrensel ekonomik, siyasi ve sosyal süreçleri anlamak için kapitalist ekonominin gelişimine odaklanmamız gerekmektedir. Çünkü kapitalizm sistemik ve evrensel bir olgudur. Kapitalist dünya ekonomisi üç tane yapısal konum içermektedir: Güçlü ve zengin ülkelerin oluşturduğu merkez, zayıf ve fakir ülkelerden oluşan çevre veya periferi, ve bu iki yapının özelliklerini bir arada bulunduran yarı-çevre. Dünya Sistemleri Teorisi, bu yapı oluştuktan sonra merkez ve çevre arasında eşit olmayan bir ilişkinin kurulduğunu ve merkezin devamlı olarak çevreyi sömürmeye başladığını söylemektedir. Teoriye göre, ilk başlarda merkez ve çevre arasındaki fark daha az iken bu fark gittikçe artmış ve merkez ülkeler daha çok mamul maddeler üzerine yoğunlaşırken çevre hammadde ihracatı üzerine yoğunlaşmıştır. Bu da her iki bölge arasında gelişmişlik farkının artmasına yol açmıştır.

Eleştirel Teorinin Uluslararası İlişkiler disiplinine girmesine öncü olan Robert Cox'a göre ekonominin küreselleşmesi sonucunda gelişmiş ülkelerdeki baskın ekonomik gruplar, hegemonyalarını devam ettirmek için küresel olarak örgütlenmeye başlamış, buna karşın çalışan gruplar ise üretimin küreselleşmesinden dolayı milliyet, etnisite, sınıf ve cinsiyet bazında giderek daha çok bölünmüştür.

Alexander Wendt tarafından geliştirilen ve kolektif kimliklerin sistemik etkileşim yoluyla oluşabileceğini savunan yaklaşım Sosyal İnşacılıktır. Wendt’e göre uluslararası sistemin yapısı sadece maddi kapasitelerden değil aynı zamanda sosyal ilişkilerden oluşmaktadır.  İnşacılara göre, sistemik düzeyde kolektif kimliğin ortaya çıkıp çıkmamasında etkili olan üç temel faktör bulunmaktadır. İlki, uluslararası ya da bölgesel alt sistemin yapısıdır. Bu yapılar, devletler arası etkileşim ortamı oluşturduklarından, bu sistemlere hakim olan norm ve fikirler bencil yada kolektif kimliğin oluşmasını etkilemektedirler. İkinci faktör, sistemik süreçlerdir. Devletler arası karşılıklı bağımlılığın fazla olması, devletlerin kolektif kimlik oluşturmalarını kolaylaştırırken azlığı bencil kimlik oluşumunu hızlandıracaktır. Devletlerin sahip oldukları değerlerinin birbirleri ile yakınlık derecesi kolektif kimliğin oluşumunu etkilemektedir.  Üçüncü faktör ise stratejik uygulamadır. Davranış ve söylemlerin niteliği, oluşacak kimliğin de kolektif ya da bencil olmasına yol açacaktır.

Sosyal İnşacılar, sisteme hakim olan fikirler ve normların ışığında üç tür kültürden bahsetmektedirler. Herkesin birbirini düşman olarak gördüğü Hobezyen kültür, aktörlerin birbirlerini rakip olarak tanımladıkları Lockeyan kültür ve iş birliği ve dostluğun hakim olduğu Kantiyen kültürdür. Sisteme hâkim olan normların ve kuralların değişmesi, kültürel değişimi meydana getirmektedir. Dolayısıyla, Sosyal İnşacılar, Neorealistlerin güç kapasitelerindeki değişimle açıkladığı sistemik değişimi, sisteme hakim olan normlar ve fikirlerin değişmesine bağlı olarak gerçekleşen kültürel değişimle açıklamaktadırlar.

A,B,C ve E şıkları devlet olmanın temel kriterlerinden iken, D şıkkı değildir. Çünkü,  sadece Türkiye’nin tanıdığı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC), ya da yüzün üzerinde (sayı her geçen gün artmaktadır) devletin resmen tanıdığı ancak henüz BM üyesi olmayan Kosova’nın bir devlet olmadığını iddia etmek mümkün değildir. Tanıma kurucu değil teyit edici bir ilke olarak kabul edilmektedir. Doğru seçenek "D" şıkkıdır.

Kendisini tanımayan devletlerle diplomatik, ticari, sportif yahut kültürel ilişkiler kuramayan devletler, bu sınırlı hareket kapasiteleri nedeniyle "Quasi state" (devlet benzeri) olarak sınıflandırılırlar. Doğru yanıt "B" şıkkıdır.

1648’de Otuz Yıl Savaşları'nı bitiren Westphalia Anlaşması ile modern devletlerin kurulduğu yaygınlıkla kabul edilen bir görüştür.  Doğru yanıt "B" şıkkıdır.

Millet kavramı aynı ülkede yaşayan, ortak gelenek, özlem ve çıkarları bulunan ve gruplarını sürdürmek sorumluluğunu üstlenen insan grubunu tanımlamak için kullanılır. Bu yüzden millet, kan bağı, dil ortaklığı, dindaşlık gibi ortaklıklara sahip halk ya da etnik gruptan ayrılmaktadır. Doğru seçenek "A" şıkkıdır.

Kendi ülkesi içinde egemenlik yetkisini kullanamayan devletler çökmüş devlet olarak isimlendirilir. Toplumda suç oranlarının hayli yüksek olduğu, vatandaşların devletin fonksiyonlarına dair güvenlerini kaybettiği, bu nedenle can ve mal endişelerinin olduğu, ekonominin büyük ölçüde devletin denetimi ve kontrolü dışında devam ettiği, yolsuzluğun yüksek olduğu bu devletlerin sınır güvenliği de sağlanamamaktadır. Savaş, işgal, etnik veya dini çatışmalar ya da doğal afetler bir devletin yapısında çözülme yaratarak çökmüş devlerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

1815 Viyana Kongresi’nde ihtilaf konusu olan Ren Nehri üzerindeki ulaşım ve taşımacılığı düzenlemek amacıyla kurulmuş “Uluslararası Akarsular Komisyonu” ilk uluslararası örgüt olarak kabul edilir. Doğru seçenek "D" şıkkıdır.