ULUSLARARASI ÖRGÜTLER

Bağımsız Devletler Topluluğu (Commonwealth of Independent States: CIS) 8 Aralık 1991 tarihinde Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Belarus’un Bağımsız Devletler Topluluğu’nu kuran anlaşmayı imzalayarak Sovyetler Birliği’ne son vermesiyle kurulmuştur.

Doğru cevap A'dır.

Parlamentolararası Asamble; 27 Mart 1992’de Alma Ata’da Ermenistan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, RF, Tacikistan ve Özbekistan Parlamento Başkanları’nın imzasıyla kurulmuştur. 1993-1995 arasında Azerbaycan, Gürcistan ve Moldova; 1999’da Ukrayna katılmışlardır. Yasama süreçlerinin BDT çerçevesinde uyumlaştırılması kaygısını taşımaktadır. BDT içinde yolsuzluklarla mücadeleden bilimsel/kültürel işbirliğine, oradan insan hakları konusunda düzenlemelere çeşitli alanlarda eşgüdüm için çalışmalar yapmaktadır.

Doğru cevap D'dir.

Bağımsız Devletler Topluluğunun üyeleri Azerbaycan, Ermenistan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Rusya Federasyonu, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Ukrayna’dır. Ağustos 2008’de Rusya ile Gürcistan arasında yaşanan çatışmanın ardından 18 Ağustos 2009’da Gürcistan BDT’den ayrılmıştır.

Doğru cevap E'dir.

Soğuk Savaş sonrasının koşullarında 1996’da birbirlerini “stratejik ortak” ilan eden iki ülke(Çin ve Rusya Federasyonu), 1999’da yaptıkları ortak tatbikatla da ikili ilişkilerini yeni bir safhaya taşıdı. Bu çerçevede bu iki ülke bölgesel yapılanmalarda başı çekecek iki lider ülke olduklarını gösterme şansını elde etti. İkilinin devlet başkanlarına Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan liderlerinin de katılmasıyla 26 Nisan 1996’da Şangay’da imzalanan Sınır Bölgelerinde Askeri Güveni Derinleştirme Antlaşması’yla “Şangay Beşlisi (Shanghai Five)” olarak anılan yapı kuruldu.

Doğru cevap C'dir.

ŞİÖ enerji kulübünün 2017 dönem başkanlığı görevinin tam üye olmayan bir devlete ilk kez olacak şekilde Türkiye’ye verilmesi bu konunun zamanla alabileceği istikamet konusundaki görüşleri çeşitlendirmektedir.

Doğru cevap B'dir.

İslam İşbirliği Örgütü'nün  bir diğer dikkat çekici özelliğiyse, Birleşmiş Milletler’den sonra en fazla üyeye sahip olan uluslararası örgüt olmasıdır. Örgütün 57 üyesi, toplam 1.5 milyarlık nüfuslarıyla dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 22’sini teşkil etmektedir. 

Doğru cevap A'dır.

İİÖ’nün üç ana organı bulunmaktadır. Güncel gelişmelerin ve İslam dünyasının sorunlarının ele alındığı Zirve, İİÖ’nün en üst düzeyde yönetim ve karar alma organıdır. Üyelerin devlet ya da hükümet başkanlarının katılımıyla üç yılda bir toplanmaktadır.

Doğru cevap E'dir.

Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK), üyeler arasındaki ekonomik ve ticari işbirliğini geliştirmek amacıyla 1981’de kurulmuştur. 1984’teki Zirve’de alınan karar gereğince İSEDAK’ın başkanlığını sürekli olarak Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı yapmaktadır.

Doğru cevap C'dir.

Arap Birliği’nin dört gözlemci üyesi ise şunlardır: Brezilya, Eritre, Hindistan ve Venezuela.

Mısır’ın üyelikten çıkarılması nedeniyle 1979-1990 dönemi hariç örgüt genel
sekreterliğini hep Mısır vatandaşları yapmıştır. Mevcut Genel Sekreter ise 2016’da seçilen Ahmed Aboul Gheit’tir.

Doğru cevap B'dir.

Bağımsız Devletler Topluluğu (Commonwealth of Independent States: CIS) 8 Aralık 1991 tarihinde Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Belarus’un Bağımsız Devletler Topluluğu’nu kuran anlaşmayı imzalayarak Sovyetler Birliği’ne son vermesiyle kurulmuştur. BDT’nin neden ve nasıl kurulduğu kısaca özetlendikten sonra, örgüt yapılanması üzerinde durmak yararlı olacaktır. 1993’te kabul edilen BDT Şartı’nın birinci maddesinde topluluğun eşit haklara sahip bağımsız uluslararası hukuk öznelerinin egemen eşitliği ilkesi üzerine kurulu olduğu kabul edilmiştir.

BDT, siyasal, askerî, ekonomik, toplumsal ve kültürel alanlarda yakın işbirliğini hedefleyen çok amaçlı bir bölgesel örgüttür. BDT Şartı’nın ikinci maddesinde amaçlar sıralanmıştır:

Siyasal, ekonomik, ekolojik, insani, kültürel ve diğer alanlarda işbirliği,

Ortak ekonomik alan, devletlerarasında işbirliği ve bütünleşme çerçevesinde üye devletlerin dengeli ekonomik ve toplumsal kalkınmasını sağlamak,

Uluslararası hukukça benimsenmiş evrensel ilke ve normlarla AGİK belgeleriyle uyumlu biçim- de insan hakları ve özgürlüklerinin sağlanması,

Uluslararası barış ve güvenliğin sağlanmasında üye devletler arasında işbirliği,

Silahlanma ve askerî harcamaların azaltılması, nükleer ve diğer kitle imha silahlarının ortadan kaldırılması ve evrensel/kapsamlı bir silahsızlanma için etkin önlemlerin alınması,

Üye devlet vatandaşlarının iletişim ve dolaşım özgürlüklerinin sağlanması,

Diğer hukuksal alanlarda karşılıklı hukuki yardım ve işbirliğinin sağlanması,

Üye devletler arasında anlaşmazlık ve çatışmaların barışçıl yöntemlerle çözümü.

Devlet Başkanları Konseyi (DBK), Topluluğun en üst düzey organıdır. Olağanüstü durumlar dışında yılda iki kez toplanır. Kararlar oydaşmayla (consensus) alınır. Devlet başkanlarından birinin alınacak karara katılmaması, kararın alınmasına engel değildir. Karar, onaylayan devletler için alınabilir. Nisan 1999’da DBK başkanlığının bir yılı geçmemek kaydıyla rotasyon usulünce belirlenmesi kararı alınmıştır. DBK, en üst düzeyde görüş alış verişinin yapıldığı ve çıkan anlaşmazlıkların masaya yatırılarak doğrudan çözüm arayışlarının gündeme geldiği bir platform işlevi görmektedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Dışişleri Bakanları Konseyi (DİBK), DBK’nin 4 Eylül 1993 tarihli kararıyla üye devletlerin dışişleri politikalarının eşgüdümünü sağlamak amacıyla kurulmuştur. 2 Nisan 1999’da alınan başka bir kararla bu Konsey Örgüt’ün temel yürütme organlarından biri niteliğini kazanmıştır. DİBK şu görevleri üstlenir: DBK ve HBK kararlarının uygulanması; üye devletlerin dış politikalarının eşgüdümü ve diplomatik misyonlar arasında işbirliğinin sağlanması; insani ve hukuki alanlarda işbirliğini arttırmak; anlaşmazlık ve çatışmaların barışçıl yollarla çözümünü sağlayarak topluluk içinde barış, anlayış ve istikrarı kurmak; üyeler arasında dostluk ve iyi komşuluk ilişkilerini inşa etmek. DİBK ayrıca barışı koruma faaliyetleriyle de uğraşmaktadır. Savunma Bakanları Konseyi ile bu alanda işbirliği yapmaktadır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Savunma Bakanları Konseyi, 14 Şubat 1992 tarihli DBK kararıyla kurulmuştur. Ermenistan, Kazakistan, RF, Tacikistan ve Özbekistan tarafından imzalanmıştır. 22 Ocak 1993’te Kırgızistan katılmıştır. 15 Nisan 1994’te Konseyin yapısı ve işlevi belirlenmiş, bu belgeyi Azerbaycan, Belarus, Gürcistan da imzalamışlardır. Gürcistan 2006’da SBK’den ayrılmıştır. SBK, Ukrayna, Belarus, Moldova dışındaki devletlerin Savunma Bakanları’ndan oluşur. Üye devletler arasında askerî işbirliğini eşgüdümünü üstlenir.1993’te kurulan Askerî İşbirliği Eşgüdüm Dairesi 2005’teki bir değişiklikle SBK Sekreterliği’ne dönüştürülmüştür. 20 kişiden oluşan Sekreterlik SBK’nın sürekli faaliyet gösteren birimidir. SBK yılda iki kez toplanır. Tacikistan ve Abhazya’daki barış gücü birliklerinin eşgüdümünü Konsey yapmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Sınır Birlikleri Komutanları Konseyi, 6 Temmuz 1992’de Ermenistan, Belarus, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, RF, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Ukrayna tarafından imzalanan DBK kararıyla kurulmuştur. Azerbaycan gözlemci sıfatıyla yer almaktadır. Gürcistan 18 Ağustos 2009’da Konsey’den çıkmıştır. Sürekli organı Eşgüdüm Dairesi’dir. Üye devletler arasında ve dış sınırları korumak aslî görevidir.

Parlamentolararası Asamble, 27 Mart 1992’de Alma Ata’da Ermenistan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, RF, Tacikistan ve Özbekistan Parlamento Başkanları’nın imzasıyla kurulmuştur. 1993-1995 arasında Azerbaycan, Gürcistan ve Moldova; 1999’da Ukrayna katılmışlardır. Yasama süreçlerinin BDT çerçevesinde uyumlaştırılması kaygısını taşımaktadır. BDT içinde yolsuzluklarla mücadeleden bilimsel/kültürel işbirliğine, oradan insan hakları konusunda düzenlemelere çeşitli alanlarda eşgüdüm için çalışmalar yapmaktadır. Önemli görevlerinden biri de barışı koruma alanındadır: “Sıcak bölgelerde” barışın korumasını gözlem altında tutar. BM ve AGİT’le birlikte Karabağ, Transdinyester, Abhazya ve Tacikistan’da etkin görevler üstlenmiştir. Üye parlamento heyetlerinden oluşan Asamble Konseyi yılda dört kez toplanır. Doğru cevap D şıkkıdır.

1969-1972 arasında düzenlenen bir dizi konferans neticesinde ku-
rulan İslam Konferansı Örgütü (İKÖ), 2011’de İslam İşbirliği Örgütü
(İİÖ) adını almıştır. Başlangıçtan beri isminde bir din adı barındırma-
sı açısından sui generis bir uluslararası örgüt olan İİÖ, amaç ve faaliyet
alanlarını da büyük ölçüde bu çerçevede belirlemiştir. İİÖ’nün bir diğer
dikkat çekici özelliğiyse, Birleşmiş Milletler’den sonra en fazla üyeye sahip
olan uluslararası örgüt olmasıdır.  Doğru cevap C şıkkıdır.

30 kurucu devleti olan İİÖ’nün günümüzde 57 üyesi bulunmaktadır. Kurucu metnin 3. mad- desinde yapılan düzenlemeye göre, örgüt kurucu metnine uyan ve “Müslüman çoğunluğa sahip olan (having Muslim majority)” BM üyesi her devlet, üyeliğe başvurabilecektir. Üyeliğe kabul ise Dışişleri Bakanları Konseyi tarafından oydaşma/konsensüs ile kararlaştırılmaktadır (madde 3). İİÖ’nün Ağustos 2017 itibariyle üyesi olan 57 devlet şunlardır: Afganistan, Arnavutluk, Azerbaycan, Bahreyn, Bangladeş, Benin, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Brunei, Burkina-Faso, Cezayir, Cibuti, Çad, Endonezya, Fas, Fildişi Sahili, Filistin, Gabon, Gambiya, Gine, Gine Bissau, Guyana, Irak, İran, Kamerun, Katar, Kazakistan, Kırgızistan, Komorlar, Kuveyt, Libya, Lübnan, Maldivler, Malezya, Mali, Mısır, Moritanya, Mozambik, Nijer, Nijerya, Özbekistan, Pakistan, Senegal, Sierra Leone, Somali, Sudan, Surinam, Suriye, Suudi Arabistan, Tacikistan, Togo, Tunus, Türkiye, Türkmenistan, Uganda, Umman, Ürdün ve Yemen. Öte yandan, Suriye’nin üyeliği 14-15 Ağustos 2012’de düzenlenen 4. Olağanüstü İİT Zirvesi’nde askıya alınmıştır.

Dünya politikasında daha fazla etkili olma ara- yışının da bir ürünü olarak örgütün “Müslüman çoğunluk” yerine (az da olsa) “Müslüman nüfus” barındıran devletleri de üye kabul edebileceği ya da etmesi gerektiği yönünde görüşler bulunmaktadır. Kuşkusuz günümüzde bu anlamda akla ilk gelen devletlerden biri de şu an gözlemci üye olan Rusya Federasyonu’dur. İİÖ’de ayrıca Bosna-Hersek, Orta Afrika Cumhuriyeti, Tayland Krallığı ve “Kıbrıs Türk Devleti” gözlemci üye statüsüne sahiptir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Arap Birliği’nin kurucu metni, 22 Mart 1945’te Kahire’de altı devlet (Mısır, Irak, Ürdün, Lübnan, Suudi Arabistan ve Suriye) tarafından imzalanmıştır. Aynı yıl Yemen’in de katıldığı örgütün üye sayısı zamanla 22’ye çıksa da, 2011’de kuruculardan Suriye’nin üyeliğinin “hükümetin siyasi muhalefete yönelik acımasız yöntemler uygulaması nedeniyle” askıya alındığı açıklanmıştır. Ağustos 2017 itibariyle örgütün 21 üyesi şunlardır: Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri, Cezayir, Cibuti, Fas, Filistin, Irak, Katar, Komor Adaları, Kuveyt, Libya, Lübnan, Mısır, Moritanya, Oman, Somali, Sudan, Suudi Arabistan, Tunus, Ürdün ve Yemen. Doğru cevap C şıkkıdır.