ULUSLARARASI ÖRGÜTLER

İki veya daha fazla ülkenin kedi aralarında belirli bazı ürünlerin ticaretinde, diğer ülkelere göre daha düşük gümrük tarifesi uygulayarak ayrımcı bir ticaret düzeni oluşturmalarına; tercihli ticaret düzenlemesi denir. Bölgesel ticaret anlaşmaları olarak adlandırılır.

Ekonomik birlik: Ortak pazarı kuran ülke- lerin para ve maliye politikalarının da ortak hale getirilmesiyle oluşturulan bölgesel ticaret anlaşmasıdır. Bu durumda ulusal ekonomik bağımsızlık büyük ölçüde ortadan kalkar.

EFTA, üye ülkeler arasındaki ticareti düzenleyen EFTA Sözleşmesi, AB ile ilişkilerin dayandığı Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) Anlaşması ve üçüncü ülkelerle imzalanan STA’lar olmak üzere üç alanın yönetiminden sorumludur. Bunlar içinden Avrupa Ekonomik Alanı’na İsviçre katılmamıştır.

Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaş- ması (NAFTA) 1 Ocak 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

LADI’nın kurucu üyeleri LAFTA’yı kuran ülkeledir. 1999 yılında Küba, 2012 yılında da Panama katılmıştır.

Tıpkı AB modelinde olduğu gibi üye ülkeler arasında ortak rekabet politikalarının, parasal birliğin, ortak ekonomi kurumlarının ve hatta siyasi birliğin gerçekleştirilmesi MERCOSUR’un nihai hedefleri arasında yer almaktadır. Ancak MERCOSUR’un kurumsal yapısına bakıldığında uluslarüstü yetkiyle donatılmış kurumlarının bulunmaması AB modelinden farklılığını göstermektedir.

Afrika’daki bölgesel ekonomik örgütler içinde en güçlüsü Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (Economic Community of West African States: ECOWAS)’dur.

Çin’in Modern İpek Yolu Projesi AVEB ile Çin arasındaki karşılıklı yarar sağlayan işbirliği ortamı yaratmıştır.

Bogor Hedeflerini üç ana başlıkta kategorize edebiliriz:

Ticaret ve Yatırımların Serbestleşmesi

İş Yapma Kolaylığı

Ekonomik ve Teknik İşbirliğidir.

Tercihli Ticaret Düzenlemesi (Preferential Trade Arrangement: PTA): Ekonomik bütünleşmenin
en basit biçimidir. Tercihli ticaret anlaşmasıyla iki
veya daha fazla ülke kendi aralarında belirli bazı
ürünlerin ticaretinde, örneğin üçüncü ülkelere
göre daha düşük gümrük tarifesi uygulanarak, tercihli-ayrımcı bir ticaret düzeni oluşturulur.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra dünya ekonomisinde GATT çerçevesinde serbest piyasa ekonomisini benimseyen ülkeler arasında belirli kurallar
çerçevesinde çok taraflı ticaret sistemi kurulmaya
çalışılmıştır. Dış ticaretin önündeki engellerin tamamen kaldırılması idealine ulaşılamayacağı gerçeği karşısında GATT sistemi, ülkelerin aralarında
yapacakları Bölgesel Ticaret Anlaşmaları (Regional
Trade Agreements: RTA) yoluyla ticaretin serbestleştirilmesi uygulamalarına da olanak tanımıştır.
İkinci en iyi politika olarak değerlendirilen bölgesel
ticaret anlaşmaları dünya ekonomisinde bölgeselleşme sürecini hızlandırmıştır. Özellikle 1958 yılında
Roma Antlaşması’yla kurulan Avrupa Ekonomik
Topluluğu (AET)’nun yakalamış olduğu başarı,
dünya üzerinde birçok bölgesel ticaret anlaşmasının imzalanmasına yol açmıştır.

EFTA kurucu ülkeleri şunlardır: Avusturya, Danimarka, Norveç, Portekiz, İsveç,
İsviçre ve İngiltere. Sonradan Finlandiya,
İzlanda ve Lihtenştayn da EFTA’ya katılmıştır. Günümüzde ise EFTA üyesi olarak
sadece İzlanda, Lihtenştayn, Norveç ve İsviçre bulunmaktadır.

Günümüzde AB üyesi olmayan ama refah seviyesi oldukça yüksek olan Norveç ve İsviçre ile küçük ülkeler İzlanda ve Lihtenştayn kurdukları serbest ticaret bölgesi aracılığıyla AB gibi uluslarüstü
bütünleşme modeline kısmen entegre olmuşlardır.
Avrupa Serbest Ticaret Birliği - EFTA
Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) kurulduğunda başta İngiltere olmak üzere birçok Avrupa
ülkesi bu bütünleşme hareketinin dışında kalmayı
tercih etmiştir. AET ülkeleri kişilerin, malların, sermayenin ve hizmetlerin serbest dolaşımını sağlamayı, pazarlarını birleştirmeyi, üçüncü ülkelere karşı
ise ortak bir ticaret politikası uygulamayı hedeflemişlerdir. İngiltere açısından AET içinde yer almak,
İngiliz Uluslar Topluluğu (Commonwealth) ülkelerine karşı AET’nin ortak ticaret politikasını uygulamasını gerektireceğinden sahip olduğu ayrıcalıklı
ticaret ilişkilerini kaybetmesi anlamına gelecekti.
Bu durum İngiltere’nin başlangıçta Avrupa bütünleşmesinin dışında kalmasının nedenlerinden birisi
olmuştur. Diğer taraftan İngiltere gibi Avrupa’da
Avusturya, Danimarka, Finlandiya, İsveç, İsviçre,
İzlanda, Norveç ve Portekiz gibi ülkelerin artan
sanayi ürünleri üretimlerine pazar bulma arayışları
devam etmekteydi. İngiltere öncülüğünde bir araya gelen bu Avrupa ülkeleri 4 Ocak 1960 tarihinde
imzaladıkları Stockholm Sözleşmesi ile Avrupa Serbest Ticaret Birliği (European Free Trade Association:
EFTA)’ni kurmuşlardır.

EFTA kurucu ülkeleri şunlardır: Avusturya, Danimarka, Norveç, Portekiz, İsveç,
İsviçre ve İngiltere. Sonradan Finlandiya,
İzlanda ve Lihtenştayn da EFTA’ya katılmıştır. Günümüzde ise EFTA üyesi olarak
sadece İzlanda, Lihtenştayn, Norveç ve İsviçre bulunmaktadır.

MERCOSUR üyeleri Arjantin, Brezilya,
Uruguay ve Paraguay’dır. Venezuela’nın üyeliği 2016 yılında askıya alınmış, Bolivya’nın
katılım süreci ise devam etmektedir.

ALADI’nin yönetiminde en üst karar organı
Bakanlar Konseyi’dir. Konsey üyeleri, üye devletlerin Dışişleri Bakanlarıdır. Değerlendirme ve Uyum
Konferansı, üye ülkelerin atadığı üst düzey yetkililerden oluşur. Konferans entegrasyon sürecinin
işleyişini inceler ve mevcut sözleşmelerin birbirleriyle uyumunu teşvik eder. Daimi Komite ise Kurucu Anlaşma’da belirlenen hedeflere ulaşılması
için faaliyet gösteren siyasi bir organdır.

AfB, sekiz Bölgesel
Ekonomik Örgüt aracılığıyla kıtadaki bütünleşme hareketini sürdürmektedir:
• Arap-Mağrip Birliği (UMA)
• Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu
(ECOWAS)
• Orta Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECCAS)
• Doğu ve Güney Afrika için Ortak Pazar
(COMESA)
• Sahel Sahra Devletleri Topluluğu (CENSAD)
• Doğu Afrika Topluluğu (EAC)
• Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesi
(IGAD)
• Güney Afrika Kalkınma Topluluğu
(SADC).

ASEAN kurucu ülkeleri Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve Tayland’tır.
Örgüt’e sonradan Brunei, Vietnam, Laos,
Myanmar ve Kamboçya katılmıştır

Tayvan, Singapur, Hong Kong ve Güney
Kore ekonomilerini tanımlamak için Asya
kaplanları kavramı kullanılır.

EFTA kurucu ülkeleri şunlardır: Avusturya, Danimarka, Norveç, Portekiz, İsveç, İsviçre ve İngiltere. Sonradan Finlandiya, İzlanda ve Lihtenştayn da EFTA’ya katılmıştır. Günümüzde ise EFTA üyesi olarak sadece İzlanda, Lihtenştayn, Norveç ve İsviçre bulunmaktadır.