ULUSLARARASI ÖRGÜTLER

1980’lerin ikinci yarısında ortaya çıkan gelişmeler Soğuk Savaş’ın beklenmedik bir hızla
sona ermesine yol açmıştır. 1989 yılında Berlin Duvarı’nın yıkılması, 1990 yılında Almanyaların
birleşmesi ve 1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılması uluslararası sitemi ve Avrupa’daki siyasal
yapıyı kökten değiştirmiştir. Bu ani ve radikal yapısal değişim, bölgesel ölçekte işleyen kurumsal,
örgütsel yapıları da derinden etkilemiştir. Kuruluş amacı büyük ölçüde geçerliliğini yitiren AGİK,
yeni dönemin risk ve tehditlerini karşılayacak bir uyum gösterme süreci içine girmiştir.

1957 yılında Roma Antlaşması’yla kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)’nun yakalamış olduğu başarı, dünya üzerinde birçok bölgesel ticaret anlaşmasının imzalanmasına yol açmıştır.

1957 yılında Roma Antlaşmalarıyla kurulan AET’nin dışında kalmayı tercih eden İngiltere, diğer Avrupa ülkelerinden Avusturya, Danimarka, Norveç, Portekiz, İsveç ve İsviçre ile serbest ticaret bölgesi kurarak adeta kıtada alternatif bir ticaret bloğu yaratmıştır.

EFTA kurucu ülkeleri şunlardır: Avusturya, Danimarka, Norveç, Portekiz, İsveç, İsviçre ve İngiltere. Sonradan Finlandiya, İzlanda ve Lihtenştayn da EFTA’ya katılmıştır. Günümüzde ise EFTA üyesi olarak sadece İzlanda, Lihtenştayn, Norveç ve İsviçre bulunmaktadır.

5 Mayıs 1949’da Avrupa Konseyi statüsünü imzalayan 10 kurucu devlet, İngiltere, Fransa, İrlanda, İtalya, Belçika, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Danimarka, İsveç’tir. Görüleceği gibi bu 10 devlet arasında Batı Almanya yoktur. 1949 Mayıs ayı itibariyle Almanya’nın siyasi geleceği konusunda ABD ve Sovyetler Birliği arasında kopuş gerçekleşmiş ve Batı Almanya kurulmak üzeredir. Bu nedenle Batı Almanya kurucu devletler arasında yer almamıştır.

Helsinki Nihai Senedi, katılımcı devletlerin uymaları gereken on temel ilke belirlemiştir:
• Egemen eşitlik ve egemenliğe saygı,
• Kuvvet kullanmaktan veya kuvvet kullanma tehdidinden kaçınma,
• Sınırların ihlal edilmezliği,
• Devletlerin toprak bütünlüğünün korunması,
• Anlaşmazlıkların barışçıl yollardan çözümü,
• İçişlerine karışmama,
• İnsan hakları ve temel özgürlüklere saygı,
• Halkların eşit haklardan ve kendi kaderlerini tayin hakkından yararlanması,
• Devletler arasında işbirliği,
• Uluslararası hukuktan doğan yükümlülüklerin iyi niyetle yerine getirilmesidir. çevre sorunlarına bu belgede değinilmemiştir.

1948 Temmuz ayı sonunda Belçika ve Fransız hükümetleri, Avrupa Hareketi Lahey Kongresi kararlarını görüşmek üzere Brüksel Antlaşması Bakanlar Konseyi’ni toplantıya çağırmıştır. Toplantının gündemi, “Avrupa Meclisi” kurulması yönünde yapılacak çalışmaları planlamaktır. Brüksel Antlaşması’na üye beş devlet bu gündemle 25 Ekim 1948’de Paris’te toplanmış ve bu çalışmaları yürütecek bir komisyon kurmuştur. Avrupa Konseyi Statüsü 5 Mayıs 1949’da imzalanabilmiştir.

1990’da ABD hükümeti ve Meksika hükümeti arasında bir ticaret anlaşması üzerine müzakerelere başlanmıştır. Kanada’nın da 1991’de görüşmelere katılmasıyla taraflar 1992 yılında uzlaşmışlar ve CUSFTA’nın yerini alacak olan Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması ( The North American Free Trade Agreement: NAFTA) 1 Ocak 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Churchill’in öncülüğünde, Avrupa’daki söz konusu kuruluşlar 7 Mayıs 1948 tarihinde, Lahey’de “Avrupa Kongresi” adı altında bir araya gelmişlerdir. Bu toplantıya Avrupa’nın her yerinden 750 delege katılmıştır. Söz konusu toplantıda, Alcide de Gasperi, Jean Monnet, Robert Schumann, Paul-Henri Spaak gibi ilerde Avrupa bütünleşmesini daha ileri düzeye ulaştıracak devlet adamları da vardır.

LAFTA’ya sonradan Kolombiya ve Ekvador (1961), Venezuela (1966) ve Bolivya (1967) dahil olmuştur. Küba’nın başvurusu ise reddedilmiştir.

MERCOSUR üyeleri Arjantin, Brezilya, Uruguay ve Paraguay’dır. Venezuela’nın üyeliği 2016 yılında askıya alınmış, Bolivya’nın katılım süreci ise devam etmektedir.

23 Ekim 1954 tarihinde imzalanan Paris Antlaşması ile Brüksel Antlaşması değiştirilerek Batı Avrupa Birliği kurulmuştur. Batı Avrupa Birliği Örgütü, Maastricht Antlaşması’yla AB’nin güvenlik ve savunma işlevlerini yerine getirmeye başlamış ve NATO ile AB arasında bir köprü görevi de görmüştür. Batı Avrupa Birliği, AB’nin güvenlik ve savunma politikası alanını kendi bünyesinde geliştirmeye başlaması sonrasında 30 Haziran 2011 tarihinde resmen sona erdirilmiştir.

2004 yılında Peru-Cuzco’da toplanan 12 Güney Amerika ülkesinin liderlerinin (Arjantin, Bolivya, Brezilya, Şili, Kolombiya, Ekvador, Guyana, Paraguay, Peru, Surinam, Uruguay ve Venezuela) yayınladıkları Bildiriyle, MERCOSUR ve And Topluluğu’nu birleştirilerek, Şili’nin de katılımıyla Kıta genelinde bir serbest ticaret bölgesi oluşturulması, Güney Amerika ülkeleri arasında siyasi dayanışmanın sağlanması, kırsal kalkınma ve tarım politikalarının uyumlaştırılması, enerji işbirliği, teknoloji transferi, uyuşturucu ticareti ile mücadele gibi alanlarda kapsamlı ortak politikaların geliştirilmesi hedeflerini açıklamalarıdır. 2007 yılında Venezuela’da bir araya gelen Devlet ve Hükümet Başkanları entegrasyon sürecinin Güney Amerika Ulusları Birliği (Union of South American Nations: UNASUR) ismiyle sürdürülmesine karar vermişlerdir.

Türkiye ve Yunanistan, 9 Ağustos 1949’da üye olmuşlardır. Türkiye ve Yunanistan’ın neredeyse kurucu devletmişçesine hemen bu ilk ve çok önemli Avrupa bütünleşme girişimine dahil edilmesi Soğuk Savaş koşulları içerisinde mümkün olabilmiştir. Sovyetler Birliği’ne karşı jeostratejik konumda ve önemde olarak değerlendirilen bu iki kanat ülkesi, Türkiye ve Yunanistan, Almanya ve Avusturya’dan önce Avrupa Konseyi’nde yer almıştır.

Avrupa Konseyi’nin merkezi Fransa’nın Almanya sınırındaki önemli ve tarihi bir şehri olan Strazburg’dadır.

AİHM Yargıçları Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi tarafından seçilmekte ve 9 yıl görev yapmaktadırlar.

Devlet Başkanları veya Hükümet Başkanları seviyesindeki Zirve toplantıları, AGİT’in en yüksek karar alma organıdır. Zirvelerin ne sıklıkta gerçekleştiğini belirleyen genel bir kural yoktur. Herhangi bir katılımcı devlet Zirvenin toplanmasını önerebilir.

AGİT’in başlıca amaçları şunlardır:
• Güvenliğin üç boyutunda (siyasi-askeri, ekonomi-çevre ve insani) ilke, norm ve standartlar geliştirmek,
• Yükümlülüklerin uygulanma durumlarını izlemek,
• Esnek müzakere ve siyasi diyalog forumu teşkil etmek,
• Üye devletlerin demokratikleşme, hukukun üstünlüğü ve insan haklarına saygı alanlarındaki çabalarına destek ve yardım işlevi görmektir

1964 yılında Kamerun, Gabon, Orta Afrika, Çad ve Kongo tarafından Orta Afrika Gümrük ve Ekonomik Birliği (UDEAC) kurulmuştur. 1984 yılında Birliğe Ekvator Ginesi de katılmıştır.

Avrasya Ekonomik Topluluğu 10 Ekim 2000 tarihinde Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya Federasyonu ve Tacikistan tarafından kurulmuş bir uluslararası ekonomik entegrasyondur. Özbekistan da 2005 yılında AVET’e katılmıştır.