ULUSLARARASI ÖRGÜTLER

Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (North Atlantic Treaty Organization: NATO) bir Soğuk Savaş ittifakı olarak doğmuş, 40 yıl boyunca ABD ve SSCB arasındaki ideolojik bölünmenin ve bu çerçevede ortaya çıkan “dehşet dengesi” olgusunun sembol- lerinden biri olmuştur.

17 Mart 1948’de Belçika, Fransa, Hollanda, İngiltere ve Lüksemburg Brüksel Paktı olarak bilinen bir ittifak antlaşmasını imzaladılar. Bu Antlaşma ile taraflar ortak bir savunma sistemi kurmayı, ekonomik ve kültürel ilişkilerini güçlendirmeyi kararlaştırdılar.

Soğuk savaşın ardından NATO, geleneksel görev alanlarını revize ederek genişletti. Örgütün Kurumsal yapışa değişti. Lizbon’da alınan kararla NATO’nun tüm kara harekatının komuta ve kontrolünden sorumlu bir karargah oluşturuldu. Bu karargah Türkiye’nin İzmir kentinde konuşlandırıldı. Bu gelişme, örgütün önem verdiği bölgenin Avrupa’dan Doğu Akdeniz ve Orta Doğuya geçtiğini göstermektedir.

Türkiye’nin en son Güvenlik Konseyi üyeliği; 2009-2010 dönemidir.

Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ), 7 Ekim 2002 tarihinde altı Bağımsız Devletler topluluğu ülkesi tarafından kurulan askeri ittifaktır.

KGAÖ’den söz ederken ilkin bunun askerî bir ittifak olduğunun altını çizmek gerekir. Kolektif Güvenlik Antlaşması’nın 4. maddesi tıpkı NATO’nun 5. maddesi gibi düzenlenmiştir: “Taraf devletlerden biri bir devlet ya da devlet grubunun saldırısına uğradığında, bu saldırı tüm üye devletlere yapılmış sayılacaktır”. KGAÖ’ne, 2 Aralık 2004’te BM Genel Kurulu tarafından gözlemci statüsü tanınmıştır.

7 Ekim 2002’de imzalanan örgütün kurucu antlaşmasının ikinci bölümü “amaç ve ilkeler” başlığını taşımaktadır. Buna göre temel amaçlar,

• Barış, uluslararası/bölgesel güvenlik ve istikrara güç katmak,

• Üye devletlerin bağımsızlık, toprak bütünlüğü ve egemenliklerini kolektif temelde sağlamak,

• Uluslararası hukukun evrensel kabul görmüş değerleri üzerine inşa edilecek adil ve demokratik bir dünya düzeninin oluşturulmasına katkıda bulunmaktır.

Bu amaçlara ulaşmak için üye devletler,

• Bağımsızlık, gönüllü işbirliği, hak ve sorumluluklarının eşitliğine saygı gösterme,

• Ulusal hukuka ilişkin içişlerine karışmama,

• Diğer anlaşmalardan kaynaklanan hak ve sorumluluklarına halel getirmeme ilkelerini benimsemişlerdir.

KGAÖ’nün yakın işbirliği içerisinde olduğu bir başka örgüt Şanghay İşbirliği Örgütü’dür (ŞİÖ). KGAÖ’nün altı üyesinden (Ermenistan ve Belarus dışındaki) dördü ŞİÖ’ne de üyedir. Bu durum iki örgüt arasındaki sıkı işbirliğini kaçınılmaz hâle getirmektedir.

NATO Antlaşması’nın 4. maddesi, örgüte üye ülkelere yönelmiş sadece bir sıcak saldırı ya da tehdit değil, potansiyel bir tehdit olduğunda da diğer üye ülkelerle işbirliği içine girmeleri olanağı vermektedir. Söz konusu madde şu şekildedir: “Taraflardan herhangi biri, Taraflardan birinin toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı ya da güvenliğinin tehdit edildiğini düşündüğü zaman, tüm taraflar birlikte danışmalarda bulunacaklardır.” Bu maddenin gerisindeki temel mantık, meydana gelebilecek olası iç gelişmeler sebebiyle NATO’ya başvuramayacak durumda olan müttefik hükümetlerin yerine, başka bir müttefikin başvurmasının mümkün olabileceğidir.

Kolektif Güvenlik Konseyi, devlet başkanlarından oluşan örgütün en üst düzey organıdır. Örgütün
gündemini belirler, amaçlarına ulaşabilmek ve üye devletler arasında eşgüdüm sağlayabilmek için kararlar alır. Konsey aynı zamanda KGAÖ Şartı’nın yorumlanması konusunda üye devletler arasında çıkacak olası yorum farkları karşılıklı bilgi alış verişi ve görüşmeler yoluyla giderilemediği durumlarda buna son verecek tek organdır. Kararlar oydaşmayla (konsensüs) alınır.

1951 yılında imzalanan protokol sonucun- da Türkiye ve Yunanistan 1952 yılında NATO’ya katıldılar. Bu yeni katılımı 1955 yılında Federal Almanya’nın katılımı izledi. Bu ilk genişleme dalgasından sonra uzun bir süre yeni bir üye almayan NATO, 1982 yılında Franco’nun ölümünden sonra hızla demokratikleşen ve Batı sistemine tam olarak dahil olmak isteyen İspanya’yı üyeliğe kabul etti.

Varşova Paktı: 1949 yılında kurulan NATO'nun askeri etkinliklerinin artması üzerine Doğu Bloku'nda askeri ve iş birliği amacıyla kurulan örgütün adıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yalta Konferansı 4-11 Şubat 1945 tarihleri arasında Stalin, Roosevelt ve Churchill’in katılımıyla gerçekleştirildi. Bu konferansta Mihver Devletler'e savaş ilan edenlerin BM'ye kabul edileceği açıklandı ve Türkiye, Almanya ile Japonya'ya savaşa ilan etti. Doğru cevap C seçeneğidir.

ABD'nin Batı dünyasının liderliğini resmen üstlendiği ve Türkiye'ye de yardım yapılan gelişme: Truman Doktrinidir. Bu doktrinle yeryüzünün iki bloka ayrıldığı ve ABD-SSCB mücadelesinin başladığı resmen ilan edilmiştir. Marshall Planı ise Avrupa Devletlerine yapılan yardımdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

NATO'ya; Bulgaristan ve Estonya 2004 yılında,Arnavutluk ve Hırvatistan ise 2009 yılında katılmıştır. 2020 yılında katılan ülke Kuzey Makedonyadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

NATO'nun yazılı mevzuata aykırı olmasına rağmen giriştiği çeşitli operasyonlar yeni görev alanları oluştuğunu gösterir. NATO,kolektif savunma örgütünden;kolektif güvenlik örgütüne geçiş yapmıştır. Yazılı mevzuata aykırı olan durumlar ise 1999 tarihli Stratejik Konsept ile düzeltilmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Türkiye'nin NATO'ya alınmasını sağlayan sebepler;

Kore'deki askeri başarısı

Uluslararası sorunlarda Batılılarla birlikte hareket etmesi

Modern olmamakla beraber güçlü bir kara ordusuna sahip olması 

Batı savunması için gerekli olan jeopolitik yeri ve önemidir.

Milli Kalkınma Partisinin Kurulması:1945

İlk kez çok partili seçimlerin yapılması:1946

Demokrat Partinin kurulması:1946

 Avrupa Konseyine üye olması:1949

Nato'ya üye oluş:1952

Türkiye'nin NATO'daki ilk daimi temsilcisi,Fatin Rüştü Zorludur. Türk Büyükelçi Tacan İldem, NATO’nun Kamu Diplomasisinden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı olarak atanmıştır. Görev tanımında NATO’nun politikalarına ve faaliyetlerine ilişkin stratejik mesajların iletilmesi bulunmaktaydı. Burcu San, NATO Harekatlar Bölümünde direktör olarak görevliydi. Tevfik Rüştü Aras, Atatürk Dönemi'nde en uzun süre Dışişleri Bakanlığı yapan kişidir. Bekir Sami Kunduh da 1920-1921 yılında Dışişleri Bakanlığı yapmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü üyeleri:Rusya Federasyonu, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Beyaz Rusya ve Ermenistan

Şanghay İş Birliği Örgütü Üyeleri: Rusya,Çin Kazakistan,Tacikistan,Kırgızistan,Özbekistan

Kolektif Güvenlik Konseyi, devlet başkanlarından oluşan örgütün en üst düzey organıdır. Örgütün gündemini belirler, amaçlarına ulaşabilmek ve üye devletler arasında eş güdüm sağlayabilmek için kararlar alır. Konsey aynı zamanda KGAÖ Şartı’nın yorumlanması konusunda üye devletler arasında çıkacak olası yorum farkları karşılıklı bilgi alış verişi ve görüşmeler yoluyla giderilemediği durumlarda buna son verecek tek organdır. Kararlar oydaşmayla (konsensüs) alınır. Doğru cevap A seçeneğidir.