Küresel Ekonomik Örgütler

Diğer uluslararası örgütlerde olduğu gibi ekonomik nitelikteki örgütlerin kurulmaları ve etkinliklerini artırmaları da İkinci Dünya Savaşı sonrasına rastlamaktadır.

Komşudan dilenme politikası ülkelerin kendi üretim ve istihdam seviyesini korumak veya artırmak için ithalatı kısıtlayıcı önlemler ve devalüasyon uygulamalarıyla yurtiçi talebi ithal mallardan yurtiçinde üretilen mallara doğru kaydırmaya çalışmalarıdır.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kurulacak, uluslararası ekonomik sistemin temelini oluşturan Bretton Woods Anlaşması’nın 22 Temmuz 1944 tarihinde imzalanmasının ardından 27 Aralık 1945 tarihinde Uluslararası Para Fonu faaliyetlerine başlamıştır.

Bretton Woods ikizleri olarak anılan bu örgütler Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası olarak da tanınan Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD)’dır. 

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kurulacak, uluslararası ekonomik sistemin temelini oluşturan Bretton Woods Anlaşması’nın 22 Temmuz 1944 tarihinde imzalanmasının ardından 27 Aralık 1945 tarihinde Uluslararası Para Fonu faaliyetlerine başlamıştır.

IMF, uluslararası parasal işbirliği ve döviz kuru istikrarını desteklemek, ekonomik büyüme ve istihdam artışını teşvik etmek ve üye ülkelerin karşılaştığı ödemeler dengesi finansmanı sorunlarına yardımcı olmak amaçlarıyla kurulmuş bir uluslararası kuruluştur.

Geçiş ekonomileri kavramı, sosyalizm uygulamasından vazgeçerek piyasa ekonomisi koşullarına göre yapılanmaya çalışan eski Doğu Bloğu ülkelerini tanımlamak için kullanılmaktadır.

Türkiye, 1945 yılında kurulan IMF’ye 11 Mart 1947 tarihinde üye olmuştur.

IMF, özellikle dört alanda teknik yardım ve eğitim sağlar:
• Para ve maliye politikaları, para politikası araçları, bankacılık sisteminin denetim ve yeniden yapılandırılması ve merkez bankalarının yapısal gelişimi,
• Maliye politikası ve yönetimi (vergi ve gümrük politikaları ve yönetimi, bütçe hazırlama, harcama yönetimi, sosyal güvenlik ağlarının tasarımı, iç ve dış borç yönetimi vb.)
• İstatistiksel verilerin gerçeği yansıtması,
• Ekonomik ve malî mevzuat.

BRIC ülkeleri Brezilya, Rusya Federasyonu, Hindistan ve Çin’i kastetmek için
kullanılır. Bu ülkelere Güney Afrika da eklenince BRICS olarak ifade edilir.

Niyet Mektupları IMF kaynaklarını kullanmak isteyen ülkelerin hükümetlerinin
izleyeceği ekonomi politikalarına ilişkin olarak IMF Başkanı’na hitaben yazdıkları politika beyanı niteliğinde metinlerdir.

Dünya Bankası Grubu beş ayrı uzmanlık örgütünden oluşmaktadır. (Şekil 5.1)

• Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD)
• Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA)
• Uluslararası Finans Kurumu (IFC)
• Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansı (MIGA)
• Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıklarının Çözüm Merkezi (ICSID)

Guvernörler Kurulu’nun devretmediği yetkiler şunlardır:
• Kurucu anlaşmanın değiştirilmesi,
• İcra direktörlerinin sayısını artırmak,
• Yeni üye alımı,
• Sermaye miktarında değişiklik
• Banka gelirlerinin dağıtımı
• Kuruluş anlaşmasının yorumlanmasında nihai karar
• Diğer uluslararası örgütlerlerle resmi ilişki kurmak.

IBRD’nin temel faaliyet alanları:
• Özel yatırımcıların kârlı bulmadıkları uzun vadeli insani ve sosyal kalkınma ihtiyaçlarını destekleyen alanlara kredi sağlamak,
• Kriz dönemlerinde, krizden en çok etkilenen yoksul kesimlere destek sağlamak,
• Yapısal uyum politikalarını ve kurumsal reformları (sosyal güvenlik, yolsuzlukla mücadele vb.) desteklemek,

•Özel sermaye yatırımları için elverişli ortam oluşturmak,
• Yoksul ülkelere hibe sağlamaktır.

Uluslararası Kalkınma Birliği (International Development Association: IDA) Dünya Bankası Grubu’nun dünyanın en yoksul ülkelerine faizsiz kredi ve hibe programları sağlayan kuruluşudur.

DTÖ’nün öncelikli hedefi, ülkeler arasında ticaret akışının sorunsuz, serbestçe, adil ve öngörülebilir şekilde yapılmasına yardımcı olmaktır. Bu amaca ulaşırken;
• Ticaret anlaşmalarını yönetmek,
• Ticaret müzakereleri için bir forum olarak hareket etmek,
• Ticaret anlaşmazlıklarında çözüm organı olarak görev yapmak,
• Üye ülkelerin ulusal ticaret politikalarını izlemek,
• Gelişmekte olan ülkelere ticaret politikası konularında teknik yardım ve eğitim programları yoluyla yardımda bulunmak,
• Küresel düzeyde ekonomik politikaların oluşturulmasında diğer uluslararası işbirliği yapmak temel görevleri arasındadır. 

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD: The Organisation for Economic Co-operation and Development)’nü kuran Sözleşme 14 Aralık 1960 tarihinde imzalanmış, 30 Eylül 1961’de yürürlüğe girmiştir.

Bir ülkenin OECD’ye üye olabilmesi için insan haklarına dayalı, çoğulcu demokrasi ve serbest piyasa ekonomisi değer ve ilkelerine sahip olması temel kriterdir.

OECD faaliyetlerini üç araç kullanarak gerçekleştirir: Fikir üretme, politika değerleme ve veri üretimi.

G20 toplantılarında BM, IMF, Dünya Bankası ve OECD üst düzeyde temsil edilmektedir.