Birleşmiş Milletler Sistemi

Yeni üye kabulü, Güvenlik Konseyi’nin vetoya tabi bir oylamayla tavsiyesi üzerine Genel Kurul’un 2/3 oy çokluğu ile kabulüyle gerçekleşmektedir.

P5 (Permanent Five) denilen sürekli üyeler ABD, Rusya Federasyonu, Çin, Büyük Britanya ve Fransa’dır.

Güvenlik Konseyinin 15 üyesinin 5’i sürekli üyelerdir. Bunlar, ABD, Rusya Federasyonu, Çin, Büyük Britanya ve Fransa’dır. Geri kalan 10 üye, Genel Kurul tarafından, 2/3 oy çokluğu ile ve 2 yıllığına seçilir, araya bir dönem girmeden tekrar seçilemez.

Beş sürekli üye oylamada da ayrıcalıklıdır ve usule ait olmayan konularda veto hakkına sahiptir. Yani birinin dahi ret oyu vermesi, geri kalan 14 üye aynı yönde oy kullansa bile karar alınmasını engellemektedir.

Dünya üzerinde barışın tesis edilebilmesi amacı çerçevesinde çatışma çıkmasına neden olabilecek ekonomik ve toplumsal sorunların ortadan kaldırılması için faaliyet göstermektedir.

UAD’ın iki görevi vardır: Devletler tarafından kendisine sunulan hukuksal uyuşmazlıkları uluslararası hukuka göre çözüme kavuşturmak ve yetkili BM organlarına gerekli durumlarda danışma görüşü vermek.

Silahlı saldırıya uğrayan bir devlet, Güvenlik Konseyi harekete geçene kadar saldırgan devlete karşı kuvvet kullanarak kendisini savunmak hakkına sahiptir. Bu doğal bir haktır ve devlet bu hakkını tek başına ya da başka devletlerle birlikte kullanabilir.

BM bir hükümetler arası uluslararası örgüttür. 6 ana organı var: Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Vesayet Konseyi, Uluslararası Adalet Divanı ve Sekretarya.

Genel Kurul kararlarında olağan olan, hazır bulunan ve oy kullananların salt çoğunluğudur.

Barış gücü yerleştirilen bu durumlar şu başlıklar altında toplanabilir:

• Ateşkes ve silah bırakışması anlaşmalarının gözetimi,
• Geçiş noktalarında ve sınır boyunca kontrol,
• Düşman güçler arasına girmek,
• İç huzursuzluk olan ülkelerde hükümetin isteğiyle düzeni sağlamak,
• BM kontrolü altındaki bir bölgede bölgenin güvenlik ve savunmasına yardım etmek,
• Yerel güçlerin zararsız hale getirilmesine ve silahtan arındırılmasına yardım etmek,
• Plebisit veya seçim yapılacak bir bölgede güvenliği sağlamak,
• Sorunlu bölgelerde ya da afete uğrayan bölgelerde yardım operasyonu yürüten BM görevlilerini ve operasyonu korumak.

Barış gücü askeri yollarla taraflardan birisini zorlamak yetkisine sahip değildir. Ancak kendisinin saldırıya uğraması durumunda meşru savunma gereği kuvvet kullanabilir.

Türkiye tüm üyeliği boyunca Güvenlik Konseyi’nde dört kez sürekli olmayan üye olarak yer aldı. Bunlar; 1951-52, 1954-55, 1961 ve 2009-2010 dönemleridir. 2015-2016 dönemi için bir kez daha 2011’de aday olduysa da bu seçimi kazanamamıştır.

BM’nin ilkeleri saptayan 2. maddesinin 4. paragrafı kuvvet kullanmaya ilişkindir. Bu madde hükmüne göre (2/4), tüm üyeler uluslararası ilişkilerinde gerek herhangi bir devletin toprak bütünlüğüne ya da siyasal bağımsızlığına karşı, gerekse BM’nin amaçları ile bağdaşmayacak herhangi bir biçimde kuvvet kullanma tehdidine ya da kuvvet kullanmaya başvurmaktan kaçınırlar.

Genel Sekreter, Güvenlik Konseyi’nin vetoya tabi bir oylamayla tavsiyesi üzerine Genel Kurul tarafından seçilir.

Divan’ın yargı yetkisini kabul etmek isteğe bağlıdır. Yetki itirazlarını karara bağlayan da Divan’ın kendisidir. Yargı yetkisini kabul edip Divan önüne giden devletler için kararları bağlayıcıdır. Yani davaya taraf devletler bu kararları uygulamak zorundadır.

Sadece devletler UAD önünde dava tarafı olabilirler. Diğer uluslararası örgütler de dahil başka hiçbir birimin böyle bir yetkisi yoktur.

Güvenlik Konseyi, örgütün en başta gelen amacı olan uluslararası barış ve güvenliğin korunmasından birincil sorumlu organdır (madde 24).

Konsey’in halen kullandığı bir başka önemli yetki barış güçlerinin kurulması ve yönetilmesidir. Konsey misyonun kurulmasına karar verir, görev tanımını yapar. Görev süresinin uzatılması ya da sona erdirilmesi de Konsey’in yetkisindedir. Kabul eden devlet istese dahi Konsey misyona son verebilir.

Genel Kurul, Antlaşma’nın 11/2. maddesine göre bir üye devlet tarafından getirilen uluslararası barış ve güvenliğin korunmasına ilişkin her konuyu tartışabilir ve ilgili devletlere ve/veya Güvenlik Konseyi’ne tavsiyede bulunabilir. Bunun bir istisnası, 12. maddede belirlendiği üzere, Güvenlik Konseyi’nin gündemindeki konulardır. Eğer Güvenlik Konseyi o sırada, kendisine Antlaşma’yla verilen yetkileri söz konusu konuda kullanıyorsa Genel Kurul tavsiyede bulunamaz. İkinci istisnası ise, eğer bir sorun eylem gerektiriyorsa, Genel Kurul bu konuyu tartışmadan önce ya da sonra Güvenlik Konseyi’ne göndermek zorundadır.

Güvenlik Konseyi uluslararası barış ve güvenliğin korunması için gerekli önlemleri aldığı anda meşru savunma hakkı çerçevesinde kuvvet kullanma da sona ermek zorundadır. Güvenlik Konseyi’nden uluslararası barış ve güvenliği korumak için eyleme geçtiğinde, devletler tek-taraflı kuvvet kullanma eylemini sona erdirmek zorundadırlar.

1945’te San Francisco’da toplanan kurucu konferansa sadece Almanya ve Japonya’ya savaş ilan edip Birleşmiş Milletler Bildirisi'ne katılan devletler BM’nin kurucu üyeleri olmuşlardır.