ULUSLARARASI ÖRGÜTLER - Deneme Sınavı - 3

Afrika’daki bölgesel ekonomik örgütler içinde en güçlüsü Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (Economic Community of West African States: ECOWAS)’dur. 1975 yılında bir araya gelen 15 Batı
Afrika ülkesi aynı Avrupa Ekonomik Topluluğu gibi aralarında ortak pazar oluşturmak üzere yola çıkmışlardır. Doğru cevap E şıkkdır.

ASEAN kurucu ülkeleri Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve Tayland'dır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Avrasya Ekonomik Topluluğu 10 Ekim 2000 tarihinde Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya Federasyonu ve Tacikistan tarafından kurulmuş bir uluslararası ekonomik entegrasyondur. Doğru cevap B şıkkıdır.

Rusya, Kazakistan ve Belarus Devlet Başkanları tarafından 29 Mayıs 2014 tarihinde imzalanan anlaşmayla Avrasya Ekonomik Birliği kurulmuştur. Doğru cevap D şıkkıdır.

Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi, Avrupa Konseyi Statüsü’ne göre, karar alma süreçlerinde danışma organı olarak düzenlenmiştir.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGİK), Soğuk Savaş döneminde Batı Bloku ile Doğu Bloku
arasında düzenli diyalog tesis etmek suretiyle bloklar arasındaki gerginliği ve anlaşmazlık alanlarını azaltmak üzere bir müzakere forumu ve konferanslar diplomasisi olarak ortaya çıkmıştır.

Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) 1958 yılında Paris Antlaşması ile kurulmuştur.

Serbest ticaret anlaşmasıyla taraf ülkeler arasındaki ticareti engelleyen tarife ve kota gibi uygulamalar kaldırılmıştır. Gümrük Birliği'nde Serbest ticaret bölgesi koşullarına ek olarak üye olmayan ülkelerden yapılacak ithalata ortak gümrük tarifesi uygulanmaktadır. Gümrük birliği, sadece malların serbest dolaşımını
esas almaktadır. Eğer üyeler arasında tüm mal ve hizmet ticaretinin önündeki engeller kaldırılmış, sermayenin ve emeğin serbest dolaşımı da sağlanmışsa ortak pazar (Common market) aşamasına geçilmiştir. Parasal birlikte üye ülkeler ortak pazarın etkin işleyebilmesi için mal ve hizmetlerin fiyatlarının da tek bir para birimi ile ifade edilmesini sağlarlar. Ekonomik birlik (Economic union) Ortak pazarı kuran ülkelerin para ve maliye politikalarının da ortak hale getirilmesiyle kurulacaktır.

Günümüzde EFTA üyesi olarak sadece İzlanda, Lihtenştayn, Norveç ve İsviçre
bulunmaktadır.

AEA Anlaşması farklı bir bütünleşme modelidir. AB ile EFTA üyesi üç ülke arasında bir
“ortaklık” ilişkisi kuran Anlaşma kişilerin, malların, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımını
öngörmektedir.

1 Ocak 1989 tarihinde bir serbest ticaret bölgesi anlaşması (CUSTFA), ABD ve Kanada arasında herhangi bir gümrük birliği, gümrük muafiyeti gibi bir özellik taşımamaktadır.

ABD’nin bir diğer sınır komşusu ve önemli ticaret ortaklarından birisi olan Meksika ise 1982 yılında yaşadığı borç krizinin ardından istikrar tedbirleri uygulamış ve yüksek gümrük tarifeleriyle ticaretini sınırlamıştı. Birbiri ardına reform paketlerini uygulamaya sokan Meksika 1985 yılından
sonra ekonomisini serbestleştirmeye yönelik adımlar atmış, 1986 yılında GATT’a taraf olmuştur.
Bu kapsamda 1990’da ABD hükümeti ve Meksika hükümeti arasında bir ticaret anlaşması üzerine
müzakerelere başlanmıştır. Kanada’nın da 1991’de görüşmelere katılmasıyla taraflar 1992 yılında uzlaşmışlar ve CUSFTA’nın yerini alacak olan Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (The North
American Free Trade Agreement: NAFTA) 1 Ocak 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

LAFTA bünyesinde 1973 yılında kurulması gereken serbest ticaret bölgesi için adım atılmayınca süre 1980’e uzatılmış sonra da başarısız olan LAFTA girişimi yerini İkinci Montevideo Anlaşması ile Latin Amerika Entegrasyon Birliği: ALADI’ye (Latin American Integration Association-LAIA) bırakmıştır.

Tercihli Ticaret Düzenlemesi (Preferential Trade Arrangement- PTA), ekonomik bütünleşmenin en basit biçimidir. Tercihli ticaret anlaşmasıyla iki veya daha fazla ülke kendi aralarında belirli bazı ürünlerin ticaretinde, örneğin üçüncü ülkelere göre daha düşük gümrük tarifesi uygulayarak, tercihli- ayrımcı bir ticaret düzeni oluşturur. Aslında GATT/DTÖ kurallarına göre ticarette ayrımcılık yasaklanmıştır. DTÖ üyeleri belirli bir ürünün ithalatında bir ülkeye gümrük tarifesi ve avantajlı koşullar sağlıyorsa diğer üyeler de bu avantajlı durumdan yararlanırlar. Buna, en çok kayrılan ülke (most favored nation, MFN) kuralı denir.  Ancak tercihli ticaret düzenlemesi yaratan bölgesel ticaret anlaşmaları bu kuralın istisnası olarak kabul edilmektedir.

UNASUR, LAFTA, NAFTA ve CAN, Latin Amerika'daki ekonomik oluşumlardır. Yalnız Arap-Mağrip Birliği (UMA) Afrika Birliği (AfB) bünyesindeki sekiz ekonomik bölgeden birini ifade etmektedir.

ASEAN kurucu ülkeleri Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve Tayland’tır. Örgüt’e sonradan Brunei, Vietnam, Laos, Myanmar ve Kamboçya katılmıştır.

1980’lerde dünya ekonomisinde yaşanan büyük sıçrama Asya-Pasifik Bölgesi ülkelerinin
ekonomik alanda işbirliğini geliştirme yönündeki isteklerini arttırdı. Dünya üzerinde neoliberal politikaların güç kazanması, bölge ülkelerinin neoliberal dışa açık ekonomi modelini benimsemeleri ve kalkınmalarını ihracata dayandıran bir ekonomik anlayışa sahip olmaları, AB gibi uluslarüstü bir entegrasyon modelinin başarısı bölge ülkelerini bu konuda cesaretlendiren olgular olarak önemlidir.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla eş zamanlı olarak 1991 yılında Rusya Federasyonu, Ukrayna
ve Belarus Bağımsız Devletler Topluluğu’nu kurmuşlardır. Bu Örgüt hakkında ayrıntılı bilgiye
kitabınızın 7. ünitesinde yer verilmiştir. Rusya liderliğinde bu yakın durma çabaları bir taraftan
ekonomi boyutuyla Avrasya Ekonomik Topluluğu’nun, güvenlik boyutunda ise Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’nün doğmasına yol açmıştır.

1957 yılında Roma Antlaşması’yla kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)’nun yakalamış olduğu başarı, dünya üzerinde birçok bölgesel ticaret anlaşmasının imzalanmasına yol açmıştır.

Avrupa Ekonomik Alanı (AEA), AB üyesi ülkeler ile İzlanda, Lihtenştayn ve Norveç arasında malların, hizmetlerin, kişilerin ve sermayenin serbest dolaşımını öngörür. Dolayısıyla EFTA ülkeleri ile AB arasında Serbest Ticaret Anlaşması’nın ötesine geçilmiş ve bir ortak pazar yaratılmıştır. Ayrıca Anlaşma araştırma-geliştirme, eğitim, sosyal politika, çevre, tüketicinin korunması, turizm ve kültür gibi alanlarda da işbirliğini kapsar. Ancak AEA, AB’nin ortak tarım, balıkçılık politikaları, gümrük birliği, ticaret politikası, parasal birlik, ortak dış ve güvenlik politikası ile adalet ve içişleri alanındaki politikalarını kapsamaz. Bir başka ifadeyle AEA Anlaşmasıyla üç EFTA ülkesi AB üyesi olmadan AB tek pazarına dahil olmaktadır.