ULUSLARARASI ÖRGÜTLER - Deneme Sınavı - 5

Temmuz 1945’te toplanan Potsdam Konferansı, savaşın Avrupa’da sona ermesinin ertesinde yapıldı. Bu çerçevede savaşın getirdiği zorunlu işbirliğinin yerine savaş sonrası hesapların ve bu yüzden SSCB ile Batılı güçler arasındaki anlaşmazlıkların belirginleşmeye başladığı bir konjonktürde gerçekleştirildi. Ölen Roosevelt’in yerine yeni başkan Truman’ın, seçimleri kaybeden Churchill’in yerine Atlee’nin ve Stalin’in katılımıyla gerçekleştirilen bu konferansta ele alınan en önemli konu Almanya’nın geleceğiydi. ABD, SSCB ve İngiltere’nin Almanya’nın parçalanması yolundaki görüşlerini değiştirdikleri, bu konferansta açık bir biçimde görüldü. ABD ve İngiltere birleşik Almanya’nın korunmasının SSCB’ye karşı bir teminat olacağını düşünürken, SSCB ise birleşik Almanya’da etki kurabileceğini hesaplamaktaydı. Görüşmeler sonucunda taraflar birleşik Almanya’da demokratik bir rejim kurma yolunda anlaştılar, ancak bu rejimin nasıl kurulacağı ve niteliği üzerindeki anlaşmazlık hem Almanya’nın ikiye ayrılmasının hem de Soğuk Savaş’ın nedenlerinden biri oldu.

NATO’nun en yetkili karar organı Kuzey Atlantik Konseyi’dir.

NATO’nun askerî yapısının en üstünde Askerî Komite yer almaktadır. Bu nedenle özel bir statüsü bulunmakla birlikte Askerî Komite, Konsey ve Savunma Planlama Komitesi’ne bağlı çalışmaktadır.

1951 yılında imzalanan protokol sonucunda Türkiye ve Yunanistan 1952 yılında NATO’ya katıldılar. Bu yeni katılımı 1955 yılında Federal Almanya’nın katılımı izledi. Bu ilk genişleme dalgasından sonra uzun bir süre yeni bir üye almayan NATO, 1982 yılında Franco’nun ölümünden sonra hızla demokratikleşen ve Batı sistemine tam olarak dahil olmak isteyen İspanya’yı üyeliğe kabul etti.

Türkiye’nin NATO üyesi olma çabasının temel nedenleri ise şu şekilde özetlenebilir: 
• 1945-1946 yıllarında Türkiye’ye verilen Sovyet notalarının da büyük etkisiyle SSCB’den tehdit algılanması sonucu NATO üyeliğiyle ulusal güvenliğin sağlanabileceği düşüncesi.
• Türk egemen elitinin NATO üyeliğini cumhuriyetin ilanından beri benimsenen Batıcı dış politikanın doğal bir sonucu olarak görmesi. 
• Türkiye’nin Truman Doktrini ve Marshall Planı çerçevesinde ABD’den almaya başladığı ekonomik ve askerî yardımların NATO’ya üye olunması halinde devam edeceği hatta daha da artacağı inancı. 
• İkinci Dünya Savaşı sonrasında liberal fikirlerin Türk aydınları arasında kök salması sonucunda kamuoyunda NATO üyeliğinin bu ideolojik değişimin doğal bir uzantısı olarak görülmesi. 
• Türkiye’nin sosyo-ekonomik gelişimine paralel bir biçimde oluşan ulusal burjuvazinin Batı ile bütünleşmeyi ve bu bağlamda NATO üyeliğini desteklemesi.

Diğer bir gelişme yine 2015 yılının sonunda, Burcu San’ın NATO Harekâtlar Bölümü Direktörü olarak atanmasıydı.

Toplamda 16 savaş gemisinden oluşan NATO gücüne 4 firkateyn, 1 denizaltı ve 1 destek gemisiyle destek verdi.

Yakın Çevre

SSCB’nin yıkılmasının ardından Rusya Federasyonu (Baltık devletleri dışındaki) eski Sovyet coğrafyasını yaşamsal çıkar alanı ilan etmiştir. Zira, bu coğrafyadaki gelişmeler RF’nu ekonomik, askerî ve toplumsal açılardan doğrudan etkilemektedir. Söz konusu gelişmeleri denetlemek amacını güden dış politikaya “yakın çevre” (near abroad) adı verilmiştir.

Kolektif Güvenlik Konseyi, devlet başkanlarından oluşan örgütün en üst düzey organıdır.

Yalta Konferansı 4-11 Şubat 1945 tarihleri arasında Stalin, Roosevelt ve Churchill’in katılımıyla gerçekleştirildi. Konferansta ele alınan konuların özellikle üçü önemlidir. Birincisi, daha önce yapılan Dumbarton Oaks Konferansı’nda ele alınan Birleşmiş Milletler örgütü konusu görüşülerek, büyük devletlere Güvenlik Konseyi’nde sürekli üyelik ve veto yetkisi verilmesi kararlaştırılmıştır. İkincisi, Almanya’nın 4 işgal bölgesine ayrılması kararlaştırılmıştır. Üçüncüsü, Polonya hükümeti sorunuydu. Doğru cevap D şıkkıdır.

17 Mart 1948’de Belçika, Fransa, Hollanda, İngiltere ve Lüksemburg Brüksel Paktı olarak bilinen bir ittifak antlaşmasını imzaladılar. Brüksel Paktı çerçevesinde aynı yılın Eylül ayında Batı Avrupa Birliği (BAB) adında bir askerî örgüt de kurulmuştur. Doğru cevap B şıkkıdır.

NATO’nun en yetkili karar organı Kuzey Atlantik Konseyi’dir. (North Atlantic Council). Doğru cevap C şıkkıdır.

1951 yılında imzalanan protokol sonucunda, Türkiye 1952 yılında NATO’ya katılmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

19 Haziran 1992’de BAB üyesi ülkelerin Dışişleri ve Savunma Bakanları BAB’ın rolünü daha da kuvvetlendirmek amacıyla Bonn yakınlarında toplanarak “Petersberg Bildirisi”ni yayınladılar. “Petersberg Görevleri” olarak adlandırılan bu görevler insani ve kurtarma görevlerini, barışı koruma görevlerini ve muharebe kuvvetlerinin barışı tesis etmek dahil tüm kriz yönetimi görevlerini içerir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Kore’ye asker göndermek, Türkiye’nin NATO üyeliğini sağlama yolunda attığı bir adımdır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Kolektif Güvenlik Antlaşması, 15 Mayıs 1992’de BDT Devlet Başkanları tarafından Taşkent’te  imzalanmıştır. Doğru cevap A şıkkıdır.

BDT yapısı içerisinde barışı koruma amaçlı ilk askerî müdahale Tacikistan’da gerçekleşmiştir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yasadışı Göçle Mücadele Eşgüdüm Konseyi, Askerî ve Güvenliğe Özgü Organlardandır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Belarus, Şangay İşbirliği Örgütüne üye değildir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (North Atlantic Treaty Organization: NATO) bir Soğuk Savaş ittifakı olarak doğmuş, 40 yıl boyunca ABD ve SSCB arasındaki ideolojik bölünmenin ve bu çerçevede ortaya çıkan “dehşet dengesi” olgusunun sembollerinden biri olmuştur.